Kỳ 1: Công tác tổ chức và công tác cán bộ - vừa chạy vừa xếp hàng

Công tác cán bộ có làm tốt thì mới có đội ngũ cán bộ tốt, đội ngũ cán bộ tốt mới có thể vận hành bộ máy hiệu quả nếu không sẽ dần làm triệt tiêu nhân tài, triệt tiêu động lực làm việc, gây ra lãng phí nguồn nhân lực – nhân tố quan trọng góp phần vào những phát triển có tính bước ngoặt của đất nước trong thời đại mới.

Nhìn vào các văn bản của Đảng và nhà nước, công tác cán bộ được khẳng định là khâu “then chốt”, “cốt yếu”. Trên thực tế, công tác cán bộ cũng được chú trọng thực hiện. Về công tác tổ chức dù có quy định nhưng chưa thể hiện được tầm quan trọng tương xứng với công tác cán bộ, quá trình thực hiện còn nặng hình thức, mờ nhạt.

Từ thực tế này, dẫn đến kết quả là có sự phát triển không đồng bộ, có điểm lệch giữa hai vấn đề này trong khi cả hai cần được được chú trọng đúng như vai trò của mình và được xem xét trong mối quan hệ qua lại mật thiết với nhau, cùng tiến cùng lùi. Hai bàn chân bước lệch nhau thì sự loạng choạng, chậm chạp là điều tất yếu.

Hội nghị Trung ương 13 tổ chức tháng 10/2025 đã thống nhất nội dung dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng

Nhận thức được vấn đề chỉ chú trọng công tác cán bộ mà bỏ qua công tác tổ chức sẽ không thể có được một bộ máy hoạt động hiệu quả, nhanh, mạnh, Đảng ta đã nhìn vào sự thật, quyết liệt triển khai Nghị quyết số 18-NQ/TW 25/10/2017 về “một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực hiệu quả”.

Từ khi còn làm Bộ trưởng Bộ Công an, Tổng Bí thư Tô Lâm đã xem xét công tác cán bộ và công tác tổ chức nằm trong một mối quan hệ mật thiết. Nếu công tác tổ chức được xem là một cỗ máy thì công tác cán bộ nên được xem là người vận hành cỗ máy. Việc cải thiện nâng cao hiệu quả nên được xem xét đồng bộ cho cả hai vì nếu chỉ xem xét cổ máy mà cán bộ không có năng lực vận hành thì hiệu quả cũng chỉ là lời hứa suông. Ngược lại, cán bộ có năng lực mà cổ máy chậm chạp, ì ạch, khó vận hành thì cũng khó đạt hiệu quả.

Từ đó, Bộ Công an đã đi đầu trong việc sắp xếp tổ chức bộ máy, hướng tới sự tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đi đầu với tinh thần nêu gương. Trung ương đi trước, địa phương nối bước theo sau so với cách làm trước đó là tổ chức liên tục các hội thảo, địa phương thực hiện thí điểm trước rồi sau đó mới đến Trung ương.

Tổng Bí thư Tô Lâm dự và phát biểu tại Lễ khai giảng Lớp bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, kỹ năng đối với cán bộ quy hoạch Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIV, ngày 14/10/2024. Ảnh: Tư liệu

Sự thay đổi tư duy về tính hiệu quả của các thành tố làm nên một chính quyền đổi mới, cách làm quyết liệt, đi trước làm ví dụ, việc xây dựng, tổ chức hệ thống chính trị hoạt động hiệu quả và nâng cao chất lượng cán bộ cả về năng lực lẫn đạo đức đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng, được ưu tiên và nhận được sự quan tâm lớn của Đảng và nhà nước trong thời gian qua.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định mối quan hệ qua lại giữa công tác tổ chức và công tác cán bộ: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc. Muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hoặc kém mà ra”, “chớ vì người mà đặt việc” mà phải “vì việc mà đặt người”.

Quán triệt tinh thần trên, Tổng Bí thư Tô Lâm đã xác định các định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, trong đó rất chú trọng về cải cách bộ máy và công tác cán bộ. Cụ thể 4 định hướng đó như sau: về cải tiến phương thức lãnh đạo của Đảng, về tăng cường tính Đảng trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; về tinh gọn tổ chức bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả và về công tác cán bộ

Cho nên việc tổ chức hệ thống chính trị tinh gọn, hiệu quả và công tác cán bộ không những cần được xem xét mà còn cần được xem xét trong một thể thống nhất vì chúng tác động qua lại lẫn nhau mật thiết. Nếu không đồng bộ sẽ dẫn đến cục bộ, vận hành không trôi chảy, không nhanh, mạnh, tắc nghẽn trong khi giai đoạn mới cần một hệ thống tiến nhanh, làm gọn, làm hiệu cao không được đáp ứng.

Tại sao công tác cán bộ lại quan trọng

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, “Công việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”, “huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng”, “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho đúng. Vì vậy, cán bộ là cái gốc của mọi việc”. Người còn nói: “Bất cứ chính sách, công tác gì nếu có cán bộ tốt thì thành công, tức là có lãi. Không có cán bộ tốt thì hỏng việc, tức là lỗ vốn”

Công tác cán bộ luôn là khâu then chốt của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị vì đây là nhân tố quyết định sự thành bại của quốc gia, hưng vong của đất nước vì mỗi cán bộ là đại diện cho Đảng và nhà nước, là yếu tố chủ chốt trong vấn đề thực thi chính sách, là yếu tố gần dân, quyết định niềm tin của nhân dân vào Đảng và nhà nước. Niềm tin này là yếu tố then chốt quyết định sự tồn tại và phát triển của toàn bộ hệ thống chính trị

Cho nên không thể lơ là công tác cán bộ vì tổ chức bộ máy có hoàn hảo, chính sách có hay đến mức nào mà đội ngũ thực hiện không thể thực thi nhanh, mạnh, đồng bộ thì bộ máy cũng nghẽn, chính sách cũng nằm trên giấy, niềm tin trong dân sụt giảm, không mang lại thành tựu kết quả gì mà chỉ lãng phí nguồn lực quốc gia. Cho nên tựu trung lại, vấn đề nằm ở con người, ở cán bộ là rất lớn nên việc nâng cao chất lượng cán bộ nên được xem là vấn đề trọng yếu như Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề cập.

Công tác cán bộ qua các thời kỳ

Từ Đại hội VI, đã có nhiều chính sách, quy định, quy chế, chỉ thị liên quan đến công tác cán bộ và xây dựng cán bộ.

Đại hội VIII đã kịp thời ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TW, ngày 18-6-1997, về “Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh cộng hóa, hiện đại hóa đất nước”. Đến nhiệm kỳ Đại hội XII, đã có gần 130 văn bản liên quan đến chủ trương, chính sách, quyết định, chỉ thị để tổ chức và xây dựng đội ngũ cán bộ cả về năng lực lẫn đạo đức. Cụ thể:

Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19-5-2018, về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” và Quy định số 08-QĐ/TW, ngày 25-10-2018, về “Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”.

Bộ Chính trị ban hành Quy định số 55-QĐ/TW, ngày 19-12-2016, về “Một số việc cần làm ngay để tăng cường trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên”, Kết luận số 12-KL/TW, ngày 22-3-2017, về “Sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định về công tác cán bộ”, Quy định số 85-QĐ/TW, ngày 23-5-2017, về “Kiểm tra, giám sát việc kê khai tài sản của cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý”, Quy định số 89-QĐ/TW, ngày 4-8-2017, về “Khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng khung tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp” và Quy định số 90-QĐ/TW, ngày 4-8-2017, về “Tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý”, làm cơ sở để các cấp ủy, tổ chức đảng cụ thể hóa tiêu chí đánh giá đối với cán bộ,Quy định số 98-QĐ/TW, ngày 7-10-2017, về “Luân chuyển cán bộ”; Quy định số 102-QĐ/TW, ngày 15-11-2017, về “Xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm”.

Ban Bí thư đã ban hành Công văn số 13-CV/TW, ngày 17-8-2016, về “Xác định tuổi công tác của đảng viên”, góp phần giải quyết tình trạng “chạy tuổi”, quy định số 109-QĐ/TW, ngày 3-1-2018, của Ban Bí thư, về “Công tác kiểm tra của tổ chức đảng đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên”, Kết luận số 55-KL/TW, ngày 15-8-2019, của Ban Bí thư, về “Tiếp tục chấn chỉnh công tác cán bộ, chuẩn bị tốt nhân sự đại hội đảng bộ các cấp và Đại hội XIII của Đảng”.

Sau nhiều năm kiên trì, quyết liệt thực hiện các chính sách, chủ trương có liên quan thì công tác cán bộ đã có nhiều đổi mới, khách quan và minh bạch với những thành tựu nổi bật sau:

Về cơ cấu cán bộ đã được phát triển theo hướng tinh giản, hiệu quả từ đó giảm biên chế hành chính. Ngoài ra việc cơ cấu hợp lý giữa các chức danh lãnh đạo, quản lý; các ngạch, bậc công chức, viên chức; tăng cường cán bộ trẻ, cán bộ nữ, cán bộ người dân tộc thiểu số cũng được chú trọng.

Trong vấn đề quy hoạch cán bộ: quy hoạch cán bộ được thực hiện theo từng cấp và kết hợp giữa các cấp để có được các cán bộ lãnh đạo quản lý trong tương lai. Ngoài ra cũng chú trọng cơ cấu 3 độ tuổi đồng thời kết hợp luân chuyển từ trung ương về địa phương và ngược lại, luân chuyển giữa các địa phương, giữa các lĩnh vực.

Chỉ tính từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng đến ngày 30/6/2019, Trung ương đã luân chuyển, điều động 29 đồng chí về làm bí thư và phó bí thư tỉnh ủy, thành ủy; chủ tịch và phó chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Các tỉnh ủy, thành ủy trực thuộc Trung ương đã luân chuyển 704 cán bộ từ cấp tỉnh về cấp huyện và 380 từ cấp huyện lên cấp tỉnh; 3.608 cán bộ từ cấp huyện về cấp xã và 1.701 từ cấp xã lên cấp huyện. Ngoài ra cũng thực hiện nghiêm túc việc thay đổi những cán bộ không đạt được tiêu chuẩn năng lực và đạo đức đã đề ra. Đồng thời không quên các chính sách thu hút nhân tài để chất lượng đội ngũ cán bộ ngày một ưu việt.

Trong vấn đề đánh giá cán bộ: đã có bộ tiêu chí đánh giá đối với từng chức danh trong bộ máy. Phương thức đánh giá cũng được thực hiện liên tục, đa chiều, có sự so sánh và khảo sát nhằm có sự đánh giá công bằng.

Về việc đào tạo cán bộ: vấn đề đào tạo được diễn ra liên tục để cán bộ được cập nhật kiến thức mới nhằm đáp ứng được yêu cầu công việc và nhất là những sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ.

Công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật: với phương châm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không có đặc quyền”, trong thời gian vừa qua, việc xử lý nghiêm minh, quyết liệt đối với những sai phạm đã được tiến hành công khai đã mang lại kết quả cảnh tỉnh, răn đe sự suy thoái về đạo đức của một bộ phận cán bộ.

Với những nỗ lực trên thì đội ngũ cán bộ các cấp đã có sự phát triển về mọi mặt, nhất là năng lực và lập trường chính trị vững vàng. Hầu hết đội ngũ cán bộ có năng lực phù hợp với công việc, phẩm chất đạo đức tốt, phong cách làm việc không quan liêu, hách dịch, sống và làm việc gương mẫu, có tinh thần cầu tiến, năng động, sáng tạo rèn luyện để đạt được tiến bộ, hoàn thành trọng trách được giao.

Đặc biệt cán bộ cấp quản lý rất nhạy bén với nền kinh tế thị trường, mềm dẻo, kiên định để dẫn dắt đội ngũ cán bộ đi đúng định hướng nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa. Cán bộ trong lực lượng vũ trang được tôi rèn kỹ lưỡng cả về năng lực và bản lĩnh chính trị, trung thành với Đảng và nhân dân, sẵn sàng chiến đấu và hy sinh vì nhân dân.

Cán bộ cấp chiến lược có “tâm, tầm, trí” thể hiện qua việc có tư duy, tầm nhìn, có khả năng hoạch định chính sách, chiến lược, đường lối và đồng thời có sự can đảm cần có để đứng vững ở vị trí “đầu sóng ngọn gió” nhất là trong bối cảnh nhiều thay đổi hiện nay. Những cán bộ khoa học có phẩm chất trí tuệ vượt trội, đam mê nghiên cứu, học hỏi kiến thức, ứng dụng vào công cuộc phát triển đất nước.

Công tác cán bộ cần thay đổi để phù hợp với tình hình mới

Về cơ cấu, tỷ lệ cán bộ trẻ, cán bộ nữ, cán bộ người dân tộc thiểu số ở nhiều địa phương, cơ quan, đơn vị vẫn chưa đạt mục tiêu, yêu cầu; cơ cấu lĩnh vực, ngành, nghề chưa thật hợp lý; chất lượng đội ngũ cán bộ ở các cấp không đồng đều; tình trạng vừa thừa, vừa thiếu cán bộ còn xảy ra ở nhiều nơi

Về chất lượng đào tạo, việc học qua loa, hình thức, học vì bằng cấp chứng chỉ để được thăng chức vẫn còn diễn ra, chưa có biện pháp đánh giá năng lực chuyên môn theo bằng cấp, chứng chỉ của cán bộ khi thuyên chuyển hay thăng chức. Việc đào tạo những kỹ năng mềm trong công việc chưa được quan tâm và tổ chức định kỳ để nâng cao tính hiệu quả, giúp cán bộ rèn luyện thêm những kỹ năng mới, dần trưởng thành trong công việc và cách ứng xử.

Trong bối cảnh mới, giỏi về chuyên môn vẫn là chưa đủ nếu thiếu những kỹ năng giao tiếp, ngôn ngữ, đàm phán, quản lý cảm xúc, quản trị cá nhân… nên việc bổ sung những khóa đào tạo này vào chương trình đào tạo hằng năm là vấn đề cần thiết và tin chắc rằng sẽ mang lại những thay đổi đáng kể.

Cán bộ làm việc tại Trung tâm Hành chính công phường Diên Hồng, TP.HCM . Ảnh: Hà Sang

Về môi trường làm việc và chính sách đãi ngộ cho cán bộ và người phụ thuộc chưa thật sự thu hút và làm cho cán bộ muốn gắn bó lâu dài. Về vấn đề này, việc học hỏi và xem xét việc các công ty, tổ chức được bình chọn là nơi đáng làm việc để từ đó chọn ra những chính sách và giải pháp phù hợp.

Về chất lượng cán bộ, nhiều nhưng chưa mạnh. Năng lực chuyên môn còn hạn chế, kỹ năng mềm chưa được trang bị đầy đủ, phẩm chất đạo đức chưa được tôi rèn dẫn đến việc dễ dàng mắc sai lầm và làm việc kém hiệu quả. Nhiều cán bộ, kể cả cán bộ chủ chốt chưa xây dựng được uy tín, sống thiếu gương mẫu và tinh thần trách nhiệm, chủ nghĩa cá nhân, quan liêu, sa vào “lợi ích nhóm”.

Vấn đề tham nhũng là một vấn đề nan giải đối với công tác cán bộ trong nhiều năm qua, gây thất thoát nguồn lực quốc gia, chia rẽ đoàn kết, gây bức xúc trong dư luận và đánh mất niềm tin trong nhân dân. Điều này có thể dẫn đến những nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng xấu đến tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước nên vấn đề này cần được quyết liệt triệt tiêu.

Mặt trái của kinh tế thị trường và những “đại án” trong thời gian quan đã tạo điều kiện cho các thế lực xuyên tạc, chia rẽ đoàn kết, ảnh hưởng đến tình hình an ninh, ổn định và phát triển của đất nước.

Công tác cán bộ có làm tốt thì mới mong có được đội ngũ cán bộ tốt, đội ngũ cán bộ tốt mới có thể vận hành bộ máy hiệu quả nếu không sẽ dần làm triệt tiêu nhân tài, triệt tiêu động lực làm việc, gây ra lãng phí nguồn nhân lực – sự lãng phí lớn nhất trong khi lại là nhân tố quan trọng góp phần vào những phát triển có tính bước ngoặt của đất nước trong thời đại mới.

Cho nên để mục tiêu phát triển này có thể là một hiện thực không xa của đất nước, một sự phát triển thực sự chứ không phải chỉ hô to khẩu hiệu thì công tác sắp xếp tổ chức lại bộ máy của toàn hệ thống chính trị và nâng cao năng lực, phẩm chất cán bộ, đặc biệt là cán bộ chủ chốt, cán bộ chiến lược phải được xem xét và cải cách toàn diện.

Bài 2. “Hàng thẳng, lối thông” - Thay đổi tư duy tổ chức bộ máy chính quyền