Đánh thức ‘huyền thoại’ Quế Sơn - Bản giao hưởng độc bản từ những tấm lưới sắn tinh khôi

Giữa rừng phở bò, heo, gà trứ danh, phở sắn Quế Sơn lại lặng lẽ tỏa sáng như một di sản ẩm thực độc bản. Từ củ sắn đất cằn miền Trung, người dân đất Quảng đã dệt nên những “tấm lưới phở” tinh khôi, mang theo ký ức, văn hóa và sức sống bền bỉ của một vùng quê đầy nắng.

Giữa bản đồ ẩm thực Việt Nam vốn rạng danh với những tô phở bò nghi ngút khói, phở sắn Quế Sơn ngân lên như một nốt trầm không ồn ào mà sâu lắng.

Khởi nguồn trong những năm tháng khó khăn thiếu gạo, củ sắn (khoai mì) từng là cứu cánh của nhiều làng quê miền Trung.

Bà con xứ Quảng không chỉ dừng lại ở việc hấp ăn qua bữa mà còn nghĩ cách mài, lọc, ép, phơi để tạo nên sợi phở khô có thể dự trữ dài ngày.

Sự sáng tạo nảy sinh từ nghịch cảnh ấy, theo thời gian đã vượt qua giới hạn của một món ăn “chống đói”, trở thành di sản ẩm thực mang dấu ấn văn hóa sâu đậm.

Tại không gian nhộn nhịp của Ngày hội, bắt gặp món quê khá thú vị - phở sắn xứ Quảng, món ăn của sự tảo tần, chắt chiu từ đất cằn, nơi con người từng phải dựa vào củ sắn (khoai mì) để vượt qua những năm tháng khó khăn.

Chính từ bối cảnh ấy, một “huyền thoại” ẩm thực đã được đánh thức, lặng lẽ nhưng bền bỉ tồn tại suốt nhiều thế hệ.

“Sợi phở sắn Quế Sơn linh hoạt biến tấu thành món trộn tôm thịt đậm đà, phở nước cá lóc truyền thống, đến phở chiên giòn rụm hay salad thanh mát cho người ăn kiêng”.

Chị Lê Thị Kim Ánh, chủ doanh nghiệp chuyên sản xuất và phân phối phở sắn ở Quế Sơn giới thiệu, để đạt được sắc trắng ngà tự nhiên, không đắng, người thợ phải trải qua quy trình lọc bột vô cùng khắt khe.

Củ sắn sau khi xay nhuyễn được ngâm từ hai đến ba ngày, thay nước liên tục để loại bỏ hoàn toàn nhựa độc. Chỉ khi bột trong, mịn và “sạch vị”, công đoạn tiếp theo mới bắt đầu.

Điều làm nên bản sắc của phở sắn bắt đầu ngay từ hình hài khác lạ. Không dẹt, trơn láng như phở gạo, sợi phở sắn được ép thành từng tấm lưới mắt cáo đều đặn.

Theo lời chị Kim Ánh miêu tả, bột sắn phải được khuấy đều trên bếp lửa đến khi đạt độ hồ dẻo chuẩn xác. Khi còn nóng, bột được ép qua khuôn đục lỗ, đòi hỏi đôi tay khéo léo điều khiển nhịp nhàng để từng dòng tơ sắn chảy ra, đan lồng vào nhau tạo thành những mắt lưới hình thoi tinh xảo và đều đặn.

Những tấm lưới phở sau đó được phơi mình dưới nắng miền Trung gay gắt. Chính nhiệt độ tự nhiên đã hong khô, kết tinh hương vị sắn nguyên bản và tạo nên cấu trúc “biết thở” đặc trưng. Nhờ vậy, sợi phở luôn giữ độ dẻo dai, không bết dính và sẵn sàng ngậm trọn nước dùng đậm đà khi chế biến.

Gian hàng Phở sắn Quế Sơn tấp nập du khách ghé đến thưởng thức món ngon độc đáo của miền quê mộc mạc, chân tình.

Hành trình của phở sắn Quế Sơn giờ đây không còn bó hẹp nơi làng quê mà đã tự tin bước vào không gian lễ hội hiện đại. Tại Ngày hội Phở, giữa vô vàn gian hàng tỏa hương bò, gà quen thuộc, bảng hiệu “Phở sắn Quảng Nam” nhanh chóng trở thành tâm điểm, thu hút mọi ánh nhìn tò mò của thực khách.

Với sợi phở trắng ngà, hơi đục đan thành hình mắt lưới khiến nhiều người ngạc nhiên bởi sự khác biệt hoàn toàn với phở truyền thống. Sự xuất hiện độc đáo này không chỉ hấp dẫn thực khách mà còn khẳng định sức sống mãnh liệt của một di sản ẩm thực miền Trung ngay giữa lòng Sài Gòn nhộn nhịp.

Phở sắn truyền thống ăn kèm với nước nhưn (nước dùng) nấu từ cá lóc, điểm thêm xá xíu, mộc, hành phi, đậu phộng...

Điều bất ngờ hơn cả là người đứng bếp lại chính là nữ đầu bếp từng đoạt danh hiệu trong cuộc thi Chiếc Thìa Vàng, chị Ngọc Nghĩa vừa thoăn thoắt trụng phở, chan nước vừa chia sẻ về nguồn gốc món ăn, về củ sắn trồng trên đất cát ven sông Thu Bồn, về những ngày phơi bột chờ nắng.

Tô phở được bưng ra nghi ngút khói, nước dùng trong veo, thơm dịu mùi xương ninh suốt đêm, điểm chút hành lá xanh non và vài lát thịt heo xá xíu thái mỏng, vừa đủ để tôn lên sợi phở.

Sức hấp dẫn ấy không chỉ chinh phục người Việt. Nhiều du khách quốc tế vốn đã quen với phở bò truyền thống cũng tìm thấy ở phở sắn một sự phá cách thú vị.

Có người ấn tượng với cấu trúc sợi lưới giữ nước lèo, có người thích vị thanh nhẹ, giàu chất xơ, phù hợp với xu hướng ẩm thực lành mạnh. Từ góc nhìn chuyên môn, phở sắn được đánh giá cao về “texture”, về khả năng truyền dẫn hương vị – điều mà không phải loại mì, phở nào cũng làm được.

Phở sắn có thể biến tấu linh hoạt. Khi thì ăn nước với xương, cá lóc đồng; lúc lại trộn cùng bắp chuối, đậu phộng rang, bánh tráng nướng. Mỗi cách ăn là một lớp hương vị, phản ánh sự phóng khoáng và sáng tạo của người dân miền Trung. Dẫu kết hợp với nguyên liệu nào, sợi phở đam mắt lưới B40 vẫn giữ vai trò trung tâm, bền bỉ và cá tính, Chef Ngọc Nghĩa nhấn mạnh.

Với nhiều người, đó không chỉ là vị ngon, mà còn là ký ức của những bữa ăn thời khó, khi sắn từng nuôi lớn cả một thế hệ.

“Em muốn biết hương vị 'vượt khó' mà cha ông mình từng ăn nay sẽ như thế nào trong hình hài một món ngon độc đáo tại Ngày hội phở”.

Không giấu vẻ thích thú sau khi thưởng thức món phở độc đáo, Hoàng My, sinh viên năm II ĐH Nguyễn Tất Thành hào hứng cho hay: “Thú thật là lúc đầu em định đi tìm mấy món 'hot trend' cơ. Nhưng sau khi đọc và tìm hiểu về hành trình của sợi phở sắn – từ củ sắn cứu đói năm xưa đến món đặc sản tinh tế bây giờ, em thấy xúc động và nhất định phải thử”.

Gắp một đũa phở, thực khách dễ dàng cảm nhận độ dẻo dai vừa miệng. Khi đưa vào miệng, vị ngọt tự nhiên của sắn lan nhẹ nơi đầu lưỡi, hòa cùng nước dùng đậm đà, tạo nên cảm giác vừa lạ vừa quen. “Gặp lại hương vị xưa thật tuyệt”, anh Micheal Nguyễn,  Việt kiều Mỹ, buột miệng thốt lên khi được thưởng thức lại món xưa đã khắc sâu trong kí ức từ thuở ấu thơ.

Trong thế giới ẩm thực ngày càng đa dạng, nơi các món ăn dễ bị hòa lẫn, phở sắn vẫn đứng độc lập như chính tính cách xứ Quảng: giản dị, chân thành nhưng để lại dư âm sâu đậm.

Những tấm lưới sắn tinh khôi ấy, một khi đã chạm vào vị giác, sẽ còn ở lại rất lâu trong ký ức người thưởng thức, như một bản giao hưởng mộc mạc mà không nơi nào có thể sao chép.

Không khí Ngày hội phở vì thế luôn rộn ràng. Dòng người kiên nhẫn xếp hàng, giữa hương vị nước dùng lan tỏa, tiếng muôi vá chạm nồi và những câu chuyện rôm rả. Phở sắn, từ chỗ khiêm nhường, bỗng trở thành điểm nhấn trong một “chuyến du lịch ẩm thực” giữa lòng đô thị sôi động.

Phở sắn Quế Sơn không đơn thuần là một món ăn lạ miệng; đó là câu chuyện về sức sống văn hóa, về con người biết dựa vào thiên nhiên khắc nghiệt để tạo nên giá trị riêng. Từ củ sắn bình dân, qua bàn tay khéo léo và trái tim chịu thương chịu khó, người con xứ Quảng đã làm nên món phẩm vật độc đáo, đậm đà tình quê.