Vì sao xôi xoài lại là món ăn mùa hè được người Thái yêu thích bậc nhất

Từ gánh hàng rong đến nhà hàng Michelin, xôi xoài đã trở thành một biểu tượng ẩm thực không thể chối từ của Thái Lan. Câu chuyện về những "tín đồ" xôi xoài như rapper Milli và những "thánh địa" xôi xoài như tiệm Mae Varee càng chứng minh sức hút khó cưỡng của món tráng miệng này.

Thái Lan là quê hương của hơn 200 giống xoài khác nhau.Thế nhưng, để làm nên món tráng miệng nổi tiếng nhất của đất nước này – xôi xoài – chỉ một vài giống mới thực sự đạt chuẩn.

Món ăn tưởng chừng đơn giản ấy – với vài lát xoài chín mọng đặt cạnh nắm xôi dẻo, chan lên lớp nước cốt dừa béo ngậy, rắc thêm chút đậu xanh rang vàng – lại là sự kết hợp hoàn hảo giữa vị ngọt, béo, bùi và kết cấu dẻo – giòn – mịn đặc trưng.

Và ít ai làm được món này ngon như bà Varee Jeensuwan, 63 tuổi, chủ tiệm xôi xoài Mae Varee trứ danh tại khu Thonglor sôi động ở Bangkok, hoạt động từ năm 1981.

"Món tráng miệng ngon nhất mùa hè ở Thái Lan chính là xôi xoài," bà chia sẻ. "Từ tháng 3 đến tháng 5 là thời điểm lý tưởng nhất – xoài chín tự nhiên, ngọt đậm, giá cả phải chăng. Xôi cũng thơm vì vừa mới thu hoạch."

Giống xoài phổ biến nhất cho món này là Nam Dok Mai, nổi tiếng với vị ngọt thanh và thịt mịn. Theo bà Varee, loại xoài Nam Dok Mai ngon nhất thường đến từ huyện Bangkhla, tỉnh Chachoengsao.

Một giống xoài khác là Ok Rong, thường được dùng vào tháng 3 và 4, với sản lượng khá hiếm. Loại này được ưa chuộng trong nước nhưng ít người nước ngoài biết đến, trong khi Nam Dok Mai lại phổ biến toàn cầu.

Mặc dù xoài là "ngôi sao" của món ăn, nhưng theo bà Varee, xôi, nước cốt dừa và đậu xanh cũng giữ vai trò không kém phần quan trọng.

Tại tiệm của bà, gạo nếp được chọn từ tỉnh Chiang Rai ở miền Bắc, dừa từ tỉnh Surat Thani miền Nam vì có mùi vị đậm đà. Đậu xanh được nướng chín thay vì chiên để giữ độ giòn nhẹ. Thậm chí, muối dùng trong nước cốt dừa cũng được đặt riêng từ tỉnh Samut Sakhon ven biển.

Về khách hàng, tiệm phục vụ cả người Thái lẫn du khách nước ngoài, chủ yếu từ Trung Quốc, Hồng Kông và Singapore.

“Nhiều khách nói rằng nếu đã đến Thái Lan mà chưa ‘check-in’ trước tiệm của tôi, thì coi như chưa thật sự đến,” bà chia sẻ.

Hiệu ứng Milli – cú hích cho món xôi xoài

Không thể nói về tình yêu của người Thái dành cho xôi xoài mà không nhắc đến nữ rapper trẻ Milli (tên thật là Danupha Khanatheerakul).

Năm 2022, cô gây sốt khi vừa kết thúc phần trình diễn tại lễ hội âm nhạc Coachella (California, Mỹ) liền… bốc xôi xoài ăn ngay trên sân khấu.

Hành động nhỏ đó làm "bùng nổ" sự thèm xôi xoài tại Thái Lan. Các cửa tiệm nổi tiếng ở Bangkok lập tức quá tải đơn hàng, tài xế giao hàng xếp hàng dài chờ đợi.

Một trong những tiệm hưởng lợi từ “hiệu ứng Milli” là K Panich – tiệm xôi xoài lâu đời nhất Bangkok, khai trương từ năm 1932, chỉ cách Hoàng cung khoảng 15 phút đi bộ.

Tiệm nhỏ mang phong cách truyền thống này treo bảng hiệu ghi rõ thành tích: giải Bib Gourmand từ Michelin – danh hiệu dành cho những quán ăn chất lượng với giá hợp lý – được trao đều đặn từ năm 2019.

8h30 sáng, đã có hàng dài khách và tài xế giao hàng đứng chờ. Bên trong, xoài Nam Dok Mai chín vàng chất đống trong rổ và thùng.

Quản lý tại tiệm – chị Khun Nan – cho biết bí quyết tồn tại gần một thế kỷ chính là nhờ tuyển chọn nguyên liệu tinh tế từ khắp nơi.

“Chúng tôi chú trọng chất lượng từ nguyên liệu,” chị nói. “Ngày nào cũng có nhiều du khách ghé mua.”

Ngay trước cửa tiệm, người bán có thể bày xoài tươi nguyên trái để khách mua về. Cô Saowalak Chaimeesuk, 54 tuổi, lý giải sức hút của món xoài hè đến từ… ký ức tuổi thơ.

“Ngày xưa, xoài Nam Dok Mai chỉ có theo mùa. Giờ nhờ công nghệ nông nghiệp hiện đại, mùa nào cũng có,” cô chia sẻ.

Từ quán vỉa hè đến nhà hàng sang trọng

Xôi xoài không chỉ là món ăn đường phố mà còn có mặt trong thực đơn của nhiều nhà hàng cao cấp. Nhiều nơi còn biến tấu để mang đến trải nghiệm mới lạ.

Chẳng hạn, nhà hàng R-Haan đạt 2 sao Michelin tại Bangkok phục vụ món tráng miệng “Home Sweet Home” – ba loại xoài kết hợp cùng kem dừa và xôi nếp, tạo nên hương vị vừa quen vừa lạ.

Món tráng miệng “Home Sweet Home”

Đồng sở hữu và là bếp trưởng tại R-Haan, đầu bếp Chumpol Jangprai cho biết, xôi xoài xuất hiện từ thời kỳ cuối của vương triều Ayutthaya (1351–1767), với nhiều tài liệu ghi chép lại trong các thế kỷ sau.

“Trong thời vua Rama V (1868–1910), đã có món ‘khao niew moon’ – xôi nếp nấu với nước cốt dừa ngọt – thường ăn kèm trái cây như xoài,” ông cho biết.

Dù xoài không phải là loại cây bản địa, nhưng đã được trồng ở Thái từ rất lâu. Do dễ tìm và phù hợp với xôi, xoài nhanh chóng trở thành bạn đồng hành hoàn hảo cho món ăn này.

“Xôi xoài là minh chứng cho sự sáng tạo và tinh thần hòa hợp nguyên liệu trong ẩm thực Thái,” đầu bếp Chumpol kết luận.