PGS.TS.TTND Nguyễn Hồng Sơn: 'Tượng đài tưởng niệm các nạn nhân COVID-19 không chỉ là công viên'
Chia sẻ
"Công viên văn hóa tại số 1 Lý Thái Tổ không nên chỉ là một tượng đài hay công viên cây xanh. Nếu có thể, chúng ta nên phát triển cả một không gian ngầm, nơi trưng bày những hiện vật và tư liệu số hóa, thể hiện rõ các nội dung: tưởng niệm những người đã mất, tri ân các lực lượng tuyến đầu, và đúc kết những bài học sâu sắc về tình đoàn kết, lòng nhân ái từ thảm họa đặc biệt này", PGS.TS.TTND Nguyễn Hồng Sơn chia sẻ.
"Cơn bão" COVID-19 đã đi qua, nhưng ký ức về một giai đoạn sinh tử và những mất mát to lớn vẫn còn đọng lại sâu sắc. Như một sự tri ân và tưởng nhớ chính thức, lãnh đạo TP.HCM đã quyết định xây dựng Tượng đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19.
Để lắng nghe những chia sẻ và đóng góp cho công trình đầy ý nghĩa nhân văn này từ chính người trong cuộc, Tạp chí Du lịch TP.HCM đã có cuộc trò chuyện với Thiếu tướng PGS.TS.TTND Nguyễn Hồng Sơn, nguyên Giám đốc Bệnh viện Quân y 175 – nơi được ví như "thành trì vững chắc" đã kề vai sát cánh cùng thành phố trong những ngày tháng khốc liệt nhất.
Thiếu tướng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Thầy thuốc Nhân dân Nguyễn Hồng Sơn (nguyên Giám đốc Bệnh viện Quân y 175).
Thưa Thiếu tướng PGS.TS.TTND Nguyễn Hồng Sơn, trong đại dịch COVID-19, Bệnh viện Quân y 175 là một điểm sáng chống dịch, được ví như "thành trì vững chắc". Xin ông chia sẻ sâu hơn về hành trình bệnh viện đã kề vai sát cánh cùng thành phố vượt qua cơn đại dịch?
Cuộc chiến sinh tử chống COVID-19, đặc biệt tại TP.HCM trong giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 9/2021, là một thử thách khốc liệt, chưa có tiền lệ, để lại hậu quả nặng nề cả về vật chất lẫn tinh thần. Trong bối cảnh đó, Bệnh viện Quân y 175 (BVQY 175) đã thể hiện tinh thần chủ động, dám nghĩ dám làm, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Để xây dựng "thành trì" vững chắc, Bệnh viện đã chủ động tổ chức lại toàn bộ cấu trúc các viện, trung tâm, khoa, phòng, ban; phân chia ca-kíp để bảo đảm quân số và chất lượng làm việc phù hợp với thực tiễn.
Một trong những quyết định khó khăn nhất của Ban Giám đốc là thực hiện cấm trại. Đây là giải pháp cần thiết để bảo đảm sức khỏe, khả năng cơ động cho gần 2.000 con người, trong đó có số lượng lớn nhân viên nữ và nhiều gia đình có con nhỏ. Bệnh viện đã tổ chức chu đáo việc ăn uống, ngủ nghỉ, xét nghiệm sàng lọc cho các kíp trực. Đặc biệt, mô hình "Phiên chợ 0 đồng" và "Đi chợ giùm bạn" đã hoạt động vô cùng hiệu quả, giúp các gia đình có hoàn cảnh khó khăn, để lực lượng tuyến đầu an tâm chống dịch.
Các y bác sĩ tại Bệnh viện Quân y 175 luôn hết lòng vì người bệnh (ảnh chụp ở thời điểm hiện tại).
Song song đó, BVQY 175 vẫn hoàn thành nhiệm vụ kép: vừa chi viện hàng ngàn lượt nhân viên cho TP.HCM xét nghiệm, tiêm chủng, hỗ trợ hàng trăm nhân lực cho các bệnh viện dã chiến và tiếp nhận hàng trăm bệnh nhân lọc máu, cấp cứu từ các bệnh viện bị phong tỏa; vừa duy trì hiệu quả công tác bảo đảm y tế Trường Sa và huấn luyện Bệnh viện dã chiến cấp 2.3 chuẩn bị lên đường sang Nam Sudan.
Trước nguy cơ F0 tấn công, Ban Giám đốc đã quyết định thành lập "Phòng khám tiền phương" để sàng lọc. Dù việc xét nghiệm tầm soát khi đó rất khó khăn và chưa có quy định rõ ràng, Bệnh viện đã phát hiện cả ngàn ca F0 trong cộng đồng, giúp CDC thành phố khoanh vùng, truy vết. Nhờ vậy, BVQY 175 chưa một lần bị phong tỏa, hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Cấp cứu bệnh nhân bằng trực thăng.
Trực thăng cứu hộ của Bệnh viện Quân y 175.
Các y bác sĩ Bệnh viện Quân y 175 tại Trung tâm y tế thị trấn Trường Sa.
Bệnh viện cũng chủ động tham mưu Bộ Quốc phòng và TP.HCM thành lập Trung tâm điều trị COVID-19 ngay tại BVQY 175. Đây là một ý tưởng táo bạo. Chỉ 48 giờ sau khi có lệnh, Trung tâm đã đi vào hoạt động và nhanh chóng nâng cấp quy mô từ 200 lên 500 giường bệnh. Quyết định này giúp Bệnh viện không bị chia cắt đội hình, tận dụng được cơ sở hạ tầng, trang thiết bị và nguồn nhân lực đang thiếu hụt.
Áp lực lớn nhất là bài toán giảm tỷ lệ tử vong, trong bối cảnh bệnh nhân đông, nặng, thiếu thuốc và vật tư. Bệnh viện đã triển khai hàng loạt sáng kiến: từ bài toán dinh dưỡng, thuốc y học cổ truyền, vật lý trị liệu hô hấp, đến chủ động nhiều phương thức thở máy, lọc máu. Bệnh viện cũng chủ động đưa máy ECMO đến hỗ trợ và chuyển giao kỹ thuật cho các bệnh viện bạn (Mobile ECMO).
Đỉnh cao là một quyết định táo bạo, mang tính lịch sử: triển khai kỹ thuật "ECMO tách đôi". Điều không tưởng đã thành công, một máy cùng lúc cứu sống hai người bệnh. Những nỗ lực này đã giúp Trung tâm điều trị COVID-19 của BVQY 175 là nơi có tỷ lệ tử vong thấp nhất, cứu sống nhiều bệnh nhân nguy kịch.
Sự tận tâm của BVQY 175 còn thể hiện ở một mặt trận đặc biệt: tham mưu lo hậu sự cho bệnh nhân COVID-19. Tháng 8/2021, khi số ca tử vong tăng cao, các lò hỏa táng quá tải, gây mất kiểm soát và bức xúc dư luận. Tại cuộc họp bất thường của thành phố, BVQY 175 đã đề nghị: Bằng mọi cách bảo đảm mỗi tử thi mỗi hộp tro cốt; lưu giữ tử thi trong container lạnh; đề nghị Bộ Quốc phòng sản xuất lò hỏa táng dã chiến; và để Quân đội (Bộ Tư lệnh TP.HCM, QK7) trực tiếp thực hiện công tác hậu sự.
Bệnh viện đã chủ động phương án này, áp dụng kinh nghiệm từ thảm họa ITC năm 2002 để triển khai container lạnh. BVQY 175 là điểm đầu tiên tiếp nhận. Cách làm quyết liệt, nhân văn này đã bảo đảm quy định phòng dịch, giữ được văn hóa tâm linh, "không để nỗi đau chồng lên nỗi đau", góp phần ổn định an ninh chính trị trong thời điểm khốc liệt nhất.
Trong đại dịch, bệnh viện đã chủ động đưa máy ECMO đến hỗ trợ và chuyển giao kỹ thuật cho các bệnh viện bạn. Đồng thời, chúng tôi cũng đã triển khai kỹ thuật "ECMO tách đôi" nhằm cứu được nhiều bệnh nhân COVID-19.
Trong đại dịch, hai tiếng "đồng bào" trở nên thiêng liêng hơn bao giờ hết. Đó là hình ảnh nhân viên Bệnh viện bị nhiễm bệnh khi tăng cường cho thành phố nhưng kiên quyết xin ở lại, không rời vị trí chiến đấu. Là hình ảnh chiến sĩ trẻ tình nguyện làm công tác hậu sự, không kịp về chịu tang cha mẹ. Là những giọt máu hiến tặng được san sẻ. Và là “Lễ cưới tập thể” cho 20 cặp đôi y bác sĩ – một cái kết có hậu, ghi nhận sự cống hiến, hy sinh.
Tinh thần của Bệnh viện còn lan tỏa quốc tế. Từ đầu năm 2020, Bệnh viện đã hỗ trợ trang thiết bị cho Đức, Nhật, Ấn Độ. Khi dịch bùng phát tại Việt Nam, Bệnh viện lại cứu sống nhiều bệnh nhân nước ngoài. Và khi TP.HCM khó khăn nhất, chúng ta cũng nhận được sự hỗ trợ từ bạn bè quốc tế.
Trong cuộc chiến sinh tử này, quân đội đã hoàn thành nhiệm vụ chính trị, "vì nhân dân quên mình". Hình ảnh anh bộ đội Cụ Hồ một lần nữa tỏa sáng. Dấu chân người lính ấy đã len lỏi trong từng con hẻm mang mớ rau, bình oxy, và lặng lẽ bên giường bệnh giành giật sự sống, đúng với tinh thần "từ nhân dân mà ra, vì nhân dân phục vụ".
Vâng, thật xúc động và vô cùng trân trọng. Thưa ông, có lẽ cũng chính là để ghi nhận và tưởng nhớ những hy sinh, mất mát to lớn đó, mà lãnh đạo TP.HCM đã quyết định xây dựng tượng đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19.
Là người đã ở tâm dịch, cảm xúc của ông như thế nào khi đón nhận quyết định này? Nếu có thể, xin ông chia sẻ một số ý kiến đóng góp cho lãnh đạo TP.HCM và những người thực hiện công trình ý nghĩa này?
Cảm ơn bạn, chắc có lẽ cũng không cần nói thêm về cảm xúc của tôi trước quyết định của lãnh đạo thành phố. Tôi hiểu rằng với những lý do khác nhau, có thể có những ý kiến không muốn nhắc lại câu chuyện bi thương này. Nhưng lịch sử vẫn là lịch sử và chúng ta không thể làm khác được. Vì vậy, tôi cho rằng đây là một việc nên làm, và lẽ ra đã phải làm từ sớm hơn.
Việc xây dựng tượng đài tưởng niệm các nạn nhân COVID-19 đáng lẽ ra nên được làm sớm hơn.
Việc trong những ngày qua có rất nhiều ý kiến đóng góp cho chính quyền TP.HCM đã cho thấy sự đồng thuận và quan tâm rất lớn của người dân về vấn đề này.
Chính vì chúng ta đã xác định công trình này là "vì người dân, cho người dân", thì chúng ta phải "cùng người dân" kể lại câu chuyện này. Đó là câu chuyện chúng ta đã bước vào cuộc chiến sinh tử ấy ra sao, đã làm gì và làm như thế nào để đứng vững rồi bước ra từ cuộc chiến. Công trình này phải chạm được vào trái tim và mang được hồn cốt của người dân thành phố.
Vì lẽ đó, tôi có đề xuất cụ thể: công viên văn hóa tại số 1 Lý Thái Tổ (sẽ đặt tên sau) không nên chỉ là một tượng đài hay công viên cây xanh. Nơi đây vốn đã có những ngôi nhà cổ mang câu chuyện lịch sử riêng. Nếu có thể, chúng ta nên phát triển cả một không gian ngầm, nơi trưng bày những hiện vật và tư liệu số hóa. Không gian này sẽ thể hiện rõ các nội dung: tưởng niệm những người đã mất, tri ân các lực lượng tuyến đầu, và đúc kết những bài học sâu sắc về tình đoàn kết, lòng nhân ái từ thảm họa đặc biệt này. Mục đích là để chúng ta gửi lại cho thế hệ mai sau cách nhìn nhận, đối diện, ứng xử và phòng ngừa...
TP.HCM sẽ xây dựng Đài tưởng niệm các nạn nhân COVID-19 tại số 1 Lý Thái Tổ.
Với giá trị và ý nghĩa của công trình này, nếu được đóng góp thì ông sẽ kể câu chuyện gì, thưa ông?
Vâng, có rất nhiều câu chuyện để kể như tôi đã chia sẻ. Nhưng tựu trung lại, đó là câu chuyện về lời cảm ơn và niềm tự hào của những người đồng đội đã cùng nhau chiến đấu trong khoảnh khắc sinh tử thiêng liêng ấy.
Thực tế, chúng tôi đã luôn trăn trở về việc làm thế nào để lưu giữ và kể lại những câu chuyện này. Ngay từ đầu năm 2022, Bệnh viện Quân y 175 đã quyết định làm một khu vườn tượng ngay tại khuôn viên Bệnh viện để hồi tưởng "cuộc chiến sinh tử". Chúng tôi đã cùng NSND Vương Duy Biên (nguyên Thứ trưởng Bộ Văn hóa) phác thảo quy hoạch.
Bệnh viện Quân y 175 từng dự kiến sẽ xây dựng một khu vườn tượng tri ân lực lượng tuyến đầu chống dịch.
Ý tưởng là sẽ có khu container trưng bày phòng mổ, phòng hồi sức tích cực, các hiện vật và phòng chiếu phim... Có thể đó là những khoảng lặng đến nghẹt thở, là hình ảnh những sợi dây trắng - đỏ cuộn bay trong tiếng mưa rơi trên con phố vắng, hay hình ảnh những văn nghệ sĩ mang âm nhạc đến bệnh viện dã chiến. Rất tiếc, vì những lý do khách quan và chủ quan, dự án đó sau dịch vẫn chưa thể triển khai được.
Tuy nhiên, dù chưa xây dựng được công trình, cá nhân tôi cũng đã cố gắng "kể chuyện" theo cách của mình. Trong những ngày tháng áp lực và căng thẳng tột độ, tôi đã kịp thời hoàn thành 3 ca khúc. Điều hạnh phúc nhất là trong thời khắc khó khăn đó, các ca khúc này thật sự đã trở thành một liều thuốc cổ động tinh thần, được lan tỏa trên các phương tiện thông tin đại chúng và đạt được những giải thưởng âm nhạc.
Điều hạnh phúc nhất là trong thời khắc khó khăn đó, các ca khúc tôi sáng tác thật sự đã trở thành một liều thuốc cổ động tinh thần, được lan tỏa trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Tôi trân trọng kính mời độc giả cùng nghe lại để nhớ về thời khắc không thể nào quên đó:
Thương nhớ Sài Gòn: Bài hát được viết ngay trong đêm quyết định thành lập Trung tâm điều trị bệnh nhân COVID-19 nặng. Chỉ sau 48 giờ, Trung tâm đã đi vào hoạt động, cứu sống hàng ngàn bệnh nhân và kể nên nhiều câu chuyện nhân văn thấm đẫm tình người.
Vẫn mãi màu áo trắng: Ca khúc nói về sự căng thẳng, về những "thiên thần áo trắng" có lúc tưởng như gục ngã, nhưng lòng tự trọng và trách nhiệm thiêng liêng đã giúp họ đứng dậy, giành giật mạng sống cho đồng bào mình.
Tháng năm rực rỡ: "Hết mưa rồi là nắng hửng lên thôi". Chúng ta đã yêu thương, đoàn kết, nắm tay nhau vượt qua bão giông... Đó là niềm tự hào về Tổ quốc, về dân tộc Việt Nam.
Trân trọng cảm ơn ông!
Giữa lòng thành phố từng oằn mình trong đại dịch, một công trình đang được khởi tạo, để nhớ, để tri ân và để...
