Nhà Rông cao 30m của Việt Nam lên báo danh tiếng Mỹ

Người Ba Na (hay Bahnar) là một trong số 54 dân tộc tại Việt Nam, cư trú chủ yếu ở vùng Tây Nguyên giáp biên giới Lào và Campuchia. Họ thường xây một loại nhà sàn đặc biệt ngay giữa làng gọi là nhà Rông.

Natasha Pairaudeau, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Lịch sử và Kinh tế thuộc Đại học Cambridge, nói với Insider, mỗi ngôi làng của người Ba Na đều có một Rông riêng và đây thường là ngôi nhà cao nhất trong làng.

Một ngôi nhà Rông điển hình thường cao từ 15 đến 20 mét, nhưng nó cũng có thể được dựng cao tới 30 mét.

Nhà Rông được coi là 'trái tim' trong mỗi ngôi làng của người Ba Na. Đây là nơi sinh hoạt chung của người dân cũng như diễn ra các sự kiện hay hội họp thường niên.

Các nam thanh niên người Ba Na cũng thường tới Rông vào thời gian rảnh rỗi để giao lưu hay tập cồng chiêng, múa hát. Mặc dù, không phải một ngôi nhà để ở nhưng những vị khách quý cũng được phép ngủ lại qua đêm ở các Rông.

Nhà Rông là nơi sinh hoạt văn hóa, hội họp của người dân trong làng

Nhà Rông của người Ba Na được làm chủ yếu từ hai loại nguyên liệu chính là tre và gỗ. Hai bên mái tranh của ngôi nhà được vát nhọn xuống để tạo ra điểm nhấn đặc biệt. Bên trong, các thanh tre được buộc lại với nhau để làm trụ đỡ cho mái nhà.

Phần mái được trụ đỡ bằng các thanh tre đan chặt với nhau

"Cách đây hàng chục năm, khi những ngôi nhà Rông bắt đầu được xây dựng, mỗi hộ gia đình trong làng thường được giao chỉ tiêu chuẩn bị một lượng bằng tre, nứa nhất định để làm mái", Đinh Blot, người đã mất 5 năm để hoàn thành ngôi nhà Rông ở làng Plei Hle Ktu, Gia Lai, cho biết.

Trước đây, những hộ dân trong làng thường được phân chia việc chuẩn bị tre, nứa xây Rông

Pairaudeau nói với Insider rằng Rông thường được xây theo kiểu nhà sàn vì một số lý do. Ngoài việc phòng chống lũ lụt, nhà sàn còn giúp tránh bùn và tận dụng được không gian bên dưới làm chuồng nuôi gia súc, gia cầm.

Người dân thường sẽ leo lên những cột gỗ được khắc hình bậc thang để lên nhà. Bên trong là một sàn lớn duy nhất có thể chứa được tất cả dân làng. 

Đây cũng là nơi cất giữ các đồ cúng tế hay những vật dụng được dùng trong nghi lễ truyền thống như rượu gạo hay cồng chiêng. 

Trong những năm gần đây, nhiều ngôi nhà Rông truyền thống đã được cải tạo, sửa chữa lại bằng bê tông hay mái tôn.

Nhà Rông được cải tạo lại bằng các nguyên vật liệu mới như bê tông hay mái tôn

Ông Khép, một già làng ở làng Tnùng, Gia Lai, cho biết vì nhà Rông được mô phỏng lại như thời của cha ông nên hầu như không thể tìm thấy bản thiết kế cụ thể và chi tiết.

Hiện giới chức địa phương đang tích cực phối hợp với dân làng để bảo tồn và gìn giữ những ngôi nhà Rông truyền thống. Một số ngôi nhà đã được mở cửa cho du khách tới tham quan và tìm hiểu về văn hóa của người Ba Na.

Ngôi nhà Rông được dựng lên bởi chính các nghệ nhân người Ba Na ở Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam

Vào năm 2003, tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam ở Hà Nội, một nhóm thợ thủ công Ba Nã đã dựng một ngôi nhà Rông bằng các công cụ, kỹ thuật và vật liệu truyền thống. Ngôi nhà Rông này được làm phỏng theo ngôi nhà Rông ở Tây Nguyên được xây từ đầu những năm 1920.