Doanh nghiệp du lịch: 'Nếu Trường đua Phú Thọ bị xóa sổ, sẽ mất hẳn một điểm đến vô cùng độc đáo'

Trường đua Phú Thọ (nếu được bảo tồn một phần) kết nối với tuyến du lịch “Sài Gòn Xưa” với các điểm đến như Chợ Lớn Bình Tây, Dinh Độc Lập, Bưu điện TP, Nhà thờ Đức Bà... sẽ là “mắt xích hoàn hảo” cho câu chuyện phát triển du lịch văn hóa bền vững.

Góp phần tạo công ăn việc làm, thu hút đầu tư, đồng thời quảng bá một hình ảnh TP.HCM năng động, nghĩa tình và biết tôn trọng lịch sử.

Trường đua Phú Thọ – một thời vang bóng, nơi vó ngựa từng dồn dập vang lên như nhịp đập của cả thành phố sôi động.

Tọa lạc tại quận 11, từng là một trong những trường đua lớn nhất khu vực Đông Nam Á và lâu đời nhất tại Việt Nam.

Trong suốt nhiều thập kỷ, nơi đây không chỉ là địa điểm giải trí của người dân Sài Gòn mà còn là một biểu tượng văn hóa đặc trưng.

Cơn mưa giông những ngày tháng 6 vừa dứt hạt, tôi trở lại khuôn viên cũ của Trường đua Phú Thọ – nơi từng được xem là trái tim của Sài Gòn những năm đầu thế kỷ XX. Dãy khán đài phủ rêu xanh, hàng rào sắt hoen gỉ, sân cỏ mọc đầy cỏ dại…

Tất cả như lặng lẽ kể lại một thời huy hoàng đã lùi vào quá khứ. Nhưng không, quá khứ ấy vẫn sống, vẫn rạo rực trong lòng biết bao người dân thành phố – những người từng gắn bó máu thịt với từng tiếng vó ngựa, từng trận hò reo, từng ván cược mạo hiểm.

Trường đua Phú Thọ – Biểu tượng không gian văn hóa độc đáo

Vài tia nắng mong manh buổi sớm vén màn mù mây không đủ bừng lên vẻ ảm đạm dãy rào chắn được dựng lên chuẩn bị cho công tác thi công 5 tuyến đường xuyên tâm qua Trường đua Phú Thọ.

Người đàn ông lớn tuổi dừng xe trước dãy tường rào cũ kỹ, ánh mắt xa xăm, như đang tìm lại âm vang một thời quá khứ nói: “Hồi đó, mỗi Chủ nhật là một ngày hội,” ông Hoài Nhơn, một "Nài ngựa" thứ thiệt nói chậm rãi, giọng trầm buồn như vọng về từ kí ức: “tiếng vó câu, tiếng reo hò, tiếng loa vang dội... Sài Gòn lúc ấy không ngủ trưa ngày cuối tuần.”

Trường đua Phú Thọ – cái tên từng là niềm tự hào của người dân Nam Kỳ lục tỉnh, được xây dựng từ năm 1932 dưới thời Pháp thuộc.

Một trong những trường đua ngựa bậc nhất Đông Dương, thậm chí được giới chuyên môn đánh giá là trường đua tầm cỡ nhất khu vực Đông Nam Á thời đó.

Một thời vang bóng với tiếng vó câu thúc giục đã lùi vào dĩ vãng, Trường đua lại khoác lên mình diện mạo mới – một sân thể thao đa năng.

Những tiếng vó ngựa, những khán đài chật kín, cờ phướn bay phần phật theo từng bước chân dồn dập của những tuấn mã lao về đích, tất cả từng làm nên một phần không thể thiếu trong ký ức văn hóa đô thị Sài Gòn – TP.HCM.

Được xây dựng từ năm 1932 bởi chính quyền Pháp, Trường đua Phú Thọ không chỉ đơn thuần là một công trình thể thao, mà còn là một phần quan trọng trong lịch sử phát triển đô thị và văn hóa đại chúng của Sài Gòn. Đây là trường đua ngựa lớn nhất Đông Dương vào thời điểm đó, từng là trung tâm giải trí sôi động bậc nhất, thu hút hàng vạn người mỗi tuần.

Trường đua là nơi hội tụ của đủ tầng lớp xã hội: từ giới quý tộc Pháp, các viên chức, thương nhân Sài Gòn, cho đến dân lao động, người bán hàng rong, các tay nài ngựa từ miền quê xa xôi. Mỗi ngày cuối tuần là một ngày hội.

Trên khán đài, tiếng hò reo hòa cùng tiếng vó ngựa dồn dập. Dưới sân, những chú tuấn mã thuần chủng Ả Rập lao vun vút, như xé gió về đích trong ánh mắt háo hức của hàng ngàn khán giả.

Bức tranh đời thường sau ánh hào quang đường đua

Đua ngựa không chỉ là môn thể thao, mà là sinh kế của hàng trăm con người. Từ các ông chủ đội ngựa – người bỏ hàng tỷ đồng để nuôi, chăm sóc và huấn luyện ngựa, đến những tay nài – chàng trai trẻ có thân hình gọn nhẹ, sống chết với từng vòng đua. Sau mỗi buổi chiều náo nhiệt là những câu chuyện đời thường: chấn thương, giấc mơ đổi đời, thậm chí là những vấp ngã trước cám dỗ của bán độ và nợ nần.

Phía bên ngoài sân đua là giới cá độ đỏ đen. Những tay chơi lâu năm, những “cò ngựa” có mặt ở khắp các ngõ ngách, trao đổi mật hiệu, tính toán từng vòng đấu. Đằng sau sự náo nhiệt là một thế giới ngầm đầy mánh khóe, nhưng chính điều đó lại góp phần tạo nên “hồn cốt” của trường đua – một không gian sống động, chân thực, phản ánh đầy đủ mặt sáng tối của đời sống đô thị Sài Gòn xưa.

Trường đua Phú Thọ từng là niềm tự hào, là trung tâm của đời sống văn hóa Sài Gòn trong suốt thời gian gần một thế kỷ.

Vẫn đó những bức tường loang lổ và khán đài phủ rêu, nhưng hồn cốt của nó vẫn đang sống trong lòng hàng triệu người.

Sau thời gian ngừng hoạt động đua ngựa, nơi đây trở thành khu thể thao đa năng phục vụ nhiều loại hình sinh hoạt cộng đồng như bóng đá, điền kinh, thể dục dưỡng sinh...

Kể từ năm 2011, khi Trường đua Phú Thọ chính thức ngừng hoạt động, không gian một thời vàng son dần chìm trong im lặng. Những ông chủ ngựa như ông Sáu Hợi buồn bã: “Tôi nuôi ngựa hơn 30 năm, giờ không còn nơi thi đấu, phải bán bớt đàn, một số đưa về quê, số còn lại ốm yếu phải đưa vào lò mổ mà đau cắt ruột. Nhưng ngựa đua không có đường đua thì khác nào cá thiếu nước.” Các tay nài tản mát, người làm bảo vệ, người chạy xe ôm, người chuyển nghề tứ tán.

Sự lặng lẽ biến mất của trường đua để lại khoảng trống lớn trong đời sống văn hóa của người dân. Và nay, khi thành phố đang xem xét chuyển đổi công năng khu vực này, với kế hoạch mở 5 tuyến đường lớn xuyên qua khuôn viên cũ, một lần nữa nỗi tiếc nuối lại trào dâng, không chỉ từ người dân, mà còn từ giới chuyên gia, kiến trúc sư và doanh nghiệp du lịch.

Ý kiến của giới kiến trúc sư và nhà quy hoạch: Nên bảo tồn một phần

Nhiều kiến trúc sư và chuyên gia quy hoạch đô thị đồng loạt lên tiếng kêu gọi bảo tồn một phần Trường đua Phú Thọ như một không gian văn hóa mang dấu ấn thời đại. Theo KTS Phan Hà Tiến, việc xóa bỏ hoàn toàn công trình này để làm hạ tầng giao thông là không ổn.

“TP.HCM cần đường sá, nhưng cũng cần không gian ký ức. Nếu tất cả di tích đô thị đều bị phá bỏ để nhường cho xe cộ, thì 20 năm nữa, con cháu ta sẽ sống trong một thành phố không có ký ức – chỉ còn bê tông và kính”, KTS Phan Hà Tiến nói.

Ý kiến này được ủng hộ bởi nhiều nhà quy hoạch, cho rằng việc bảo tồn khối khán đài chính và một phần đường đua, biến nơi đây thành bảo tàng thể thao – công viên lịch sử, sẽ là một giải pháp dung hòa giữa phát triển và gìn giữ. Đây là mô hình đã được nhiều thành phố lớn như Paris, Tokyo, Melbourne áp dụng thành công.

Doanh nghiệp du lịch: “Nếu Trường đua bị xóa sổ, sẽ mất hẳn một điểm đến vô cùng độc đáo”

Giới làm du lịch tại TP.HCM cũng tỏ rõ sự quan tâm đặc biệt. Ông Lê Văn Minh, Giám đốc một công ty lữ hành tại quận 3, bày tỏ: “Sài Gòn có nhiều điểm đến, nhưng đa số là chợ, bảo tàng hoặc công trình tôn giáo. Một trường đua ngựa – gắn liền với lịch sử, thể thao và văn hóa – là thứ độc nhất nhất vô nhị.

Đông đảo người dân và du khách, đặc biệt là khách quốc tế yêu thích những điểm đến như vậy, nó phản ánh chiều sâu văn hóa đô thị, điều mà các thành phố hiện đại rất khó giữ được.

Không ít hãng lữ hành lớn nhỏ hiện đang đề xuất kết nối Trường đua Phú Thọ (nếu được bảo tồn) với tuyến du lịch “Sài Gòn Xưa” – cùng với các điểm như Chợ Lớn, Dinh Độc Lập, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh. Đây sẽ là “mắt xích hoàn hảo” cho câu chuyện phát triển du lịch văn hóa bền vững, tạo công ăn việc làm, thu hút đầu tư, đồng thời quảng bá một hình ảnh TP năng động nhưng vẫn biết tôn trọng lịch sử.

Nhiều ý kiến người dân nhấn mạnh rằng việc giữ lại để sống tiếp – chứ không phải giữ lại để tiếc nuối

Vấn đề đặt ra hiện nay không phải là “giữ hay không giữ” mà là giữ như thế nào để sống động và phát huy giá trị. Giữ lại không có nghĩa là phủ bụi bảo tàng. Giữ lại là để tiếp tục kể câu chuyện về một thành phố từng có Trường đua lớn nhất Đông Nam Á, từng là nơi những chú ngựa Ả Rập tung vó trong tiếng hò reo, từng là nơi mà người dân thành thị lẫn thôn quê cùng hòa vào niềm vui cuối tuần.

"Việc xây dựng một công viên di sản, kết hợp không gian công cộng – bảo tàng – cà phê văn hóa – khu trải nghiệm thể thao cưỡi ngựa cho du khách, là hoàn toàn khả thi. Điều đó không chỉ giữ lại ký ức, mà còn chuyển hóa thành nguồn lực kinh tế mới từ di sản – mô hình đã chứng minh thành công ở nhiều nơi trên thế giới", Chuyên gia du lịch Phan Yến Ly góp ý.

Hãy giữ lại tiếng vó ngựa – như giữ lại tiếng nói của ký ức để Trường đua Phú Thọ không chỉ trong hoài niệm, mà trong cả hiện tại và tương lai.

Các kiến trúc sư, nhà quy hoạch, doanh nghiệp du lịch và người dân đều mong muốn một cách tiếp cận tốt nhất, có tầm nhìn để không biến nơi đây thành một vết xóa vội vàng trong lịch sử. Bởi một thành phố không thể phát triển bền vững nếu chỉ biết chạy về phía trước, mà quên ngoái nhìn lại những giá trị từng làm nên bản sắc của chính mình.