Giữ lửa cải lương giữa cánh cửa hẹp cho người trẻ

Trong bối cảnh sân khấu cải lương ngày càng thu hẹp, nhất là với những nghệ sĩ trẻ mới vào nghề, việc vừa giữ đam mê vừa tìm cách tồn tại trở thành thử thách lớn. Cánh cửa vào các đoàn hát lớn vốn đã hạn chế, nay càng khép lại khi nhiều nghệ sĩ gạo cội vẫn tiếp tục gắn bó đến tận tuổi hưu.

Nghệ sĩ trẻ giữa đam mê và mưu sinh

Sau buổi diễn tại một sân khấu nhỏ, Đặng Chí Linh (23 tuổi, nghệ danh Tâm Phúc Linh, sinh viên Trường ĐH Sân khấu - Điện ảnh TP.HCM) bước ra sau cánh gà, mồ hôi còn đọng trên trán. Dù tiếng vỗ tay thưa thớt, anh vẫn dồn trọn tâm hồn vào từng câu vọng cổ.

Một người thầy thân thiết tiến đến, vỗ vai rồi nói: “Nghề này bạc lắm…”. Đó là lời nhắc nhở chân thành từ người đi trước, từng trải qua đủ thăng trầm. Nhưng với Linh, câu nói ấy gieo vào lòng nỗi day dứt: liệu đam mê có đủ sức để níu anh ở lại, hay con đường đang theo đuổi vốn dĩ quá mong manh?

Nghệ sĩ trẻ Tâm Phúc Linh biểu diễn trên sân khấu cải lương

Anh lặng lẽ nhìn ánh đèn sân khấu vừa tắt, cảm giác cô đơn bủa vây. Trong đầu anh vang lên suy nghĩ: “Nghề chọn mình, nhưng sống được với nghề lại là một hành trình khác”.

Cát-sê vài triệu đồng cho một show, nhưng có lúc Linh thấy lời ca của mình không được trân trọng, nỗi buồn ấy càng thêm nặng. Ở TP.HCM, cuộc sống chưa bao giờ dễ dàng. Tiền thuê trọ, học phí, chi phí sinh hoạt… tất cả buộc anh phải chắt chiu từng đồng để tiếp tục theo đuổi đam mê.

Một trái tim nhiệt huyết

Sinh ra và lớn lên tại Cà Mau, nơi cải lương thấm đẫm vào đời sống, Tâm Phúc Linh đã được nuôi dưỡng bởi những làn điệu dân ca từ thuở bé. Anh kể, mẹ từng ngạc nhiên khi cậu bé mới 3, 4 tuổi đã ngân nga đúng nhịp, đúng lời bài tân cổ Điệu buồn phương Nammà không ai dạy. Dù sớm bộc lộ năng khiếu, Linh thuở ấy vẫn chưa nghĩ đến chuyện gắn bó với sân khấu.

Theo định hướng gia đình, anh chọn học ngành Hướng dẫn viên du lịch tại Trường Đại học Văn hóa TP.HCM, trước khi rẽ lối sang con đường nghệ thuật.

Anh tiếp tục học nghề từ nhiều người thầy, nghệ nhân có tiếng trong nghề

Những năm tháng đó không mang lại cho Linh cảm giác gắn bó thật sự. Anh giấu gia đình, lặng lẽ đi học, tự tập ca, tự ghi âm từng câu vọng cổ rồi kiên nhẫn chỉnh sửa. Anh tìm đến nhiều người thầy, nghệ nhân nổi tiếng, học lỏm từng điệu bộ, từng cách nhấn nhá. Có khi, một đoạn clip nghệ sĩ hát được anh xem đi xem lại đến hàng trăm lần.

Trong những ngày miệt mài ấy, lời nhắc nhở của thầy luôn vang trong tâm trí: “Tại sao cái nghề nó bạc? Em nghĩ bạc hay không là do mình. Sạch hay không, đẹp hay không, bạc hay không bạc cũng là do mình quyết định”. Linh nhận ra, sự bạc bẽo chỉ đến từ những người hành nghề không tử tế, sống thiếu đạo đức. Anh tin rằng “Tổ sẽ đãi nếu mình làm nghề đàng hoàng” và từ đó, khẳng định: cái nghề vốn không bạc, chỉ có người nghệ sĩ làm cho nó bạc.

Nhưng càng bước sâu vào nghiệp diễn, Linh càng thấm thía nỗi vất vả. Anh trải lòng: “Nhiều người lợi dụng mình. Không ít chương trình mang danh từ thiện nhưng thực chất đều có kinh phí dành cho nghệ sĩ…”.

Dù đối diện không ít khó khăn, Linh vẫn giữ vững đạo đức nghề nghiệp. Anh tin rằng chính mình phải quyết định cuộc đời, chứ không để hoàn cảnh hay bất cứ ai áp đặt.

Sự kiên trì đã mang lại trái ngọt. Linh tốt nghiệp đại học loại xuất sắc và trúng tuyển Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh TP.HCM khi mới 22 tuổi.

Với anh, thành công không nằm ở giải thưởng mà ở khoảnh khắc được đứng trên sân khấu, cất lời ca và nhìn thấy khán giả rơi nước mắt cùng mình. Chính giây phút ấy khiến mọi hy sinh trở nên xứng đáng.

Linh gọi cải lương là “nghiệp” và tin rằng để đi đường dài với nghề, cần đặt chữ tâm lên hàng đầu. Anh khẳng định: “Tài năng quan trọng, nhưng đạo đức nghề nghiệp mới là yếu tố quyết định”.

Cánh cửa hẹp cho người trẻ theo đuổi cải lương

Dù gặt hái được nhiều thành công, nhưng Linh vẫn đau đáu. Theo Linh, câu nói "Nghề chọn mình, nhưng sống được với nghề lại là một hành trình rất khác" luôn đúng. Khó khăn lớn nhất không chỉ là chuyện tiền bạc, dù cuộc sống ở TP.HCM với tiền trọ, học phí và sinh hoạt phí chưa bao giờ là nhẹ gánh. Điều khiến anh trăn trở hơn cả là sự bấp bênh khi ra trường.

Cánh cửa hẹp cho người trẻ theo đuổi cải lương

Nhiều đoàn cải lương lớn gần như không có chỗ cho người mới, khi các nghệ sĩ đi trước vẫn còn gắn bó đến lúc về hưu. Người trẻ như Linh, dù tốt nghiệp hạng giỏi, có đam mê và khả năng, vẫn khó tìm được "đất diễn" để rèn nghề. Anh ví von rằng có những người bạn đã theo nghề hơn chục năm, còn anh 23 tuổi vẫn đang "long đong", chưa có vai diễn làm nên tên tuổi, chưa có đoàn nào nhận chính thức.

"Có tháng có show thì ổn, còn không thì phải bóp bụng", anh tâm sự.

Những tháng ngày "long đong" ấy, Linh phải vừa đi học, vừa đi hát đám tiệc, làm MC để kiếm sống. "Có tháng có show thì ổn, còn không thì phải bóp bụng", anh tâm sự. Đôi khi, anh phải chịu những lời coi thường, thậm chí bị dọa hành hung chỉ vì là một nghệ sĩ trẻ chưa có tên tuổi.

Nhưng Linh vẫn giữ vững niềm tin: "Nếu mình sống đàng hoàng, làm nghề tử tế, không bon chen, không bỏ cuộc, thì tổ nghiệp sẽ thương. Mình chỉ cần giữ vững một niềm tin, niềm tin rằng trời không phụ lòng người có tâm".

"Chúng em rất cần cơ hội"

Để người trẻ gắn bó lâu dài với cải lương, Linh cho rằng cần có sự quan tâm từ các cấp lãnh đạo. Dù sinh viên đã nhận được nhiều hỗ trợ về học phí, đó cũng chỉ là "hành trang ban đầu". Khi ra trường, họ lại rơi vào tình trạng lúng túng, không biết bám víu vào đâu.

Cần có cơ chế hỗ trợ khởi nghiệp sân khấu cho các nhóm nghệ sĩ trẻ.

Linh kiến nghị cần có sự kết nối giữa nhà trường và nhà hát. "Ra trường rồi, tụi em rất cần cơ hội", Linh nhấn mạnh. Anh mong muốn các đoàn hát đến xem sinh viên biểu diễn, tạo điều kiện ký hợp đồng để họ có nơi về. Anh cũng mong mỏi những chính sách dài hơi hơn, tạo điều kiện cho người trẻ hành nghề, có sân khấu để rèn luyện, và có cơ chế hỗ trợ khởi nghiệp sân khấu cho các nhóm nghệ sĩ trẻ.

Anh kết luận: "Một nhà hát lớn tại TP.HCM từ 3 - 4 năm mới chỉ tuyển viên chức một lần. Vậy tụi em phải đợi đến khi ai đó về hưu thì mới có cơ hội vào?". Đó là câu hỏi nhói lòng, nhưng cũng là động lực để anh và những người trẻ khác tiếp tục cống hiến, giữ lửa cho sân khấu cải lương đang lặng lẽ dần tắt.

Khi người trẻ quan tâm đến chất lượng cuộc sống và văn hoá dân tộc

Thay vì chạy theo các xu hướng thịnh hành, thời trang hay cuộc sống xa xỉ…, nhiều bạn trẻ hiện nay lại chọn cách quay...