Xuân yêu thương, vấn vương nồi khổ qua hầm của má
Chia sẻ
"Đàn ông quản nhà, đàn bà quản bếp". Với má - người phụ nữ của gia đình, công việc bếp núc đều do một tay má quán xuyến.
Đã 52 năm từ ngày má về làm dâu, má luôn nhớ lời bà nội "vào nhà bếp, biết nết đàn bà" nên từ nhỏ các chị và em gái tôi được má dạy bảo từ cái nết, cái tính đến chỉ dẫn cách nấu từng món ăn thường ngày để cùng nhau tạo nên những bữa cơm gia đình đầm ấm.
Thời gian thấm thoát trôi nhanh, Tết này má tôi 73 tuổi. Ở cái tuổi đáng lẽ má phải nghỉ ngơi tận hưởng tuổi già nhưng má vẫn miệt mài bên cửa hàng tạp hóa của gia đình cùng con cháu trông nom và chăm sóc khách hàng - những cô bác bà con lối xóm đến mua hàng. Dù bán buôn tất bật những ngày cận Tết nhưng má vẫn tự tay mình vào bếp nấu những món ăn để cúng ông bà trong 3 ngày Tết.
Tôi nhớ như in những ngày thơ trẻ, các anh chị em tôi đi học một buổi còn một buổi về phụ má bày bán tạp hóa, rau củ nơi cửa hàng nhà mình. Ở quê, cứ hết tháng 10 Âm lịch, ngoài đồng trơ những gốc rạ vàng ửng là báo hiệu một vụ mùa đậu phộng đã đến. Bà con cô bác tranh thủ làm đồng, xới đất cho kịp vụ mùa.
Ảnh đại gia đình tôi.
Nhà vườn đa phần thường chừa ba bốn rò đậu để trồng đôi ba bụi cải, vài dây dưa leo, khổ qua ăn Tết. Nhờ mưa thuận gió hòa, đậu phộng và đồ hàng bông (rau, củ, quả - gọi chung) đều tươi tốt, sai quả được mùa. Những ngày cuối tháng Chạp, ở kỳ tưới đậu phộng trước khi ăn Tết, nhà vườn sẽ thu hoạch đồ hàng bông để ăn Tết. Do đặng vụ, đồ hàng bông ăn không hết, nhà vườn thường đem mỗi thứ một ít đến cửa hàng tạp hóa của má sang lại để đổi lấy mắm, muối, dầu hôi dìa (về) ăn Tết.
30 Tết, cũng giống như bao gia đình nấu nướng cúng rước ông bà về ăn Tết thì cả nhà tôi cùng quay quần bên má mỗi người một tay nấu các món ăn ngày Tết, nào là bánh tét, thịt kho trứng, khổ qua hầm, thịt ram, tôm khô củ kiệu… Má nhớ cái hồi những năm sau giải phóng, cuộc sống rất khó khăn, thiếu thốn cái ăn cái mặc. Ngày Tết có được ký thịt heo là coi như có Tết.
Ở quê, chợ Tết rất ít bày bán các sạp thịt heo như bây giờ, thường thì các gia đình trong xóm là anh em chú bác hùn tiền mua heo xẻ thịt chia nhau mỗi người vài ký. Anh chị em tôi nhìn xâu thịt heo trên tay ba là vui mừng khôn tả vì đã có nồi thịt kho tàu và nồi khổ qua hầm ăn Tết.
Má nói bí quyết để giữ được màu xanh sau khi hầm là ngoài việc chọn những trái khổ qua xanh mướt có gai nở đều nhau, không quá non cũng không quá già, thì má trụng nhanh qua nước sôi có tí muối sau đó vớt ra thả vào thau nước đá ngâm cho đến khi nguội, để ráo nước. Má rạch dọc một đường thẳng trên mình khổ qua, dùng muỗng lấy sạch phần ruột bên trong làm mẫu để tôi làm theo.
Phần nấm mèo ngâm nở, rửa sạch, bỏ phần chân rồi cắt nhỏ. Thịt nạc dăm có tí mỡ sau khi tôi bằm nhuyễn được má trộn đều với nấm mèo, hành tỏi băm cùng gia vị muối, đường, hạt nêm và tiêu. Sau khi ướp từ 10 đến 15 phút cho thịt thấm đều gia vị, má lấy một lượng nhân vừa đủ, dùng muỗng cho từ từ vào ruột khổ qua, ấn nhẹ nhàng rồi dùng cọng hành lá đã trụng sơ buộc ngang trái khổ qua cho nhân thật chặt. Phần nhân thịt còn dư, má nắn thành từng viên tròn cho vào nước dùng cho ngọt.
Má bảo tôi bắc nồi lên bếp, cho 1 lít nước dùng vào, khi nước sôi má cho khổ qua vào và nêm thêm gia vị cho vừa ăn. Má không quên dặn tôi canh lửa vừa và vớt bọt để nước dùng được trong. Sau 35 phút, khổ qua trở màu, lấy đũa xiên nếu qua được là khổ qua đã hầm chín, má tắt bếp và múc ra tô cho thêm hành ngò và ít tiêu.
Nhìn thành phẩm là những trái khổ qua chín mềm, có vị ngọt, hơi đắng, nước dùng trong, nhân thịt bên trong thơm đậm đà kết hợp với nấm mèo dai dai, giòn giòn thơm mùi hành ngò càng kích thích vị giác. Má bảo ngày Tết cúng ông bà món khổ qua hầm bổ dưỡng thanh mát còn mang thêm ý nghĩa là những điều xui xẻo, khổ cực trong năm cũ sẽ qua và những điều tốt đẹp trong năm mới sẽ đến.
Món khổ qua hầm của má.
Trong bữa cơm đoàn viên ngày 30 Tết, cả nhà sum họp đông đủ quây quần bên ba má dùng bữa, cùng nghe kể những chuyện xưa tích cũ, những cái Tết năm nào và những dự định trong năm mới của các thành viên trong gia đình. Đó sẽ mãi là những ký ức thân thương, những khoảng khắc hạnh phúc nhất.
Alan D. Wolfelt từng nói "đồ ăn chính là biểu tượng của tình yêu khi ta không tìm ra từ ngữ nào để diễn tả", mãi đến lớn tôi mới hiểu được tâm ý đằng sau câu nói ấy. Bởi với tôi, các món ăn được má nêm nếm từ những gia vị nơi gian bếp thân quen ấm áp ấy còn có gia vị của tình yêu thương, của sự ngọt ngào lan tỏa.
Mùa xuân Quý Mão 2023 đang đến gần, má vẫn khỏe. Tám anh chị em tôi vô cùng hạnh phúc khi được là con của má, còn có má, còn được thưởng thức món khổ qua hầm với mùi vị đặc trưng của má, được nghe má dạy bảo cái tình, các nghĩa về lẽ sống ở đời từ những điều rất đỗi bình dị, giản đơn.
Bà ngoại tôi thường kể, không biết tại sao dòng sông Thu Bồn mang nhiều huyền thoại này có loài cá “đặc hữu” xuất...
