Làng nem Thủ Đức: Trăn trở giữ nghề và bài toán phát triển OCOP

Làng nem Thủ Đức (TP.HCM) từng nức tiếng Nam Bộ nay đang đứng trước nguy cơ thất truyền. Sự cạnh tranh của thực phẩm công nghiệp và mô hình kinh doanh nhỏ lẻ, thiếu liên kết đặt ra bài toán cấp bách về vai trò của chính sách hỗ trợ, OCOP và mô hình kinh tế tập thể.

Làng nghề nem truyền thống Thủ Đức (TP.HCM) từng là một thương hiệu ẩm thực nổi tiếng, với thời hoàng kim có đến hàng trăm cơ sở sản xuất tập trung ven chợ Thủ Đức. Tuy nhiên, hiện nay làng nghề đang đối mặt với nguy cơ mai một.

Ghi nhận thực tế, dọc bên hông chợ Thủ Đức chỉ còn sót lại 1, 2 tiệm kinh doanh loại nem truyền thống này, trong khi nhiều nhà hàng từng kinh doanh đặc sản này đã đóng cửa, bỏ hoang.

Anh Lưu Hoàng Phúc, 30 tuổi, chủ một sạp nem chả đời thứ tư hiếm hoi còn lại, cho biết: “Ngày trước gần phần lớn sạp hàng hai bên dọc theo chợ Thủ Đức là kinh doanh loại nem đặc sản Thủ Đức nhưng giờ chắc chỉ còn sót lại 1, 2 tiệm thôi”.

Nguyên nhân của sự suy giảm này đến từ nhiều yếu tố. Sự xuất hiện của các loại thực phẩm công nghiệp nhanh, tiện lợi và giá rẻ đã tạo ra áp lực cạnh tranh lớn. Thêm vào đó, đặc thù công việc vất vả trong khi thu nhập giảm sút, chi phí mặt bằng ngày càng đắt đỏ khiến thế hệ con cháu không còn hứng thú kế thừa. Anh Phúc chia sẻ cửa hàng của mình đã gần 4 năm chưa dám tăng giá vì sợ mất khách.

Thực trạng này cho thấy mô hình kinh tế hộ gia đình, tự phát đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc duy trì ngành nghề truyền thống.

Dù vậy, vẫn còn những nỗ lực bám trụ và thay đổi để thích ứng. Ông Lê Nguyên Hùng, chủ đời thứ hai của thương hiệu nem “bà Chín”, năm nay đã ngoài 60 tuổi, vẫn quyết tâm giữ nghề gia truyền từ mẹ. Ông Hùng cho biết, nem truyền thống Thủ Đức không dùng hóa chất, chất bảo quản, phải chọn thịt tươi và có công thức ướp riêng.

Hình ảnh những chùm nem chua xanh màu ngọc treo lủng lẳng nhìn rất vui mắt như một đặc trưng khi nhắc đến ẩm thực Thủ Đức.

Tuy nhiên, ông Hùng cũng chỉ ra một vấn đề lớn ảnhic hưởng đến uy tín làng nghề, đó là việc nhiều nhà xưởng sản xuất nem theo trào lưu, gắn mác nem Thủ Đức nhưng bán giá thấp và chất lượng rất tệ. Đây chính là biểu hiện của việc thiếu một thương hiệu tập thể được bảo hộ và các tiêu chuẩn chất lượng chung.

Để thích ứng, gia đình ông Hùng đã đầu tư nghiên cứu các loại máy móc cho các công đoạn xay thịt, quết, trộn… giúp tăng năng suất nhưng vẫn giữ hương vị. Gia đình cũng phát triển thêm các sản phẩm mới như nem nướng.

Câu chuyện của làng nem Thủ Đức là một ví dụ điển hình về thách thức bảo tồn di sản trong kinh tế thị trường. Những nỗ lực của các hộ gia đình như anh Phúc hay ông Hùng là rất đáng quý, nhưng rõ ràng mô hình hộ gia đình riêng lẻ đang yếu thế.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về các chủ trương hỗ trợ cụ thể, vai trò tổ chức của kinh tế tập thể (như Hợp tác xã) để giải quyết các vấn đề chung như mặt bằng, bảo hộ thương hiệu, kiểm soát chất lượng. Đồng thời, việc chuẩn hóa sản phẩm theo tiêu chí OCOP là giải pháp căn cơ để định vị lại thương hiệu nem Thủ Đức, bảo vệ uy tín trước các sản phẩm giả mạo và nâng cao năng lực cạnh tranh.