Trong bối cảnh toàn cầu hóa và đô thị hóa hiện nay, việc khai thác các giá trị di sản tinh hoa từ làng quê không chỉ là cơ hội để phát triển du lịch bền vững mà còn là nhiệm vụ quan trọng nhằm bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Sự chuyển dịch đô thị hóa và xu hướng di cư của người dân từ nông thôn lên thành thị là hiện tượng phổ biến ở Việt Nam. Tuy nhiên, trong tâm thức của nhiều người, làng quê vẫn luôn là nơi yên bình, nơi mà những giá trị văn hóa, lịch sử được lưu giữ qua các thế hệ.
Việt Nam, với nền văn hóa đa dạng và phong phú, sở hữu nhiều ngôi làng đẹp, mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa. Đây cũng chính là nguồn tài nguyên du lịch quý giá. Tuy nhiên, bài toán đặt ra là làm sao để phát triển các sản phẩm du lịch phù hợp, vừa thu hút khách tham quan, vừa bảo tồn và phát huy được giá trị văn hóa của làng. Việc này đòi hỏi ngành du lịch phải có sự nghiên cứu kỹ lưỡng và áp dụng những phương thức tiếp cận phù hợp gắn với quá trình tôn vinh và kiến tạo bản sắc địa phương.
Một góc làng cổ Đường Lâm,Hà Nội (trái). Trẻ em nông thôn (phải). Ảnh: Nguyễn Ngọc
Trong tâm thức của người Việt, làng không chỉ là nơi sinh sống mà còn là nơi lưu giữ truyền thống, ký ức, và gắn kết gia đình qua nhiều thế hệ. Làng là không gian của những lễ hội dân gian, những ngôi đình cổ, những nghề truyền thống như dệt vải, làm gốm, hay điêu khắc gỗ...
Với tốc độ phát triển đô thị nhanh chóng, những giá trị của làng càng trở nên quan trọng hơn, là nơi giúp con người tìm về với sự yên bình cân bằng với cuộc sống, là nơi chứa đựng của những không gian hoài niệm với những tình cảm nồng hậu và dung dị. Những yếu tố văn hóa như vậy không chỉ tạo nên bản sắc đặc trưng mà còn là nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho phát triển du lịch văn hóa và du lịch cộng đồng.
Cô gái Chăm ở Ninh Thuận. Ảnh: Nguyễn Khánh Vũ Khoa
Việc kiến tạo các sản phẩm du lịch gắn với làng quê Việt Nam giống như việc dệt nên một tấm thảm rực rỡ từ những sợi chỉ mộc mạc, ấm áp của ký ức và văn hóa. Mỗi ngôi làng là một bản nhạc du dương vang lên từ những con đường đất mịn, những mái nhà tranh lợp cỏ, và những cánh đồng lúa chín vàng trải dài đến chân trời. Khi du khách bước vào không gian ấy, họ không chỉ được khám phá những giá trị văn hóa truyền thống mà còn cảm nhận được nhịp thở bình yên của thời gian, nơi mà mọi ồn ào của cuộc sống hiện đại dường như tan biến.
Những sản phẩm du lịch được tạo ra không đơn thuần là những hành trình khám phá mà là những cuộc gặp gỡ chân thành giữa con người với thiên nhiên, giữa quá khứ với hiện tại, tạo nên trải nghiệm sống động và sâu lắng trong lòng mỗi người. Việc bảo tồn và phát triển du lịch làng quê chính là gìn giữ những mảnh ghép ký ức, để từng bước chân du khách trở thành những giai điệu dịu dàng trên con đường trở về với cội nguồn.
Làng hoa giấy Thanh Tiên ở Huế. Ảnh: Lê Đình Hoàng
Trong bối cảnh đa dạng văn hóa, việc phát triển du lịch gắn với làng quê Việt Nam cần định hướng theo hướng bảo tồn và tôn vinh sự phong phú của các nền văn hóa địa phương, đồng thời tạo ra những sản phẩm du lịch độc đáo, bền vững. Mỗi ngôi làng không chỉ là nơi lưu giữ ký ức và phong tục tập quán của một cộng đồng cụ thể, mà còn là kho tàng văn hóa giàu bản sắc, phản ánh đa dạng các nhóm dân tộc, tôn giáo, và lối sống.
Do đó, các sản phẩm du lịch cần được phát triển dựa trên sự tôn trọng các giá trị truyền thống của từng địa phương, từ kiến trúc nhà cửa, phong cách ẩm thực, đến lễ hội và các nghề thủ công đặc trưng. Việc này không chỉ giúp bảo vệ bản sắc văn hóa của từng làng quê, mà còn tạo ra những trải nghiệm du lịch thực sự khác biệt, đưa du khách vào những hành trình khám phá sự đa dạng văn hóa của Việt Nam.
Điệu Xoang Tây Nguyên. Ảnh: Nguyễn Khánh Vũ Khoa
Làng Vũ Đại với món cá kho nức tiếng. Ảnh: Nguyễn Khánh Vũ Khoa
Một làng chài ở Hội An, Quảng Nam. Ảnh: Cao Kỳ Nhân
Đồng thời, cần xây dựng những chương trình du lịch có tính tương tác cao, nơi du khách không chỉ đến để chiêm ngưỡng mà còn tham gia vào cuộc sống hàng ngày của người dân địa phương, qua các hoạt động như trồng lúa, làm gốm, dệt vải, hay tham gia các lễ hội truyền thống. Điều này giúp giữ gìn, lan tỏa các giá trị văn hóa và đóng góp vào sự phát triển kinh tế bền vững của cộng đồng làng quê.
Định hướng phát triển du lịch tại các làng quê Việt Nam nên có cách tiếp cận tinh tế, như việc khẽ mở từng trang sách của lịch sử và văn hóa, nơi mà mỗi ngôi làng là một câu chuyện được kể bằng hương lúa mới, tiếng gió thổi qua những rặng tre và nụ cười ấm áp của những con người mộc mạc. Đó là việc bảo tồn và nuôi dưỡng những giá trị truyền thống, để từng viên gạch cổ, từng mái đình rêu phong vẫn đứng vững trước sự xô bồ của thời đại.
Làng hương Thủy Xuân, Huế (trái) và rừng dừa Bảy Mẫu ở Hội An, Quảng Nam (phải). Ảnh: Lê Đình Hoàng
Du lịch tại làng quê không chỉ là khám phá cảnh quan, mà là khám phá cả tâm hồn của một dân tộc, của cộng đồng quần cư lâu năm tại địa phương, nơi mà du khách sẽ tìm thấy những khoảnh khắc yên bình, những trải nghiệm giản dị mà sâu sắc.
Khai thác các giá trị của làng quê trong phát triển du lịch không chỉ là một phương tiện để thu hút khách du lịch, mà còn là một nghệ thuật gìn giữ và tôn vinh di sản văn hóa phong phú của dân tộc. Mỗi làng quê Việt Nam như một bức tranh sống động, phản chiếu tâm hồn và lịch sử của những người đã sống và gìn giữ nơi đó qua bao thế hệ. Khi phát triển du lịch, chúng ta không chỉ đơn thuần mở rộng các sản phẩm và dịch vụ, mà còn tạo dựng một cầu nối sâu sắc giữa quá khứ và hiện tại, giữa các thế hệ và giữa con người với thiên nhiên.
Sự bền vững trong phát triển du lịch làng quê phụ thuộc vào khả năng tôn trọng và bảo tồn những giá trị cốt lõi, đồng thời khai thác hợp lý những tiềm năng còn ẩn chứa. Chúng ta đang đứng trước cơ hội quý báu để không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho cộng đồng địa phương mà còn góp phần xây dựng một bức tranh du lịch đa dạng và phong phú, nơi mà mỗi chuyến đi đều trở thành một hành trình tìm về nguồn cội, kết nối tâm hồn với những giá trị trường tồn.
