Kỳ 3: Bộ “kiềng ba chân” trong thời đại mới

Nếu ví công tác tổ chức là bộ máy thì cán bộ là người vận hành bộ máy và công nghệ chính là động cơ, đưa cỗ máy và người vận hành đi nhanh, đến gọn tới mục đích phát triển thay vì ì ạch theo lối truyền thống đã không còn phù hợp với bối cảnh mới

Bối cảnh và thời cuộc nhiều thách thức

Hiện nay, bối cảnh kinh tế - chính trị - an ninh quốc tế diễn biến phức tạp, dịch chuyển theo hướng đa cực, đa trung tâm. Cùng với đó là dịch bệnh, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, an ninh mạng, nhập cư đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng. Bên cạnh đó cuộc cách mạng 4.0 diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu tác động sâu rộng, toàn diện tới mọi mặt của đời sống xã hội, nền kinh tế - chính trị và văn minh nhân loại.

Sự phát triển nhanh chóng của cuộc cách mạng công nghiệp và những căng thẳng chính trị chưa được giải quyết đang đe dọa hòa bình, hợp tác phát triển - một xu thế chung từ trước đến nay của thế giới. Chính những điều này vừa tạo ra cơ hội, vừa mang đến thách thức cho một sự phát triển ổn định, bền vững của các quốc gia nói chung và của Việt Nam nói riêng.

Hoàn thiện “cỗ máy” và nâng cao chất lượng của đội ngũ vận hành

Sau gần 40 năm đổi mới và hội nhập, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, Việt Nam đã có được những mối quan hệ hòa hảo tốt đẹp, có nền kinh tế đầy triển vọng, phát triển nhanh nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Một trong những thành tựu quan trọng là xóa đói, giảm nghèo, an sinh xã hội được cải thiện.

Tổng Bí thư Tô Lâm kiểm tra tàu tuần tra của Bộ Công an. Ảnh: VGP

Đã tổ chức được một bộ máy chính trị phù hợp với tình hình phát triển của đất nước thì cần củng cố bộ máy về cả thể chế và nguồn lực vận hành. Trong nguồn lực vận hành thì vấn đề nhân lực đặt lên hàng đầu. Đây sẽ là yếu tố quyết định tài lực có được sử dụng hiệu quả, tiết kiệm và tối ưu hóa lợi ích cho mục tiêu phát triển hay chưa.

Về củng cố bộ máy chính trị cần chú trọng vấn đề pháp lý và cấu trúc phân quyền của bộ máy.

Về khung pháp lý, Luật tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 đã được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 16/6/2025 đánh dấu một cột mốc quan trọng về việc tạo ra nền tảng pháp lý cho việc tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Để triển khai thực thi đồng bộ các quy định của luật, cần ban hành các quy định hướng dẫn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, tiêu chí đánh giá hiệu quả của hoạt động chính quyền hai cấp, không để trì hoãn vì chưa có văn bản hướng dẫn, chưa thống nhất đường hướng.

Về cấu trúc phân cấp, phân quyền cần được xem xét đánh giá thường xuyên để đảm bảo rạch ròi quyền hạn, nhiệm vụ của địa phương và trung ương. Địa phương có đủ nguồn lực, thẩm quyền để quyết định vấn đề thuộc nhiệm vụ của mình. Ngoài ra, hiện mô hình chính quyền hai cấp mới được triển khai trong giai đoạn đầu nên chính quyền địa phương sẽ còn những vấn đề mới tiếp cận, cả về kỹ thuật, nghiệp vụ cho đến quản lý ngân sách, bố trí nhân sự và phân bổ nguồn lực. Cho nên vấn đề này cần được các bộ ngành quan tâm, hướng dẫn thông qua các khóa đào tạo hoặc chỉ dẫn những tình huống thực tế, sau đó có thể tập hợp lại để các địa phương khác cùng biết và học hỏi thực hiện.

Tiến hành xây dựng bộ chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động của chính quyền hai cấp, cải cách hành chính trong đó đề cao mức độ hài lòng của người dân, thời gian xử lý, những vấn đề tồn động và tăng cường trách nhiệm giải trình. Song song nên có một cơ chế giám sát, giải trình thích hợp.

Tổng Bí thư Tô Lâm trong buổi gặp mặt người có công nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ, 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9. Ảnh: Đình Huy

Về công tác chọn người vận hành vào từng cấu phần của bộ máy sẽ bao gồm cả vấn đề phát triển con người, cơ chế thu hút người thích hợp và giữ chân được họ, việc đánh giá, sàng lọc, thay thế là những yếu tố cần được xem xét trong một thể thống nhất.

Về phân bổ cán bộ, cần có quy trình và tiêu chí cụ thể đảm bảo chọn được cán bộ có “tâm-tầm-trí” vào vị trí thích hợp, nhất là các vị trí lãnh đạo cao cấp, cán bộ cấp chiến lược. Cán bộ cấp cao mạnh về lãnh đạo, chiến lược, tầm nhìn. Cán bộ địa phương mạnh về thực thi, gần dân, xây dựng kế hoạch, quyết sách, đề xuất để cán bộ chiến lược có thể thông qua đó có được những chiến lược phù hợp hơn nữa với từng địa phương.

Cần “mạnh tay” trong việc phân bổ, luân chuyển cán bộ phù hợp về các vị trí phù hợp, loại bỏ tư duy cục bộ ngành, cục bộ địa phương. Thời gian qua thường chưa có kế hoạch cụ thể, chưa đủ bao quát giữa các cấp, các ngành, các địa phương, các lĩnh vực... Luân chuyển cán bộ và thực hiện chủ trương bố trí một số chức danh không phải là người địa phương vẫn còn nhiều vấn đề chưa khơi thông để đồng bộ thực hiện. Tình trạng bổ nhiệm cán bộ liên quan đến lợi ích cá nhân còn xảy ra ở nhiều địa phương. Những vấn đề này cần được xem xét và khắc phục.

Về nâng cao chất lượng cán bộ: Không thể nói nâng cao chất lượng cán bộ một cách chung chung hoặc lên một chương trình chung cho tất cả cán bộ. Nếu đã có một bộ máy với sắp xếp hợp lý chức năng, chúng ta cần đặt để cán bộ thích hợp để vận hành cấu phần đó thì buộc phải có chương trình cụ thể để rèn luyện cán bộ theo cấp, theo ngành, lĩnh vực, đặc thù công việc, chuyên môn.

Việc nâng cao năng lực không chỉ còn nằm ở vấn đề nghiệp vụ mà còn cả kỹ năng mềm như kỹ năng giao tiếp, quản trị thời gian, giải quyết vấn đề, quản trị công việc, ngôn ngữ, giao tiếp. Cán bộ làm việc tại những bộ phận có chức năng làm việc với người nước ngoài phải thành thạo tiếng anh, cán bộ làm công tác văn hóa phải có trình độ ngoại ngữ thích hợp… cho nên vấn đề đào tạo nâng cao chất lượng đội ngũ cần được chuyên biệt hóa cho từng nhóm đối tượng cụ thể.

Đồng thời, tăng cường công tác truyền thông chính sách, tuyên truyền về mục đích, ý nghĩa của mô hình chính quyền hai cấp cũng như chiến lược tinh gọn bộ máy, tránh để thế lực thù địch lợi dụng để tuyên truyền những điều chống phá, ảnh hưởng đến hình ảnh của Đảng và nhà nước cũng như lòng tin của nhân dân.

Cỗ máy cần được lắp đặt “động cơ” chuyển đổi số

Việc ứng dụng thành tựu của công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), internet vạn vật (Cloud Computing)… là một xu hướng tất yếu trong các mô hình quản trị tổ chức hiện nay. Điều này không chỉ đơn giản là thay đổi cách thức mà còn là thay đổi tư duy tổ chức, quản lý nhà nước. Quán triệt được vấn đề đó,Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 (Nghị quyết 57)- một trong những “bộ tứ chiến lược”, đã đã khẳng định “chuyển đổi số quốc gia là một trong ba đột phá quan trọng hàng đầu, động lực chính để đổi mới phương thức quản trị quốc gia”.

Để xây dựng mô hình chính quyền hai cấp, vấn đề áp dụng công nghệ là không thể thiếu. Sự ra đời của cơ sở dữ liệu quốc gia và cổng Dịch Vụ Công là một bước ngoặt đáng nhớ trong việc thay đổi tư duy quản lý và cải cách thủ tục hành chính.

Về thể chế, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 05 văn bản quan trọng thúc đẩy chuyển đổi số, bao gồm:

Chỉ thị số 09/CT-TTg ngày 23/02/2024 của Thủ tướng Chính phủ về tuân thủ quy định pháp luật và tăng cường bảo đảm an toàn hệ thống thông tin theo cấp độ; Quyết định số 175/QĐ-TTg ngày 14/02/2024 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật Căn cước;

Chỉ thị số 04/CT-TTg ngày 11/02/2024 của Thủ tướng Chính phủ tiếp tục đẩy mạnh triển khai Đề án 06 tại các bộ, ngành, địa phương năm 2024 và những năm tiếp theo

Nghị định số 10/2024/NĐ-CP ngày 01/02/2024 của Chính phủ quy định về khu công nghệ cao;

Quyết định số 142/QĐ-TTg ngày 02/02/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược dữ liệu quốc gia đến năm 2030;

Quyết định số 1605/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh vấn đề cơ sở dữ liệu quốc gia, đặc biệt cơ sở dữ liệu quốc gia về thủ tục hành chính ngày càng hoàn thiện, trở thành cánh tay đắc lực, giúp đẩy mạnh hiệu quả hoạt động của chính quyền hai cấp.

Về hạ tầng số, đã triển khai hạ tầng cung cấp dịch vụ truy nhập Internet băng rộng cố định, đến nay, có 3.235/6.786 thôn đã có cáp quang đến trung tâm thôn và sẵn sàng phục vụ nhu cầu của người dân. Còn lại 3.551/6.786 thôn chưa có hạ tầng băng rộng cố định.

Về dữ liệu số, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đã kết nối với 16 bộ, ngành, 01 doanh nghiệp nhà nước (EVN), 03 doanh nghiệp viễn thông và 63 địa phương. Tiếp nhận gần 1,5 tỷ yêu cầu để tra cứu, xác thực thông tin; hơn 659 triệu yêu cầu đồng bộ thông tin công dân, đồng bộ thành công hơn 267,5 triệu thông tin công dân vào dữ liệu dân cư.

Sự ra đời của cổng Dịch Vụ Công thực sự là một bước cải cách lớn về thủ tục hành chính ở Việt Nam, thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, hỗ trợ hiệu quả cho việc xây dựng chính quyền hai cấp và thuận tiện cho người dân cùng doanh nghiệp. Cổng DVCQG đã kết nối, tích hợp với 150 hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu của các cơ quan, đơn vị (Hệ thống thông tin giải quyết TTHC của 24 bộ, ngành, 63 địa phương; 10 cơ sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành; Hệ thống thông tin của 14 ngân hàng, trung gian thanh toán; các Tập đoàn, tổng công ty, công ty)….

Tỷ lệ thủ tục được cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình đạt 100%. Hiện có 83/83 bộ, tỉnh đã ban hành danh mục dịch vụ công trực tuyến toàn trình. Với những nỗ lực trên, theo ước tính cổng Dịch vụ công sẽ tiết kiệm được cho người dân, chính quyền tới 1.736 tỷ đồng mỗi năm.

Từ ngày 20/01/2024 đến ngày 20/02/2024 đã có hơn 370 nghìn tài khoản đăng ký; hơn 7,5 triệu hồ sơ đồng bộ trạng thái; hơn 1,1 triệu lượt thực hiện các dịch vụ tiện ích; hơn 1,2 triệu hồ sơ trực tuyến thực hiện từ Cổng; hơn 1,1 triệu giao dịch thanh toán trực tuyến với số tiền hơn 720 tỷ đồng. Tính đến nay, Cổng Dịch vụ công quốc gia đã cung cấp 4,5 nghìn dịch vụ công trực tuyến; có hơn 12,17 triệu tài khoản; hơn 287 triệu hồ sơ đồng bộ; hơn 30,2 triệu lượt thực hiện các dịch vụ tiện ích; 39,7 triệu hồ sơ trực tuyến từ Cổng, hơn 23,7 triệu giao dịch thanh toán trực tuyến với số tiền hơn 11,133 nghìn tỷ đồng; hơn 433 nghìn cuộc gọi tới tổng đài tư vấn.

Nhờ sự cải cách này, năm 2024, Việt Nam được xếp vào nhóm Chỉ số Chính phủ điện tử (EGDI) rất cao, với 0,7709 điểm, đứng thứ 71 trong tổng số 193 quốc gia được đánh giá trong Khảo sát Chính phủ điện tử lần thứ 13 của Liên hợp quốc (LHQ). Xét riêng trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam xếp thứ 5/11, tăng 1 bậc so với đánh giá năm 2022. Trước đó, Việt Nam giữ nguyên thứ hạng 86/193 trong hai kỳ đánh giá vào năm 2020 và 2022. Năm 2024, Việt Nam đã tăng 15 bậc.

Quá trình thực hiện Nghị quyết 57 đã mang đến những thành tựu nhất định. Tuy nhiên trong bối cảnh hiện nay, các thành tựu công nghệ phát triển với tốc độ rất nhanh, mở ra những cơ hội “đi tắt đón đầu” cũng như những rủi ro lạc hậu. Cho nên cấu phần chuyển đổi số cần được ưu tiên quan tâm vì nếu ví công tác tổ chức là bộ máy, cán bộ là người vận hành bộ máy thì công nghệ chính là động cơ, đưa cỗ máy và người vận hành đi nhanh, đến gọn tới mục đích phát triển thay vì ì ạch theo lối truyền thống đã không còn phù hợp với bối cảnh mới.

Bộ “kiềng ba chân” giữa cỗ máy (công tác tổ chức), đội ngũ vận hành (công tác cán bộ) và một loại động cơ hiệu quả (chuyển đổi số) nếu được xem xét trong tổng thể để phát triển đồng bộ sẽ tạo ra một thế đứng vững chắc, nhanh, mạnh, hiệu quả đảm bảo phục vụ cho công cuộc phát triển non sông đất nước giàu đẹp.