Nằm ở trung tâm TP.HCM, nơi giao cắt nhiều trục đường huyết mạch, phường Xuân Hòa mang diện mạo đô thị hiện đại với hạ tầng đồng bộ, dân cư đông đúc và hệ thống dịch vụ phát triển. Song hành với đó là chiều sâu lịch sử, văn hóa vẫn được gìn giữ, tạo nên nét riêng giữa lòng thành phố sôi động.
Giữa lòng đô thị sầm uất, phường Xuân Hòa như một khoảng lặng mang dấu ấn ký ức. Là đơn vị hành chính mới được thành lập sau đợt sắp xếp địa giới tại TP.HCM, Xuân Hòa đồng thời là một tên gọi gắn liền với chiều sâu lịch sử, nơi lưu giữ câu chuyện về đình làng trăm tuổi, bến tắm ngựa ven kênh và những bước vó của Sài Gòn xưa.
Từ một cái tên xưa trở về hiện tại
Ngày 1/7/2025, phường Xuân Hòa chính thức được thành lập, trên cơ sở sáp nhập toàn bộ phường Võ Thị Sáu và phần còn lại của Phường 4, Quận 3 cũ. Với diện tích hơn 2,2 km² và dân số gần 48.500 người, đây là một trong ba phường mới, cùng với Bàn Cờ và Nhiêu Lộc, được hình thành từ đợt sắp xếp địa bàn hành chính mang tính lịch sử của TP.HCM.
Tuy là cái tên mới trên bản đồ hành chính hiện đại, nhưng Xuân Hòa thực ra là một địa danh đã có mặt từ năm 1880, khi thôn Tân Định được đổi tên thành thôn Xuân Hòa, thuộc tổng Bình Chánh Thượng.
Cũng từ thời điểm ấy, đình Tân Định, một công trình tín ngưỡng lâu đời, được gọi bằng cái tên đình Xuân Hòa, mang dấu ấn cả về mặt hành chính lẫn văn hóa của vùng đất Sài Gòn xưa.
Kênh Nhiêu Lộc yên bình giữa dòng chảy nhộn nhịp
Ẩn mình nơi trung tâm thành phố, đình Xuân Hòa không chỉ là một kiến trúc cổ mà còn là chứng nhân cho bề dày văn hóa - lịch sử của vùng đất này. Qua bao biến thiên thời cuộc, ngôi đình vẫn lặng lẽ tồn tại như một cánh cửa dẫn về quá khứ, nơi hồn đô thị được gìn giữ bằng gỗ lim, ngói âm dương và tiếng chuông vọng xa vào tâm thức.
Tọa lạc tại số 129 Lý Chính Thắng, đình mang đậm nét kiến trúc truyền thống Nam Bộ. Mái ngói cong uốn, khung gỗ chạm khắc tinh xảo, hoành phi, liễn đối, bài vị sơn son thếp vàng… tạo nên không gian linh thiêng mà gần gũi. Cấu trúc ba gian - tứ trụ cùng hệ thống kết cấu gỗ được bảo tồn gần như nguyên vẹn là minh chứng cho bàn tay tài hoa của các nghệ nhân xưa và giá trị mỹ thuật dân gian đặc sắc.
Đình Xuân Hòa, mái đình hơn 100 năm tuổi giữa trung tâm TP.HCM, nơi lưu giữ dấu ấn văn hóa - tín ngưỡng của người dân Tân Định xưa.
Đình thờ Thành hoàng bổn cảnh, vị thần bảo hộ cộng đồng, cùng các vị thần dân gian như Ngũ Hành Nương Nương, Quan Thánh Đế Quân, Bạch Mã Thái Giám... Hằng năm, lễ Kỳ yên diễn ra vào ngày 14 - 16 tháng Hai âm lịch, thu hút đông đảo người dân về dâng hương, cầu an. Không chỉ là sinh hoạt tín ngưỡng, lễ hội còn là sợi dây kết nối cộng đồng, góp phần nuôi dưỡng đời sống văn hóa tinh thần suốt nhiều thế hệ.
Năm 2003, đình Xuân Hòa được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố, một sự ghi nhận xứng đáng cho công trình vừa mang giá trị lịch sử, vừa là ký ức tập thể của cư dân khu vực Tân Định - Xuân Hòa xưa.
Giữa lòng đô thị hóa không ngừng chuyển động, khi nhà cao tầng và trục giao thông hiện đại mọc lên từng ngày, đình Xuân Hòa vẫn lặng lẽ như một “hòn than đỏ” giữa phố phường. Không ồn ào, không phô trương, nhưng đủ sức sưởi ấm ký ức người Sài Gòn mỗi lần đi ngang mái ngói rêu phong, nơi quá khứ vẫn âm thầm song hành với hiện tại.
Vì thế, việc khôi phục tên gọi Xuân Hòa cho phường mới không chỉ là một quyết định hành chính, mà còn là hành động trân trọng lịch sử, khơi dậy bản sắc và gìn giữ chiều sâu văn hóa cho một đô thị đang lớn lên từng ngày. Đó là cách để TP.HCM không chỉ vươn cao bằng những công trình hiện đại, mà còn vững vàng nhờ những tầng ký ức không thể thay thế.
Dấu xưa lặng lẽ bên dòng kênh
Cách đình Xuân Hòa không xa, nơi dòng kênh Nhiêu Lộc uốn lượn, từng có một bến tắm ngựa, ký ức sống động về thời kỳ xe thổ mộ còn thịnh hành tại Sài Gòn. Nơi ấy từng là bãi đất rộng, có đường đất thoai thoải dẫn xuống mép kênh, trở thành điểm hẹn quen thuộc của những người xà ích mỗi trưa vắng khách. Ngựa được dắt xuống tắm mát, chủ ngựa ngồi bên quán nước lề đường, nhâm nhi ly bạc xỉu nóng, trò chuyện dăm ba câu chuyện đời thường.
Khu vực từng là bến tắm ngựa bên kênh Nhiêu Lộc, nơi in dấu bước chân xe thổ mộ và sinh hoạt thường nhật của người Sài Gòn xưa.
Khu vực này còn được gọi là “xóm Lách”, dù tên gọi ấy ngày nay đã mai một. Vào những năm 1940, bến tắm ngựa không chỉ là nơi sinh hoạt thường nhật, mà còn là địa bàn hoạt động của cán bộ Xứ ủy Nam Kỳ, nơi từng cưu mang nhiều phong trào kháng chiến. Trong trí nhớ của lớp người cao tuổi, đó là nơi ngựa nằm phơi nắng bên bãi cát, trẻ con tắm kênh vui đùa, và Sài Gòn yên bình theo một cách rất khác, mộc mạc, chân tình.
Ngày nay, bến xưa đã biến thành phố thị sầm uất, nhà cửa san sát, xe cộ tấp nập. Nhưng mỗi khi nhắc đến cái tên Xuân Hòa, người ta vẫn thấy đâu đó dư âm của tiếng vó ngựa vọng về từ quá khứ.
Bản sắc giữa nhịp sống hiện đại
Phường Xuân Hòa không chỉ nổi bật bởi chiều sâu văn hóa mà còn là một trong những địa bàn có chất lượng sống cao tại TP.HCM. Với hạ tầng giao thông hoàn chỉnh, vị trí trung tâm TP.HCM và các khu đô thị lân cận, nơi đây tập trung nhiều trường học chất lượng cao, bệnh viện lớn, cơ sở ngoại giao, trung tâm thương mại, cùng mạng lưới dịch vụ đa dạng.
Ẩm thực địa phương cũng mang dấu ấn riêng với những quán ăn lâu năm như phở Bắc Phú Gia, cơm “nhà giàu” Võ Văn Tần, các nhà hàng chay như: Chay Garden, Hum… nhiều nơi được Michelin Guide vinh danh. Đời sống hiện đại đan xen nét hoài cổ tạo nên một không gian sống hài hòa, thân thiện và tinh tế.
Ẩm thực địa phương cũng mang dấu ấn riêng
Xuân Hòa hôm nay không chỉ là một đơn vị hành chính mới được hình thành, mà là biểu tượng của một vùng đất hồi sinh từ ký ức, chuyển mình từ lịch sử sang hiện tại. Giữa những cao ốc, phố xá hiện đại, Xuân Hòa vẫn giữ được cốt cách của một vùng đất “biết kể chuyện”, từ những mái đình rêu phong đến một bến tắm ngựa đã đi vào ký ức. Đó là sự hòa quyện của quá khứ và hiện đại, của di sản và đổi mới, làm nên nét riêng có, rất Xuân Hòa.
Bản sắc giữa lòng đổi mới
Sự ra đời của Phường Xuân Hòa không chỉ là kết quả của việc sắp xếp lại địa giới hành chính mà còn là cơ hội để tôn vinh ký ức, gìn giữ di sản và kiến tạo một không gian sống kiểu mẫu.
Những giá trị xưa cũ được bảo tồn trong một cấu trúc quản lý hành chính mới, gọn nhẹ và hiệu quả. Phường hiện đang vận hành mô hình chính quyền đô thị hiện đại, tiếp nhận phản ánh người dân qua Trung tâm phục vụ hành chính công, được lãnh đạo thành phố và Trung ương đánh giá cao. Điều này thể hiện cam kết của chính quyền trong việc nâng cao chất lượng phục vụ và xây dựng một đô thị thân thiện, minh bạch.
Phường Xuân Hòa hiện đại, nghĩa tình
Chia sẻ tại lễ vận hành chính thức phường Xuân Hòa, Bí thư Đảng ủy phường Nguyễn Thanh Xuân khẳng định, đây không chỉ là một dấu mốc quan trọng trong tiến trình cải cách hành chính của TP.HCM, mà còn là minh chứng cho quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước trong việc kiến tạo một nền hành chính hiện đại, gần dân, vì dân.
“Đây là niềm tự hào, nhưng cũng là trọng trách lớn lao được giao cho từng cán bộ. Chúng ta phải nỗ lực thực hiện đúng kỳ vọng và chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm trong buổi làm việc với phường: xây dựng Xuân Hòa trở thành địa bàn kiểu mẫu về chính quyền đô thị hiện đại", bà Xuân nhấn mạnh.
Ở góc độ điều hành, Chủ tịch UBND phường Xuân Hòa Nguyễn Hùng Hậu cho biết bộ máy hành chính đã sẵn sàng phục vụ người dân với tinh thần cầu thị, chuyên nghiệp.
“Chúng tôi xác định giai đoạn đầu chắc chắn sẽ có những điều chưa trọn vẹn, nên càng cần sự đồng hành và chia sẻ từ người dân. Cán bộ, công chức sẽ nỗ lực hết mình, từng ngày hoàn thiện để phục vụ tốt nhất cho cộng đồng”, ông Hậu chia sẻ.
Việc khôi phục tên gọi Xuân Hòa thể hiện sự trân trọng giá trị lịch sử và định hướng phát triển đô thị gắn với bản sắc địa phương. Trong dòng chảy đô thị hóa, Xuân Hòa là minh chứng cho khả năng kết nối quá khứ với hiện tại, góp phần xây dựng một phường hiện đại nhưng vẫn giữ được chiều sâu văn hóa và sự gắn bó cộng đồng.
