Doanh nghiệp chứng khoán quý I: Nhiều “ông lớn” suy giảm lợi nhuận

Bước vào năm 2025, thị trường chứng khoán Việt Nam đón nhận nhiều tín hiệu trái chiều khi các yếu tố bất lợi từ bên ngoài bắt đầu tạo ra ảnh hưởng rõ nét lên tâm lý nhà đầu tư. Một trong những yếu tố nổi bật là câu chuyện chính sách thuế quan mới từ Tổng thống Mỹ Donald Trump – điều khiến khối ngoại có động thái rút ròng khá mạnh tay. Tuy nhiên, bên trong bức tranh đó, thị trường chứng khoán nội địa vẫn cho thấy những tín hiệu tích cực từ nội lực ngành, đặc biệt là sự mở rộng tài sản, tăng trưởng vốn hóa và khả năng sinh lời của một số công ty đầu ngành.

VN-Index kết thúc quý đầu tiên của năm 2025 tại 1.306,86 điểm, tăng 3,1% so với thời điểm khởi đầu năm. Chỉ số HNX-Index cũng ghi nhận mức tăng 3,3% lên 235,06 điểm. Mặc dù vậy, khi bước sang tháng Tư, thị trường đối mặt với nhiều sóng gió, khi VN-Index điều chỉnh tới 6,2%. Nguyên nhân chính đến từ việc khối ngoại đã rút vốn mạnh mẽ trong quý đầu tiên, đạt hơn 27,5 nghìn tỷ đồng, và xu hướng này tiếp tục tăng tốc với gần 15 nghìn tỷ đồng bán ròng chỉ trong tháng Tư do lo ngại về chính sách thuế quan của Tổng thống Trump. 

Điểm sáng đáng chú ý đến từ tăng trưởng tài sản. Tổng tài sản toàn ngành chứng khoán tính đến cuối quý I đạt 597.231 tỷ đồng, tăng 29% so với cùng kỳ. Dư nợ cho vay margin đạt đỉnh mới 280 nghìn tỷ đồng, chiếm 4,78% tổng vốn hóa HOSE và HNX. Trong khi đó, tổng vốn chủ sở hữu đạt 248.962 tỷ đồng – tăng 20,1% nhờ phần lớn từ lợi nhuận giữ lại.

Tuy nhiên, đi kèm với sự tăng trưởng là rủi ro nợ vay phình to. Tổng nợ vay ngành lên tới 280 nghìn tỷ đồng, tăng mạnh 43,4% so với cùng kỳ 2024. Chi phí lãi vay quý I/2025 đạt 2.805 tỷ đồng, tăng 34,1%. Tình trạng này phản ánh sự phụ thuộc ngày càng lớn vào vốn vay ngắn hạn để đáp ứng nhu cầu margin đang tăng vọt.

Lợi nhuận môi giới chứng khoán – vốn là hoạt động cốt lõi – lại ghi nhận mức sụt giảm rất mạnh. Doanh thu môi giới cổ phiếu theo ước tính chỉ còn chiếm 0,123% giá trị giao dịch trên ba sàn, trong khi lợi nhuận gộp từ hoạt động này giảm từ 24% xuống chỉ còn 13%. Điều này cho thấy áp lực cạnh tranh trong ngành môi giới ngày càng gay gắt, với việc nhiều công ty giảm phí dịch vụ để giành thị phần, dẫn đến biên lợi nhuận ngày càng bị bào mòn.

Toàn ngành ghi nhận lợi nhuận trước thuế 7.558 tỷ đồng trong quý I, gần như đi ngang so với cùng kỳ (tăng nhẹ 0,4%), nhưng ẩn chứa sự phân hóa lớn. Trong khi các công ty như MBS, VIX, VPS và Vietcap ghi nhận tăng trưởng lợi nhuận trên 15%, thì nhiều “ông lớn” như VNDirect, HSC và SHS lại có sự suy giảm. Bên cạnh đó, tổng vốn hóa toàn ngành đạt 276.714 tỷ đồng với mức tăng 0,8% trong 20 ngày gần nhất, 1,5% trong 1 tuần, 6,3% trong 1 tháng và 3,6% trong 6 tháng. Tuy nhiên, xét theo năm, ngành vẫn giảm 9,9% so với cùng kỳ và chỉ tăng 1,7% từ đầu năm. Điều này phản ánh một bức tranh hồi phục nhưng chưa bền vững.

Ở cấp độ công ty, nhóm cổ phiếu chứng khoán đang thể hiện sức mạnh không đồng đều. VNDIRECT (VND) với vốn hóa hơn 24,6 nghìn tỷ đồng, hiện giao dịch ở mức giá 16.200 VND/cổ phiếu, ghi nhận P/E ở mức 14,4 lần và ROE đạt 9,5%. Trong khi đó, Chứng khoán VIX đang bứt phá mạnh về thanh khoản với GTGD trung bình 30 ngày lên tới 579 tỷ đồng, nhưng P/E ở mức khá cao – 29,9 lần, phản ánh kỳ vọng lớn từ thị trường.

Một số cái tên khác như HSC, MBS, FPTS và SHS đang vận hành tương đối hiệu quả. FPTS ghi nhận ROE lên tới 14,6% cùng biên lợi nhuận gộp ấn tượng 64,7%. SHS dù có P/E thấp nhất nhóm (11,2 lần) nhưng lại đạt biên lợi nhuận gộp cao nhất – 71,6%, cho thấy hiệu quả khai thác vốn tốt.

Về thị phần môi giới, VPS vẫn thống lĩnh HOSE với 16,94%, theo sau là SSI và TCBS. Tại HNX, VPS cũng đứng đầu với 19%, dù giảm 5 điểm %. MBS và VNDS đang trỗi dậy rõ rệt khi cải thiện thị phần và mở rộng danh mục dịch vụ. Trong khi đó, Vietcap lần đầu rơi khỏi top 10 môi giới trên HNX.

Cạnh tranh môi giới đang ngày càng khốc liệt khi biên lợi nhuận gộp toàn ngành từ hoạt động này giảm còn 13% – mức thấp nhất trong 3 năm trở lại đây. Việc giảm phí để giữ thị phần buộc nhiều công ty chuyển dịch sang phát triển dịch vụ tài chính tích hợp và đẩy mạnh cho vay margin để bù đắp.

Dù chịu nhiều áp lực chi phí gia tăng, hiệu quả tài chính toàn ngành vẫn được duy trì ở mức ổn định. Tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản (ROAA) 12 tháng đạt 4,2% và tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROAE) ở mức 9,7%. Đây là những chỉ số cho thấy ngành vẫn có nền tảng vận hành hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh thị trường chưa thật sự thuận lợi.