Nhận thấy vòng luẩn quẩn của nông nghiệp – “được mùa mất giá, được giá mất mùa” khiến người dân cơ cực quanh năm, xã Sơn Tây Thượng đang mở hướng liên kết trực tiếp “Nhà quản lý – Nhà khoa học – Doanh nghiệp” giúp đồng bào nơi đây thoát nghèo bền vững.
Nằm ở vùng cao phía tây tỉnh Quảng Ngãi, xã Sơn Tây Thượng hiện ra như miền đất dồi dào tiềm năng, dư địa phát triển. Được thành lập trên cơ sở sáp nhập ba xã Sơn Mùa, Sơn Bua, Sơn Liên, Sơn Tây Thượng có diện tích tự nhiên hơn 122 km², dân số khoảng 7.000 người, trong đó trên 90% là đồng bào dân tộc thiểu số Ca Dong.
Thực tế, xã Sơn Tây Thượng sở hữu thiên nhiên hoang sơ, khí hậu mát lành cùng những giá trị văn hóa bản địa đặc sắc là lợi thế lớn, nhưng trong thời gian dài, tiềm năng ấy vẫn chưa được khai thác đúng mức.
Trăn trở trước bài toán phát triển bền vững, Đảng ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQVN xã Sơn Tây Thượng đã lựa chọn một hướng đi mới: kết nối khoa học, bắt tay doanh nghiệp, đặt người dân làm trung tâm của sự thay đổi. Quyết tâm ấy không chỉ dừng ở chủ trương, mà được hiện thực hóa bằng những hành động cụ thể, quyết liệt.
Đánh thức tiềm năng
Bước đi đầu tiên trong chiến lược phát triển của địa phương là “kết nối”. Lãnh đạo xã đã chủ động làm việc với Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng và Dịch vụ Khoa học và Công nghệ Kon Tum, mời các chuyên gia trực tiếp khảo sát, phân tích thổ nhưỡng, khí hậu để lựa chọn những giống cây trồng có giá trị kinh tế cao, phù hợp với điều kiện tự nhiên của Sơn Tây Thượng. Đây được xem là nền móng quan trọng, bảo đảm quá trình phát triển dựa trên cơ sở khoa học vững chắc, tránh manh mún, tự phát.
Song song với đó, bài toán then chốt về đầu ra cho nông sản cũng được địa phương đặc biệt quan tâm. Cánh cửa hợp tác đã mở ra với Công ty Cổ phần chế biến nông sản Sao Mai (Quảng Ngãi). Ban Thường vụ Đảng xã trực tiếp làm việc, khảo sát tại nhà máy, thể hiện rõ vai trò “cầu nối” giữa doanh nghiệp và người dân.
Kỳ vọng không chỉ dừng ở tư vấn quy trình sản xuất sạch, hiệu quả, mà quan trọng hơn là xây dựng chuỗi liên kết bao tiêu sản phẩm, hình thành chuỗi giá trị bền vững, giải quyết căn cơ nỗi lo “bán cho ai” của người dân nơi đây.
Nhận thấy vòng luẩn quẩn của nông nghiệp – “được mùa mất giá, được giá mất mùa” khiến người dân cơ cực quanh năm, xã Sơn Tây Thượng đang mở hướng, tháo gở với bài toán liên kết trực tiếp “Nhà quản lý – Nhà khoa học – Doanh nghiệp” giúp đồng bào nơi đây thoát nghèo bền vững.
“4 nhà” chung tay lấy người dân là trung tâm
Sự đồng hành của Trung tâm Khoa học và Công nghệ Quảng Ngãi và Công ty Sao Mai là tín hiệu tích cực, khẳng định hướng đi đúng đắn của chính quyền địa phương.
Để hành trình chuyển đổi đi đến thành công, xã Sơn Tây Thượng đang thực hiện chuỗi liên kết có sự chung tay của “4 nhà”: Nhà nước, Nhà nông, Nhà khoa học và Nhà doanh nghiệp.
Đối với các nhà khoa học, những nghiên cứu chuyên sâu hơn nữa sẽ giúp biến tiềm năng thành giá trị thực tế. Đối với doanh nghiệp, mô hình liên kết bước đầu với Sao Mai cho thấy Sơn Tây Thượng là vùng đất giàu tiềm năng đầu tư.
Địa phương sẵn sàng “trải thảm đỏ” chào đón những doanh nghiệp có tâm, có tầm cùng khai thác và phát triển. Và quan trọng nhất, với người Ca Dong, chính bà con là chủ thể của sự thay đổi – sự tin tưởng vào đường lối của chính quyền, tinh thần đồng lòng, sẵn sàng học hỏi, áp dụng kỹ thuật mới sẽ quyết định thành bại của cả chiến lược dài hơi này.
Bản sắc văn hóa – giá trị cốt lõi cho phát triển lâu dài
Tiến sĩ Bùi Thị Ngọc Phương, đại diện tổ chức Reborn và ICRT – Sea, cho rằng Sơn Tây Thượng đang sở hữu “chất liệu sự thật” vô cùng quý giá. “Điều quan trọng là chọn một giá trị cốt lõi để khi nhắc đến Sơn Tây Thượng, du khách sẽ nghĩ ngay đến giá trị đó. Và giá trị ấy chính là người đồng bào Ca Dong – những người giữ gìn bản sắc văn hóa đặc biệt. Văn hóa có thể mất đi chỉ trong hai thế hệ, nhưng để xây dựng một giá trị bền vững cần hàng trăm năm”, bà nhấn mạnh.
Bà cũng bày tỏ sự xúc động trước tinh thần, tâm huyết của lãnh đạo địa phương khi chủ động kết nối, mở đường cho du lịch phát triển gắn với bảo tồn văn hóa bản địa – yếu tố sống còn để Sơn Tây Thượng tồn tại và phát triển lâu dài.
Xã Sơn Tây Thượng xác định rõ trọng tâm cơ cấu lại nền kinh tế là nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh; lấy khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính, bám sát Quy hoạch tỉnh Quảng Ngãi đến năm 2030, tầm nhìn 2050.
Năm 2026, địa phương sẽ hoàn thành Đề án phát triển kinh tế – xã hội đến năm 2030, tầm nhìn 2050; đồng thời phê duyệt Quy hoạch chung xã chậm nhất trong quý I/2026, tạo nền tảng quan trọng để kêu gọi đầu tư. Nhiều sản phẩm nông nghiệp đặc trưng như bưởi da xanh SoLi, măng nứa khô SoLi, chuối sấy dẻo SOBU, mật chuối, trà búp ổi, rượu cốt tửu chuối… đã được công nhận OCOP, VietGAP, mở ra cơ hội nâng cao giá trị và mở rộng thị trường.
Trong năm, xã đã thu hút nhiều doanh nghiệp đầu tư: Công ty Tony Farm Đà Lạt liên kết trồng sầu riêng, cà phê, chanh dây; phối hợp với Sao Mai trồng dứa Queen; với OPC trồng cây dược liệu Vông Nem; với GOC Cao Nguyên trồng thuốc lá, hình thành vùng nguyên liệu tập trung 50–100 ha. Song song đó, địa phương khẩn trương hoàn thành “Bản đồ thổ nhưỡng – nông hóa”, nhân rộng các cây trồng có giá trị cao như: Mắc ca, chuối mốc, bưởi, ổi, gừng, nghệ…
Quản lý, bảo vệ và phát triển rừng bền vững cũng được chú trọng, gắn với trồng dược liệu dưới tán rừng, thử nghiệm các loại sâm quý và hướng tới phát triển tín chỉ carbon rừng.
Du lịch cộng đồng – động lực tăng trưởng mới
Không chỉ phát triển nông nghiệp, Sơn Tây Thượng đang từng bước xây dựng các sản phẩm du lịch cộng đồng gắn với bản sắc văn hóa Ca Dong, liên kết với các địa phương lân cận như Sơn Tây, Măng Bút, Kon Plong, Măng Đen… để hình thành tuyến du lịch liên vùng. Đề án phát triển du lịch sinh thái – cộng đồng được kỳ vọng trở thành động lực tăng trưởng mới, bền vững.
Công tác bảo tồn văn hóa được triển khai bài bản: thành lập 10 Câu lạc bộ Cồng chiêng tại 10 thôn; hoàn thiện hồ sơ đề nghị công nhận Di sản văn hóa phi vật thể “Nghệ thuật trình diễn Cồng chiêng của người Ca Dong”; khảo sát, lập hồ sơ di tích lịch sử Ban Kinh Tài tỉnh mật danh “Gia đình Dượng Bảy.
Theo ông Nguyễn Mạnh Bình San, Chủ Khu du lịch Làng Nhỏ, Sơn Tây Thượng cần định vị rõ loại hình du lịch trải nghiệm – nơi du khách hòa mình vào thiên nhiên và văn hóa bản địa. “Du lịch trải nghiệm, du lịch cộng đồng chính là du lịch sự thật, nơi câu chuyện, con người và đời sống địa phương trở thành sản phẩm. Nếu làm tốt, chính người dân sẽ là ‘đại sứ’ lan tỏa hình ảnh Sơn Tây Thượng một cách tự nhiên, bền vững”, ông nhận định.
