TP.HCM có thể đi rất nhanh về thể chế, nhưng lại thiếu một hệ sinh thái đủ sức kéo dòng giao thương và niềm tin thị trường đến gần hơn.
TP.HCM đang đứng trước một bước ngoặt lớn khi cùng lúc theo đuổi hai tham vọng: xây dựng khu thương mại tự do (FTZ) và hình thành trung tâm tài chính quốc tế (IFC). Quy mô đô thị mở rộng, không gian phát triển được nới ra, kỳ vọng cũng vì thế mà cao hơn. Tuy nhiên, khi đặt TP.HCM lên bàn so sánh với những hình mẫu như Singapore hay Dubai, một khoảng trống chiến lược dần hiện rõ.
TP.HCM đang hiện thực hóa tầm nhìn trở thành trung tâm tài chính quốc tế, phát triển các khu thương mại tự do.
Khoảng trống mang tên MICE
Theo Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Dũng, sau khi hợp nhất với Bà Rịa-Vũng Tàu và Bình Dương, TP.HCM trở thành siêu đô thị có diện tích hơn 6.773km2, dân số gần 14 triệu người, đóng góp trên 22% GRDP và gần 23% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước. Với nền tảng này, mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, logistics, thương mại và du lịch hàng đầu khu vực được xem là bước đi tất yếu.
Vấn đề đặt ra là làm thế nào để các mục tiêu đó không chỉ dừng lại ở định hướng chính sách. Trong thực tế vận hành của các đô thị tài chính, dòng vốn không tự chảy chỉ nhờ ưu đãi. Nó cần điểm chạm. MICE chính là một trong những điểm chạm quan trọng nhất. Không đơn thuần là sản phẩm du lịch, MICE là nơi doanh nghiệp gặp nhau, thăm dò thị trường, ký kết hợp đồng và hình thành quan hệ dài hạn. Nói cách khác, đây là hạ tầng mềm giúp FTZ và IFC đi vào đời sống kinh tế.
Du lịch MICE có thể giúp hỗ trợ phát triển FTZ và IFC.
Thực tế, TP.HCM không phải là đô thị thiếu hạ tầng du lịch hay sự kiện. Tính đến năm 2025, thành phố có hơn 4.800 cơ sở lưu trú với khoảng 102.000 phòng, trong đó riêng phân khúc khách sạn 4-5 sao đã đạt hơn 18.000 phòng.
Hệ thống hội nghị, triển lãm cũng đã hình thành với khoảng 240 cơ sở, trong đó có hơn 60 điểm đủ khả năng phục vụ sự kiện trên 200 khách. SECC hiện là trung tâm triển lãm lớn nhất phía Nam. GEM Center được vinh danh ở cấp châu Á. Một số dự án mới như Trung tâm Triển lãm Thủ Thiêm cũng đang được tái khởi động.
Trung tâm hội chợ và triển lãm Sài Gòn (SECC).
Sảnh triển lãm tại GEM Center.
Tuy nhiên, chính từ bức tranh tưởng như đầy đủ đó, khoảng trống của TP.HCM mới lộ diện rõ hơn. Thành phố có nhiều điểm tổ chức sự kiện, nhưng thiếu một hệ sinh thái MICE đủ lớn để vận hành như hạ tầng chiến lược cho FTZ và trung tâm tài chính. Các trung tâm hiện hữu phần lớn hoạt động độc lập, quy mô phân tán, khó hình thành điểm đến "mỏ neo" có sức hút khu vực.
Đòn bẩy kinh tế từ "hiệu ứng nhân số"
Trong cuộc cạnh tranh giữa các thành phố toàn cầu, MICE từ lâu đã vượt khỏi vai trò hội nghị kết hợp tham quan. Ở nhiều đô thị tài chính, đây là một công cụ xúc tiến đầu tư có hiệu quả cao.
Theo Hội đồng Du lịch và Lữ hành Thế giới, ngành du lịch và lữ hành đóng góp khoảng 10,9 nghìn tỷ USD vào GDP toàn cầu năm 2024. Trong cấu trúc này, khách MICE luôn nằm ở nhóm chi tiêu cao nhất. Singapore là một ví dụ điển hình. Bộ Thương mại và Công nghiệp nước này ghi nhận mức chi tiêu của khách MICE cao gấp đôi so với khách du lịch thông thường.
Dubai cho thấy bức tranh rõ nét hơn. Báo cáo tác động kinh tế năm 2023 của Trung tâm Thương mại Thế giới Dubai cho biết, mỗi khách tham dự sự kiện quốc tế chi tiêu trung bình hơn 10.000 AED (tương đương hơn 71 triệu đồng). Quan trọng hơn, mỗi đồng chi tiêu tại sự kiện tạo ra giá trị lan tỏa nhiều lần cho toàn bộ nền kinh tế đô thị, từ lưu trú, vận tải, bán lẻ cao cấp đến dịch vụ tài chính và logistics.
Khách MICE luôn sẵn sàng chi tiêu cao.
Tại Việt Nam, các tín hiệu tương tự đang dần hình thành. Ông Đặng Mạnh Phước, CEO The Outbox Company, cho biết phần lớn khách MICE đến Việt Nam nhằm tham dự hội họp, hội thảo và triển lãm. Trong đó, nhóm phục vụ các cuộc họp kinh doanh, đặc biệt là các sự kiện bán hàng và ra mắt sản phẩm, chiếm tỷ trọng lớn. Đây là lợi thế xuất phát từ quy mô thị trường tiêu dùng hơn 100 triệu dân, đủ sức hấp dẫn các thương hiệu toàn cầu.
Theo phân tích của ông Phước, thời gian lưu trú trung bình của khách MICE tại Việt Nam đạt 4-5 đêm, với mức chi tiêu phổ biến từ 500 đến 1.000 USD. Đáng chú ý, gần 30% khách sẵn sàng chi tới 2.000 USD cho một chuyến đi.
Ngoài nội dung hội nghị, nhóm khách này còn dành nhiều thời gian cho ẩm thực địa phương và các tour ngắn ngày. Đây chính là dư địa để du lịch đô thị và sản phẩm văn hóa phát triển theo chiều sâu.
Những con số đó cho thấy MICE vận hành như một "cỗ máy nhân số". Nó kéo đến nhóm khách có khả năng chi tiêu cao, đồng thời tạo ra các giao dịch kinh tế thực chất. Với các đô thị theo đuổi FTZ và IFC, đây chính là nhóm khách có khả năng biến chính sách ưu đãi thành hoạt động kinh doanh cụ thể.
FTZ, IFC và vai trò then chốt của MICE
Việc Quốc hội sửa đổi Nghị quyết 98 mở ra không gian thể chế mới cho TP.HCM trong việc xây dựng khu thương mại tự do, với hàng loạt ưu đãi về thuế và thủ tục. Tuy nhiên, nếu thiếu một hệ sinh thái đủ mạnh để kích hoạt nhu cầu giao thương, các ưu đãi này rất dễ rơi vào tình trạng "đẹp trên giấy".
Tháp Saigon Marina IFC - một biểu tượng mới tại TP.HCM.
Mối quan hệ giữa FTZ và MICE mang tính hai chiều. Ở một phía, các cơ chế của FTZ như thủ tục hải quan đơn giản, kho ngoại quan tiêu chuẩn quốc tế hay áp dụng ATA Carnet giúp việc tổ chức triển lãm hàng hóa giá trị cao trở nên thuận lợi hơn. Singapore đã tận dụng triệt để điều này để trở thành điểm đến quen thuộc của các triển lãm công nghệ, nghệ thuật và đá quý.
Ở chiều ngược lại, MICE tạo ra dòng khách doanh nghiệp và nhà đầu tư quốc tế đến khảo sát thị trường, ký kết hợp đồng và từng bước hình thành quyết định đầu tư. Trường hợp FTZ Jebel Ali cho thấy không ít doanh nghiệp toàn cầu chỉ đặt trụ sở sau khi tham dự các triển lãm tại Trung tâm Thương mại Thế giới Dubai. Gặp gỡ trực tiếp, trong nhiều trường hợp, chính là bước khởi đầu của dòng vốn FDI.
Với mục tiêu xây dựng trung tâm tài chính quốc tế, vai trò của MICE càng trở nên rõ ràng. Tài chính vận hành dựa trên niềm tin, mà niềm tin lại được xây dựng tốt nhất thông qua tương tác trực tiếp. Khảo sát của Hội đồng Công nghiệp Sự kiện và Oxford Economics cho thấy gần 70% người tham gia cho rằng gặp gỡ trực tiếp vẫn là phương thức không thể thay thế trong lĩnh vực tài chính.
Frankfurt, Singapore hay London đều đi theo mô hình này. Các trung tâm tài chính lớn luôn song hành với những tổ hợp triển lãm, hội nghị quy mô, nơi chính sách được giới thiệu, thử nghiệm và điều chỉnh thông qua đối thoại với thị trường.
Singapore đang hướng tới hình ảnh một trung tâm du lịch MICE hàng đầu thế giới.
SECC, Thủ Thiêm và bài toán hạ tầng MICE trong cuộc đua khu vực
Khi đối chiếu tham vọng trở thành trung tâm tài chính và thương mại tự do với thực tế hạ tầng, TP.HCM đang bộc lộ những điểm nghẽn đáng suy nghĩ.
So với Bangkok, Singapore hay Dubai, năng lực hạ tầng triển lãm của thành phố vẫn khá khiêm tốn. Cụ thể, Bangkok hiện sở hữu tổ hợp IMPACT với tổng diện tích triển lãm hơn 140.000m2; Singapore có Singapore Expo khoảng 100.000m2, chưa kể các không gian hội nghị tích hợp tại Marina Bay Sands; Dubai World Trade Centre đạt quy mô khoảng 145.000m2. Trong khi đó, SECC tại TP.HCM chỉ có khoảng 40.000m2 diện tích trong nhà, tương đương một phần ba đến một phần tư so với các đối thủ khu vực.
Nghịch lý rõ nhất nằm ở Thủ Thiêm. Khu vực được quy hoạch là lõi của trung tâm tài chính mới, nhưng dự án Trung tâm Triển lãm Thủ Thiêm vẫn chậm triển khai suốt nhiều năm. Khoảng trống này khiến TP.HCM liên tục lỡ nhịp trong việc đón các đoàn khách MICE quy mô lớn, những nhóm khách thường yêu cầu mô hình "tất cả trong một", từ lưu trú, hội họp đến giải trí và kết nối kinh doanh.
Phối cảnh 3D của Trung tâm Triển lãm Thủ Thiêm.
Bên cạnh hạ tầng cứng, các yếu tố hậu cần cũng là rào cản. Theo các báo cáo logistics gần đây, chi phí logistics tại Việt Nam hiện chiếm khoảng 20-25%, cao hơn đáng kể so với mức 8-10% tại Singapore. Khoảng chênh lệch này khiến việc tổ chức các triển lãm có hàm lượng công nghệ cao tại TP.HCM gặp bất lợi ngay từ khâu tạm nhập tái xuất, dù nhu cầu thị trường là có thật.
Chia sẻ từ các doanh nghiệp tổ chức sự kiện quốc tế cho thấy rõ khoảng cách này. Bà Trần Mộng Tuyền, Quản lý dự án cấp cao của Informa Markets Việt Nam, cho rằng TP.HCM đang thiếu nghiêm trọng các địa điểm MICE đạt chuẩn quốc tế. Theo bà, nếu không có đột phá về hạ tầng trọng điểm, việc thu hút các nhà tổ chức sự kiện sẽ rất khó xảy ra, bất kể thành phố có ưu đãi hấp dẫn đến đâu.
Ở góc độ cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài, ông Kim Nyoun Ho, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam, nhìn nhận TP.HCM có tiềm năng lớn về sản xuất, tài chính và logistics. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng tốc độ đô thị hóa nhanh, hạ tầng giao thông công cộng còn hạn chế cùng các vấn đề môi trường đang ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm của khách doanh nhân. Đây là những yếu tố then chốt đối với ngành MICE, vốn đòi hỏi sự vận hành trơn tru và đồng bộ.
Hạ tầng giao thông còn nhiều hạn chế đang là một điểm nghẽn trong việc phát triển du lịch MICE tại TP.HCM.
Nhìn ra khu vực, nhiều đô thị đã chứng minh rằng FTZ và MICE là hai mảnh ghép không thể tách rời.
Thâm Quyến từ một làng chài nhỏ đã vươn lên thành trung tâm công nghệ hàng đầu châu Á nhờ mở cửa FTZ và đầu tư hạ tầng đồng bộ.
Dubai xây dựng khu FTZ Jebel Ali song song với việc phát triển Trung tâm Thương mại Thế giới, tạo ra một mái nhà chung cho doanh nghiệp toàn cầu và các sự kiện quốc tế.
Singapore đi xa hơn khi sử dụng các sự kiện lớn như Singapore Fintech Festival như một công cụ chính sách, nơi các khung pháp lý thử nghiệm được công bố và điều chỉnh ngay khi thị trường phản ứng.
Đặt TP.HCM trong bối cảnh so sánh đó, có thể thấy thành phố không thiếu cơ hội, nhưng lợi thế cạnh tranh hiện còn mỏng. FTZ và IFC có thể tạo đột phá về thể chế, song để biến tiềm năng thành dòng vốn thực sự, thành phố cần đồng thời nâng cấp hạ tầng triển lãm, tối ưu thủ tục hải quan, cải thiện năng lực logistics và chủ động định vị những sự kiện mang dấu ấn riêng, thay vì chỉ chạy theo mô hình của các đô thị đi trước.
TP.HCM không thiếu tiềm năng để phát triển du lịch MICE thành ngành mũi nhọn.
Kiến tạo vị thế mới cho TP.HCM
Để hiện thực hóa giấc mơ trung tâm tài chính và thương mại tự do, TP.HCM cần tái định vị MICE là ngành kinh tế mũi nhọn hỗ trợ FTZ, với ba trụ cột hành động chính được đề xuất trong các báo cáo chiến lược.
Kể từ ngày 1/7/2025, sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, TP.HCM sở hữu quy mô hơn 6.772km2, mở ra cơ hội quy hoạch đa cực: MICE công nghiệp tại Bình Dương, MICE nghỉ dưỡng-dầu khí tại Vũng Tàu và MICE tài chính tại lõi Thủ Thiêm.
TP.HCM cần tái định vị MICE là ngành kinh tế mũi nhọn hỗ trợ FTZ.
Về cơ chế chính sách, cần tận dụng Nghị quyết 98 để thí điểm cơ chế "Thành phố thân thiện với sự kiện". Điều này bao gồm visa nhanh cho doanh nhân và xử lý thủ tục hải quan bằng công nghệ “không chạm” cho hàng triển lãm trong FTZ. Việc tích hợp dữ liệu hải quan, ngân hàng và kho bãi sẽ giúp rút ngắn thời gian thông quan xuống dưới 24 giờ như mô hình quản trị số hóa của Singapore.
Ngày 4/12/2025, Sở Du lịch TP.HCM cho biết, thành phố sẽ hỗ trợ cụ thể cho các đoàn MICE từ 100 khách trở lên. Đáng chú ý, thành phố dự kiến hỗ trợ tới 30% chi phí thuê hội trường và 20% chi phí biểu diễn nghệ thuật.
Về hạ tầng chiến lược, cần dứt khoát chuyển đổi mô hình đầu tư Trung tâm Triển lãm Thủ Thiêm sang đối tác công tư (PPP) để giải cứu dự án. Đồng thời, tập trung đầu tư đồng bộ cho 1-2 khu trọng điểm như Cần Giờ hoặc gần sân bay Long Thành, nơi có sự liên thông giữa cảng biển, sân bay và chuỗi cung ứng.
TP.HCM cần chủ động đấu thầu và kiến tạo các sự kiện tài chính - công nghệ mang thương hiệu riêng. Các sự kiện này sẽ đóng vai trò như những "điểm chạm", nơi nhà đầu tư quốc tế có thể mắt thấy tai nghe về môi trường kinh doanh của thành phố. Cơ hội từ Nghị quyết 98 và FTZ là rất lớn, nhưng để nắm bắt được, thành phố cần một tư duy đột phá, coi MICE là hạ tầng mềm không thể thiếu trong cấu trúc kinh tế hiện đại.
