Xôi trám đen Cao Bằng – món ngon chỉ có vào mùa thu

Mùa trám đen đến cũng là thời điểm người Cao Bằng vào vụ thưởng thức món xôi truyền thống của quê hương.

Quả trám là món ăn yêu thích của người dân một số tỉnh phía Bắc và Bắc miền Trung. Mỗi năm, quả trám đen chỉ có một vụ vào mùa thu. Có nhiều người yêu thích những món ăn chế biến từ trám, như trám kho chay, trám kho thịt, trám kho cá, canh gà hầm trám… Trám thì có trám xanh, trám nâu, trám đen, trám nếp, trám tẻ…

Món trám đen kho sườn ăn siêu hao cơm.

Tuy nhiên, món ăn gây thương nhớ nhất liên quan đến loài trái này có lẽ là xôi trám đen Cao Bằng. Trong các loại trám, do thổ nhưỡng, khí hậu, nguồn nước… trám đen Cao Bằng nổi tiếng về độ thơm bùi hơn những vùng khác. Chính vì vậy, món xôi trám đen của miền đất này cũng đặc trưng hơn, trở thành một trong 100 món ăn, ẩm thực ngon nhất Việt Nam 2020-2021 do tổ chức Top Việt Nam và Kỷ lục Việt Nam bình chọn.

Để món xôi trám đen ngon thì điều đầu tiên phải là chọn quả trám ngon. Trám đen nếp phải chín kỹ, tím đen, thịt dày, béo ngậy. Khi chọn mua, bạn chỉ lựa những quả thon dài đều hai đầu, không bị nhăn nheo, sờ vào thấy quả cứng, ngoài vỏ có lớp phấn trắng không bị rộp.

Theo chị Trần Dung, cách làm truyền truyến quê Cao Bằng của chị thì món ăn này được chế biến như sau: hành khô phi thơm với mỡ lợn rồi cho thịt băm vào đảo xém, cho trám vào rim cùng. Sau đó, tán nhuyễn trám, đảo cho thơm cùng chút mắm, gia vị. Xôi đồ lần một cho chín, bỏ ra trộn cùng trám thịt đã xào, cho xôi vào đồ lần hai khoảng 10-15 phút. Thành phẩm là món xôi trám dẻo ngon, đậm đà.

Món xôi trám được làm theo cách truyền thống.

Hành khô phi giòn trộn cùng xôi trám khiến món ăn này thêm cuốn hút khó cưỡng.

Cũng có người thích ăn trám mềm ở độ vừa phải nên không tán quá nhuyễn trám.

Giờ đây, không ít gia đình thích ăn đơn giản thì có thể bỏ qua khâu trám xào với thịt băm và phi hành. Chỉ đơn thuần trộn trám đã om với xôi đã đồ vào với nhau, cho chút mỡ gà để món ăn bóng bẩy, lúc ăn, rắc thêm chút muối vừng là… hết sẩy.

Một điểm chị em nội trợ thường nhắc nhau là trám om ở nhiệt độ khác nhau sẽ cho ra kết quả khác, chẳng hạn nếu trên 70 độ thì trám bị cứng, chát, thấp dưới 50 độ thì khó chín, hoặc chín mà không ngon. Thường, trám om ở mức 55-65 độ là chín đẹp nhất.

Để làm món xôi trám ngon thì phải chọn mua được loại trái dày thịt. Vào mùa, trám đen chưa chế biến có giá khoảng 120.000-150.000 đồng.

Vào mùa này, khi đi du lịch ở Cao Bằng, bạn sẽ được thưởng thức món ăn đặc biệt này. Xôi được bán ngay tại các khu chợ trung tâm của thành phố hay các huyện ly thuộc Cao Bằng với giá rất bình dân. Trong các nhà hàng hoặc homestay, khu nghỉ dưỡng… du khách cũng sẽ thấy xôi trám đen trong danh sách món ăn ngon.

Món xôi trám đen chỉ có vào mùa thu, khi những trái trám Cao Bằng vào chính vụ. Món ăn được chế biến cầu kỳ nhưng thành phẩm luôn đẹp và ngon… ngất ngây.

Bạn có thể cho thêm cả hạt sen vào đồ cùng để món ăn thêm bổ dưỡng và thơm bùi.

Món xôi trám đen tại một nhà hàng nổi tiếng ở Cao Bằng.

Ngày nay, bạn cũng có thể đặt mua qua mạng trám đen Cao Bằng đã om sẵn. Khi về, bạn có thể bảo quản 1-2 tháng trong ngăn đá để dùng dần. Trái trám đen chỉ được thu hoạch từ tháng 8 đến tháng 10, cho nên đây chính là thời điểm để bạn thưởng thức món ăn đặc biệt này.