Du lịch nông thôn: Đòn bẩy phát triển ngành nghề, dịch vụ tại địa phương

Phát triển du lịch nông thôn không chỉ là đưa khách đến chụp ảnh rồi về. Tại diễn đàn quốc gia ngày 8/11, các chuyên gia và nhà quản lý đã thống nhất đây là giải pháp "kép", là đòn bẩy để phát triển toàn diện các ngành nghề dịch vụ, chế biến thực phẩm và nâng tầm sản phẩm OCOP tại chỗ. Hướng đi này đòi hỏi các địa phương phải lấy cộng đồng làm trung tâm và áp dụng tư duy kinh tế nông nghiệp.

Không chỉ là du lịch, là kinh tế nông thôn

Diễn đàn quốc gia “Du lịch nông thôn gắn với văn minh sinh thái và kiến tạo môi trường sống xanh” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo, diễn ra tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG-HCM). Sự kiện là không gian để các nhà quản lý, nhà khoa học và doanh nghiệp đề xuất giải pháp cụ thể hóa Quyết định 922/QĐ-TTg về phát triển du lịch nông thôn.

Với hơn 60% dân số sống ở nông thôn, Việt Nam sở hữu nguồn tài nguyên bản địa và cảnh quan phong phú. TS Lê Hoàng Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM, nhấn mạnh rằng các địa phương cần nhìn nhận cơ hội này một cách toàn diện.

"Làm nghề ở đây không chỉ là nghề du lịch, mà còn là các nghề dịch vụ, thương mại, chế biến thực phẩm… tất cả đều góp phần trong bức tranh chung của phát triển nông thôn", TS Dũng phát biểu.

Đây là giải pháp trực tiếp để nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời bảo tồn bản sắc văn hóa và "tài sản xanh" của nông thôn.

9 giải pháp cho chính quyền địa phương

PGS.TS Ngô Thị Thu Trang cho rằng văn minh sinh thái không phải là khẩu hiệu hay phong trào nhất thời, mà là kết quả của một tiến trình văn hóa – xã hội - Ảnh: LÝ NGUYÊN

Từ thực tiễn, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Trang (Trưởng khoa Khoa Địa lý, Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM) đã đề xuất 9 giải pháp, được xem là khung hành động để các quận, huyện, xã, phường khuyến khích phát triển ngành nghề nông thôn hiệu quả:

1. Chuyển tư duy sang kinh tế nông nghiệp: Địa phương cần hướng dẫn người dân chuyển từ "sản xuất nông nghiệp" (chỉ bán nông sản thô) sang "kinh tế nông nghiệp". Tức là phải biết kể câu chuyện sản phẩm, quảng bá giá trị bản địa để tăng giá trị.

2. Lấy OCOP làm tiêu chí: Đưa tiêu chí OCOP vào phát triển du lịch nông thôn. Sản phẩm OCOP phải là một phần của trải nghiệm, và ngược lại, du lịch giúp nâng giá trị sản phẩm OCOP.

3. Áp dụng tư duy xanh: Khuyến khích các mô hình "vườn - rừng - dược liệu", nông nghiệp thuận thiên. Du lịch phải gắn với ẩm thực xanh, nơi "ăn không chỉ để no, mà để khỏe".

4. Bảo tồn kiến trúc bản địa: Gìn giữ nhà cổ, làng nghề và khai thác trong các tour du lịch cộng đồng, trải nghiệm văn hóa.

5. Cộng đồng là trung tâm: Giải pháp này nhấn mạnh vai trò của chính quyền địa phương chỉ là hỗ trợ ban đầu. Người dân phải là trung tâm, là người hưởng lợi và duy trì hoạt động. Khi họ tự hào về quê hương, họ sẽ chủ động làm du lịch.

6. Thu hút nhân lực trẻ: Khuyến khích xu hướng "từ đô thị về nông thôn". Chính quyền cần có cơ chế hỗ trợ, tạo điều kiện để người trẻ về khởi nghiệp, mang luồng gió mới cho du lịch địa phương.

7. Du lịch là "đại sứ" cho OCOP: Xem du lịch là kênh quảng bá hiệu quả nhất cho nông sản. Mỗi điểm du lịch cần được quảng bá bằng mã QR code và nền tảng số.

8. Đẩy mạnh chuyển đổi số: Ứng dụng công nghệ từ hạ tầng 5G, IoT đến AI, bản đồ số và thanh toán số trong quản lý và vận hành du lịch.

9. Tăng cường liên kết vùng: Một xã, một huyện không thể phát triển đơn lẻ. Các địa phương cần có chiến lược liên kết nội vùng và liên vùng để tạo ra các chuỗi sản phẩm du lịch đa dạng.

Giữ "hồn quê", tránh bê tông hóa

Một giải pháp quan trọng được PGS.TS Phạm Trung Lương (Tổ chuyên gia tư vấn quy hoạch quốc gia) đề xuất là vai trò "kiểm soát" của chính quyền địa phương.

Ông Lương cho rằng, du lịch nông thôn là để du khách trải nghiệm "gieo trồng, thu hoạch, nấu ăn, sống như người địa phương". Giá trị nằm ở sự bình yên và văn hóa bản địa. Do đó, các địa phương không thể nhân danh du lịch để cho phép xây nhà nghỉ tự phát, bê tông hóa làng quê hay khai thác tận diệt.

Chính quyền phải lồng ghép du lịch vào quy hoạch nông thôn mới, xây dựng tiêu chí dịch vụ và kiểm soát chặt chẽ các hoạt động "phản sinh thái".

Ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại Nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), khẳng định các giải pháp này phù hợp với định hướng quốc gia. Bộ đang xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2026-2030, trong đó lồng ghép phát triển du lịch nông thôn gắn với kinh tế xanh và giảm phát thải, tạo động lực kép cho kinh tế nông thôn.