Nhã nhạc cung đình - Đỉnh cao nền nhạc cổ đất Việt
Chia sẻ
Phát triển rực rỡ dưới triều Nguyễn, Nhã nhạc là một loại hình âm nhạc tao nhã, thiêng liêng thường dùng để trình diễn trong các dịp đại lễ trang trọng của triều đình.
Nhã nhạc – một loại hình âm nhạc tao nhã, thiêng liêng thường dùng để trình diễn trong các dịp đại lễ
Theo Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, sau khi được UNESCO vinh danh , Nhã nhạc - Âm nhạc cung đình Việt Nam đã có những bước tiến dài trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị.
Nhã nhạc thường dùng để trình diễn trong các dịp đại lễ trang trọng của triều đình, những cuộc cúng tế thần linh và tổ tiên, đã trở thành một loại hình âm nhạc cung đình không thể thiếu của triều đại.
Sau khi triều Nguyễn kết thúc, Nhã nhạc cũng mất đi vị trí chức năng xã hội và môi trường diễn xướng nguyên thủy, lâm vào tình trạng suy thoái và có nguy cơ thất truyền.
Các nghệ nhân, nhạc công ở chốn cung đình lui về sống ẩn dật ở các vùng quê, số ít về hoạt động tiếp tại các đoàn nghệ thuật ở Huế như đoàn Đồng Xuân Lâu, đoàn Ba Vũ. Xuất thân từ chốn dân gian, được tinh lọc bằng sự tài hoa của các nghệ nhân chốn cung đình, đến giai đoạn này, các vũ khúc, bài bản âm nhạc cung đình lại quay về phục vụ chủ yếu trong các dịp lễ tế đình làng, phục vụ nhân dân.
Những nghệ nhân cuối cùng của triều Nguyễn không còn, tư liệu còn lại ít ỏi, các hình ảnh, âm thanh, băng đĩa về âm nhạc và múa cung đình vô cùng hiếm hoi, bài bản âm nhạc rách nát, hư hỏng, mất mát. Do lưu lạc ở chốn dân gian đã khiến các bài bản âm nhạc và vũ khúc đình ít nhiều biến dạng.
Nhã nhạc được được UNESCO vinh danh
Tuy vậy, ngay sau khi Nhã nhạc được UNESCO công nhận là Kiệt tác di sản phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại vào ngày 7/11/2003, (năm 2008 gọi là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại), Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã phối hợp với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước xây dựng ngay chương trình hành động quốc gia nhằm bảo tồn, phục hồi và phát huy giá trị của Nhã nhạc.
Cùng với sự giúp đỡ đặc biệt của UNESCO, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã thực hiện nhiều dự án, tiến hành nhiều hoạt động như: khảo sát và tư liệu hóa; đào tạo và truyền dạy; quảng bá và phát huy… nhiều công trình nghiên cứu khoa học về Nhã nhạc cũng đã được thực hiện, được các hội đồng khoa học, các nhà nghiên cứu đánh giá cao.
Công tác bảo tồn lại đòi hỏi sự chính xác từ âm nhạc, vũ đạo cho đến trang phục. Để khắc phục những hạn chế và khó khăn này, những người làm công tác nghiên cứu chỉ còn cách cố gắng từng bước đi tìm tư liệu ở các viện bảo tàng trong và ngoài nước; đồng thời, đến từng vùng quê tham dự các buổi tế lễ, hỏi thăm các nghệ nhân cao tuổi, ghi chép, so sánh, đối chiếu để từ đó ghép thành một bài bản hoặc một điệu múa hoàn chỉnh.
Việc đi tìm các nghệ nhân vốn xuất thân từ cung vua, phủ chúa trước đây cũng được tiến hành. Và cuộc hội ngộ với nghệ nhân múa và tuồng cuối cùng của triều Nguyễn - nghệ nhân La Cháu, nhạc công cung đình Trần Kích, Nguyễn Kế, Lữ Hữu Thi đã đánh thêm một dấu ngoặc quan trọng trong công cuộc phục hồi các điệu múa cung đình cổ.
Từng bước nỗ lực không ngừng, cho đến nay, Nhà hát nghệ thuật truyền thống cung đình Huế đã phục hồi được 8 trong số 11 vũ khúc cung đình. Mỗi điệu múa được lập lại hồ sơ khoa học để làm tư liệu, đồng thời mời các nghệ nhân về dạy và giám sát dựa trên hồ sơ báo cáo.
NSƯT Hoàng Trọng Cương, Phó giám đốc Nhà hát Duyệt Thị Đường - Đại Nội, Huế tham gia Hội thảo châu Á về Nhã nhạc và Múa cung đình
Từ dự án quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tích cố đô Huế, công tác bảo tồn văn hóa phi vật thể được triển khai đồng bộ và mang lại hiệu quả thiết thực: hơn 30 nhạc chương trong các lễ tế, 40 nhạc khúc được diễn tấu, các điệu múa Tam quốc tây-du, Tam tinh chúc thọ, Lục cúng hoa đăng, Phiến Vũ, Bát tiên hiện thọ, … đã được lập hồ sơ khoa học, phục hồi theo nguyên bản.
Nếu như ngày xưa, các vũ khúc cung đình, các bài bản Nhã nhạc chỉ được diễn xướng ở chốn cung vua, phủ chúa thì ngày nay, nó được đưa ra biểu diễn rộng rãi cho dân chúng và khách du lịch cùng thưởng thức.
Sở VH&TT Thừa Thiên Huế đang lập Hồ sơ Nghề may áo dài truyền thống Huế để đề nghị Bộ VHTT&DL xem xét, công nhận là...
