Phát triển du lịch qua con đường hoằng dương Phật pháp của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử

Không gian văn hóa khu di tích danh thắng Tây Yên Tử (Bắc Giang) có tiềm năng lớn về phát triển du lịch tâm linh nói chung, du lịch cộng đồng nói riêng.

Sắc mới Tây Yên Tử. Ảnh: Giang Sơn Đông.

Văn hóa Phật giáo là một bộ phận quan trọng góp phần tạo nên bức tranh văn hóa Bắc Giang đa dạng, phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc. Tỉnh Bắc Giang xác định, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Phật giáo nói chung, di sản văn hóa Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử nói riêng, gắn với phát triển du lịch văn hóa tâm linh bền vững là nhiệm vụ quan trọng đối với các cấp chính quyền và nhân dân toàn tỉnh.

Bắc Giang là vùng đất thuộc miền thượng của trấn Kinh Bắc ngàn năm văn hiến, là một trong những địa phương mang trong mình nhiều dấu tích, di sản và sự hiện diện sinh động nhất của Phật giáo truyền thống và đương đại Việt Nam. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bắc Giang có khoảng 940 ngôi chùa, tự viện Phật giáo phân bố ở hầu khắp 10 huyện, TP. Các cơ sở tự viện Phật giáo chủ yếu thuộc hai dòng Phật giáo tiêu biểu, có sự ảnh hưởng lớn bậc nhất ở Việt Nam, là Phật giáo Lâm Tế và Phật giáo Trúc Lâm.  

Trong những năm gần đây, tỉnh Bắc Giang đã nỗ lực cao trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Phật giáo, xuất bản nhiều cuốn sách ấn phẩm nghiên cứu, tuyên truyền, tổ chức nhiều cuộc khai quật khảo cổ, lập hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích các cấp, tổ chức các cuộc hội thảo khoa học. Con đường hoằng dương Phật pháp của các Phật tổ thiền phái Trúc Lâm Yên Tử đang được đầu tư nghiên cứu, triển khai với các hoạt động cụ thể nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế cảnh quan thiên nhiên gắn với dấu tích chùa tháp liên quan đến Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử để xây dựng thành sản phẩm du lịch.

Tuy nhiên, nguồn thông tin tư liệu liên quan đến Phật giáo, văn hóa Phật giáo Bắc Giang qua các thời kỳ lịch sử còn ít và chưa mang tính hệ thống; các công trình, tác phẩm nghiên cứu chuyên sâu về văn hoá Phật giáo Bắc Giang số lượng còn khiêm tốn; việc đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát huy di sản văn hóa Phật giáo gắn với phát triển du lịch còn hạn chế.

Tây Yên tử luôn thu hút đông đảo đu khách đến tham quan.

Trong 2 ngày 31/10 – 1/11/2023, tại Quảng trường 3/2, TP Bắc Giang đã diễn ra hội thảo cấp quốc gia với chủ đề: Không gian văn hóa Phật giáo Bắc Giang “Tây Yên tử”. Hội thảo được tổ chức bởi Viện Trần Nhân Tông, Đại học quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) và Ủy Ban Nhân dân tỉnh Bắc Giang.

Bắc Giang - Tây Yên Tử là một trong những vùng đất ghi dấu ấn sự phát triển và hưng thịnh của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, là chặng đường quan trọng trên con đường hoằng dương Phật pháp của vị Sơ tổ của Phật giáo Trúc Lâm - Phật hoàng Trần Nhân Tông. Những giá trị văn hóa, bao gồm cả giá trị văn hóa vật chất và giá trị văn hóa tinh thần của Phật giáo Bắc Giang - Tây Yên Tử được hình thành, kết tinh từ một không gian với những điều kiện tự nhiên, bối cảnh lịch sử, con người hết sức đặc biệt.

“Ngày nay, không gian tự nhiên - xã hội địa linh nhân kiệt này tiếp tục đem lại những giá trị mới cho Phật giáo Bắc Giang, tạo ra những tiềm năng mới, làm cho Phật giáo cùng với những yếu tố tự nhiên - xã hội đó thành những nguồn lực tinh thần, vật chất cho sự phát triển mới của vùng, địa phương” – PGS.TS Nguyễn Tiến Vinh, Viện trưởng Viện Trần Nhân Tông nhấn mạnh.

Ông Mai Sơn, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh cho biết, tỉnh Bắc Giang xác định bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Phật giáo nói chung, di sản văn hóa Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử nói riêng gắn với phát triển du lịch văn hóa tâm linh bền vững là nhiệm vụ quan trọng đối với các cấp chính quyền và nhân dân toàn tỉnh. 

Đặc biệt, đề án phục dựng “Con đường Hoằng dương Phật pháp của các Phật tổ Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử” đang được đầu tư nghiên cứu, triển khai với các hoạt động cụ thể nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế cảnh quan thiên nhiên Tây Yên Tử gắn với dấu tích chùa, tháp liên quan đến Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử để xây dựng thành sản phẩm du lịch trọng điểm của tỉnh.

Thiền viện Trúc lâm Phượng Hoàng.

Theo TS. Nguyễn Thị Phương Anh, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), không gian văn hóa khu di tích danh thắng Tây Yên Tử chứa đựng những tiềm năng lớn về phát triển du lịch tâm linh nói chung, du lịch cộng đồng nói riêng. Đây cũng là quần thể di tích và danh thắng duy nhất trên cả nước đáp ứng hầu hết các tiêu chí của một di sản vật thể, phi vật thể và di sản danh thắng có ảnh hưởng lớn trong tâm thức dân gian. 

Vì vậy  muốn khai thác tốt những tiềm năng văn hóa tộc người, văn hóa tâm linh, sinh thái, tự nhiên của vùng Tây Yên Tử vào phát triển các hoạt động du lịch, các địa phương cần phải xây dựng chương trình quy hoạch du lịch cụ thể, lâu dài, bền vững. Điều này góp phần khẳng định hơn nữa giá trị lịch sử, văn hóa, tự nhiên của Yên Tử, tạo dựng những đặc trưng riêng cho không gian văn hóa Phật giáo Tây Yên Tử.