Tỏi Lý Sơn Phú Sinh (Quảng Ngãi) được cấp chứng nhận đạt chuẩn OCOP 5 sao mở ra cơ hội đưa thương hiệu tỏi Việt vươn tầm quốc tế. Đó là biểu tượng của sự bền bỉ, cần cù và tự hào của người dân đảo ấp ủ khát vọng trên Quê hương Hải đội Hoàng Sa.
Toàn cảnh Đặc khu Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.
Miệng núi lửa Giếng Tiền ở đảo lớn Đặc khu Lý Sơn.
Tỏi Lý Sơn – món quà của đất trời được tạo nên từ những tầng trầm tích núi lửa hàng triệu năm – đang mở ra một hành trình mới, một hành trình kể câu chuyện của chính mình. Đặc biệt, giá trị lớn nhất của loại nông sản này không nằm ở chứng nhận mà ở hơi ấm của biển đảo tiền tiêu của Tổ quốc, ở sự bền bỉ của người dân và ở chiều sâu văn hóa – lịch sử được gửi gắm trong từng tép tỏi.
Câu chuyện ấy đang được hun đúc, truyền lửa ấm áp tình người trên quê hương Hải đội Hoàng Sa với tên gọi: “Tỏi Lý Sơn – Nồng ấm đảo núi lửa”.
Từ nông sản đến biểu tượng văn hóa
Hiếm ở nơi đâu trên dải đất hình chữ S có được vị tỏi thơm, thanh dịu như ở đảo Lý Sơn. Nét độc đáo ấy đến từ lớp đất bazan hòa cát san hô, từ gió biển mặn mòi và từ đôi bàn tay lấm lem của những người dân đảo – hậu duệ của đội Hoàng Sa năm xưa. Họ gieo tỏi như gieo niềm tin.
Họ chăm tỏi như chăm hơi thở của đảo. Và mỗi mùa thu hoạch, họ gửi vào đất trời khát vọng vươn lên mạnh mẽ của con người nơi đây. Không chỉ là sản phẩm nông nghiệp, tỏi Lý Sơn đã trở thành thương hiệu văn hóa- di sản sống động được gìn giữ trên những ruộng bậc thang trầm tích núi lửa – nơi thiên nhiên và con người viết nên kỳ tích.
Hướng dẫn viên Đặng Thị Khỏe chia sẻ trước đây khi đưa các đoàn khách tham quan ruộng tỏi, mỗi người kể một kiểu. “Giờ đây thì khác. Chúng tôi có một câu chuyện hoàn chỉnh để kể – về đảo núi lửa, về hậu duệ Hoàng Sa, về luống tỏi thấm hồn văn hóa. Du khách thích thú lắm. Họ hiểu rằng tỏi Lý Sơn không chỉ là đặc sản, mà là sản phẩm mang linh hồn của đảo.”
Lý Sơn hiện có hơn 300 ha tỏi, sản lượng khoảng 3.000 tấn mỗi năm. Nhưng giá trị của đảo không dừng ở những con số ấy. Điều đưa Lý Sơn đến một tầm cao mới là sự kết hợp hài hòa giữa nông nghiệp và du lịch trải nghiệm.
Ruộng bậc thang trồng hành, tỏi ở Đặc khu Lý Sơn.
Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ, nhà nghiên cứu văn hóa Quảng Ngãi, cho rằng những thửa ruộng bậc thang ở đảo Bé, xóm Ốc, thôn Đông An Vĩnh… có nét tương đồng với đảo Jeju (Hàn Quốc) – nơi sản phẩm nông nghiệp được nâng tầm thành biểu tượng du lịch. Đây chính là cơ sở để hình thành tour khám phá ruộng bậc thang trầm tích núi lửa, một loại hình độc đáo mà Việt Nam chưa từng có.
Từ Nông nghiệp đến du lịch trải nghiệm
Du khách đến Lý Sơn không chỉ để ngắm ruộng tỏi giữa nền trắc diện nham thạch triệu năm tuổi, mà còn để hòa mình vào nhịp sống của cư dân đảo – những con người vẫn từng ngày giữ biển, giữ trời qua mỗi mùa tỏi.
Nông dân cải tạo đất, thay lớp cát mặt trồng tỏi Lý Sơn.
Mùa thu hoạch tỏi.
Bức tranh cánh đồng hành tỏi độc đáo ở Đặc khu Lý Sơn.
Bà Nguyễn Thị Diễm Kiều, Giám đốc Công ty SUNGCO, đơn vị xây dựng câu chuyện cho biết, việc xây dựng câu chuyện tỏi Lý Sơn nhằm quảng bá giá trị đặc sản, nghề truyền thống, văn hóa - du lịch Lý Sơn, qua đó khẳng định chất lượng sản phẩm đã được nâng tầm thông qua tiêu chuẩn OCOP.
Câu chuyện tỏi Lý Sơn cũng sẽ góp phần tăng cường mức độ tiếp cận của người tiêu dùng, nâng cao nhận thức của cộng đồng về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc dán nhãn OCOP cho cây tỏi; đồng thời quảng bá du lịch nông thôn đặc khu Lý Sơn gắn với câu chuyện sản phẩm tỏi OCOP...
Đây là dự án do Sở Văn hóa thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi làm chủ đầu tư và được thực hiện tại Lý Sơn trong năm 2025. Câu chuyện này sẽ được sử dụng dữ liệu thông qua mã QR để phổ biến rộng rãi trong hệ thống du lịch - vận tải, các điểm tham quan, homestay, khách sạn, cơ sở sản xuất, kinh doanh tỏi, trường học và cộng đồng dân cư.
Việc xây dựng câu chuyện “Tỏi Lý Sơn - Nồng ấm đảo núi lửa” không chỉ nhằm quảng bá sản phẩm OCOP, mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng, lan tỏa giá trị văn hóa - lịch sử, bảo tồn phương thức canh tác truyền thống, phát triển sinh kế bền vững từ nông nghiệp và du lịch cho người dân đặc khu Lý Sơn.
Du khách đi tàu cao tốc chuẩn bị cập bến cảng Lý Sơn.
Du khách quốc tế đến thăm di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia ở Suối Chình, Đặc khu Lý Sơn.
Du khách vui chơi tắm biển ở thắng cảnh Bãi Sau, trầm tích núi lửa triệu năm ở thôn An Bình(đảo Bé), Đặc khu Lý Sơn.
Các hoạt động trọng tâm gồm: Kết nối sản phẩm với du lịch, thúc đẩy tour trải nghiệm nông nghiệp; đa dạng hóa truyền thông, đưa câu chuyện tỏi lên nền tảng số, hội chợ, sự kiện lớn tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh; đào tạo doanh nghiệp – hợp tác xã, giúp chủ thể OCOP xây dựng thương hiệu chuyên nghiệp. Hoàn thiện hệ thống câu chuyện OCOP, thiết kế tờ rơi, video, clip, sách... để lan tỏa đến du khách.
Đặc biệt, toàn bộ câu chuyện “Tỏi Lý Sơn – Nồng ấm Đảo Núi Lửa” sẽ được tích hợp mã QR, phổ biến rộng rãi tại các điểm du lịch, homestay, cơ sở sản xuất, trường học và cộng đồng dân cư.
Năm 2017, tỏi Lý Sơn được vinh danh trong Top 10 đặc sản quà tặng Việt Nam. Đến năm 2025, danh hiệu tỏi Lý Sơn đạt chuẩn OCOP 5 sao tiếp tục khẳng định chất lượng và mở rộng con đường đưa thương hiệu tỏi Việt ra thị trường quốc tế.
Phiên chợ tỏi đặc biệt diễn ra từ lúc 3-6h sáng ở Đặc khu Lý Sơn.
Các chuyên gia nhận định: nếu phát triển đúng hướng, tỏi Lý Sơn hoàn toàn có thể trở thành thương hiệu nông sản quốc gia, sánh ngang các đặc sản nổi tiếng của Nhật Bản hay Hàn Quốc.
Gìn giữ bản sắc- Lưu giữ hơi ấm núi lửa
Theo lãnh đạo Đặc khu Lý Sơn, đây là giải pháp quan trọng để củng cố và thúc đẩy thương hiệu tỏi Lý Sơn phát triển bền vững, giúp người dân, nhất là thế hệ trẻ hiểu sâu hơn về giá trị của tỏi Lý Sơn.” Câu chuyện “Tỏi Lý Sơn - Nồng ấm đảo núi lửa” ví như linh hồn của hòn đảo tiền tiêu - nơi người dân vẫn ngày ngày gìn giữ chủ quyền và viết tiếp câu Chuyện về bề dày lịch sử, văn hóa trên vùng biển đảo Tổ quốc.
Nghi thứ thả thuyền trong Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa, di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia ở Đặc khu Lý Sơn.
Bình minh ở Đặc khu Lý Sơn.
Nhưng sâu xa hơn, đó còn là câu chuyện về đội hùng binh Hoàng Sa giữ đất, giữ biển.Những người biến từng tép tỏi thành niềm tự hào quê hương.Những người đang tiếp nối khí phách Đội hùng binh Hoàng Sa can trường nơi đầu sóng, ngọn gió.
Đó là bản sắc, là hồn đất- dấu ấn của một vùng đảo tiền tiêu đang từng ngày vươn mình mạnh mẽ – bằng chính câu chuyện của những người trồng tỏi, nền tảng lịch sửvăn hóa , địa chất độc đáo, khát vọng đưa thương hiệu quê hương đến với thế giới.
Trên hành trình ấy, mỗi tép tỏi không chỉ có vị thơm cay mà còn mang hơi ấm của đảo núi lửa – hơi ấm đủ mạnh để lan tỏa, kết nối gửi đi thông điệp: Tỏi Lý Sơn là nông sản của Việt Nam nhưng câu chuyện đủ sức hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế đến trải nghiệm ở vùng đất này.
