Công nghệ và sáng tạo dẫn đường cho TP.HCM mới vươn mình
Chia sẻ
Bước vào giai đoạn phát triển hoàn toàn mới sau khi hợp nhất, TP.HCM quyết tâm viết tiếp những trang sử hào hùng về một đầu tàu kinh tế năng động bậc nhất cả nước. Thế nhưng, những mô hình tăng trưởng quen thuộc đã dần chạm tới giới hạn.
Theo bản dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 cho thấy, dù thành phố đã đạt được những thành tựu quan trọng trong 5 năm qua, quá trình phát triển vẫn còn những "nút thắt mang tính cấu trúc". Mô hình tăng trưởng dựa nhiều vào "sản xuất gia công, thâm dụng lao động và đất đai" hay công nghiệp thuần túy đã không còn đủ sức bật để đưa một siêu đô thị vươn xa trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.
Trong khi đó, thế giới đang vận động không ngừng. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã "bước sang giai đoạn siêu tăng tốc", làm thay đổi sâu sắc mọi mô hình sản xuất và quản trị. Xu thế "chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng" không còn là lựa chọn, mà đã trở thành một dòng chảy tất yếu mà quốc gia nào, địa phương nào muốn phát triển bền vững đều phải hòa mình vào.
Trước bối cảnh đó, không có con đường nào khác ngoài việc dũng cảm đổi mới, lấy "khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo làm động lực chủ yếu" để phát triển kinh tế nhanh, bền vững. Đây không chỉ là một định hướng kinh tế, mà còn là một quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng bộ và chính quyền thành phố, nhằm "đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh toàn diện", phát triển một nền kinh tế tri thức, sáng tạo, đủ sức tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ là động lực tăng trưởng trong kỷ nguyên mới của TP.HCM.
Tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững và làm chủ công nghệ
Cuộc chuyển mình này không dừng lại ở định hướng, mà được cụ thể hóa bằng những hành động quyết liệt. Thay vì mở rộng các mô hình cũ, thành phố chọn con đường tái cấu trúc và nâng cấp.
Căn cứ theo Đề án "Định hướng phát triển các khu chế xuất (KCX), khu công nghiệp (KCN) TP.HCM giai đoạn 2023-2030 và tầm nhìn đến năm 2045" đã được thành phố vạch rõ, Ban quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TP.HCM (Hepza) đang tiến hành nghiên cứu đề xuất hình thành bộ tiêu chí "xanh" nhằm đánh giá tác động của các KCN-KCX, bảo đảm lộ trình chuyển đổi xanh trong thời kỳ mới.
Đồng thời, Đề án chuyển đổi thí điểm 5 KCX-KCN gồm Tân Thuận, Tân Bình, Cát Lái, Bình Chiểu, Hiệp Phước cũng đã được Hepza trình Ủy ban nhân dân Thành phố phê duyệt. Theo đó, trong quá trình chuyển dịch này, Hepza khuyến khích các doanh nghiệp hiện hữu chủ động đổi mới công nghệ, dây chuyền sản xuất, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số, công nghệ xanh, tuần hoàn...
Trong thời gian tới, các KCN-KCX tại TP.HCM sẽ "xanh hóa" và ứng dụng công nghệ số hiện đại.
Bởi lẽ, trọng tâm của cuộc tái cấu trúc này là dồn lực đầu tư vào những ngành công nghiệp mang tính chiến lược, có khả năng dẫn dắt và tạo ra sự đột phá. Đó là những lĩnh vực có hàm lượng khoa học-công nghệ cao như công nghiệp hỗ trợ, vật liệu mới, công nghệ sinh học, và sản xuất thiết bị năng lượng tái tạo đạt tiêu chuẩn quốc tế.
Không chỉ vậy, tầm nhìn của thành phố còn vươn xa hơn, hướng đến việc nghiên cứu và làm chủ những lĩnh vực của tương lai như: trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ lượng tử, rô-bốt, hydrogen xanh, hay công nghệ gen. Đây chính là những "hạt giống" cho một nền kinh tế tri thức, sáng tạo trong dài hạn.
Mục tiêu tối thượng là đưa TP.HCM trở thành một "cứ điểm" sản xuất công nghệ cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Một môi trường đầu tư hấp dẫn đang được kiến tạo để thu hút các tập đoàn đa quốc gia và những doanh nghiệp hàng đầu thế giới về sản xuất linh kiện điện tử, bán dẫn, chip. Song song đó, thành phố sẽ tập trung xây dựng các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) và trung tâm nghiên cứu y sinh tầm cỡ, tạo thành một hệ sinh thái hoàn chỉnh, nơi các ý tưởng sáng tạo được nuôi dưỡng và biến thành những sản phẩm công nghệ đỉnh cao.
Trí tuệ nhân tạo, công nghệ lượng tử, rô-bốt, hydrogen xanh, hay công nghệ gen sẽ là những "hạt giống" cho một nền kinh tế tri thức, sáng tạo trong dài hạn.
Kiến tạo những "trung tâm" động lực, kết nối toàn cầu
Để hiện thực hóa khát vọng, thành phố không chỉ tái cấu trúc các ngành công nghiệp hiện hữu mà còn kiến tạo nên những "trung tâm" động lực hoàn toàn mới, đủ sức cạnh tranh và hội nhập thế giới.
Một trong những dự án đột phá chiến lược chính là việc xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế (IFC) theo chỉ đạo của Chính phủ. Đây không chỉ là nơi thu hút các dòng vốn đầu tư khổng lồ, mà còn là một trung tâm tài chính hiện đại, kết nối toàn cầu.
Tại hội nghị "Xây dựng Trung tâm tài chính tại Việt Nam" diễn ra vào ngày 28/3, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được cho biết, việc Trung ương lựa chọn TP.HCM là nơi đặt Trung tâm tài chính quốc tế (IFC) toàn diện là vinh dự lớn, đồng thời là trọng trách nặng nề mà Đảng bộ, chính quyền và người dân thành phố sẽ nỗ lực hết mình để thực hiện thành công.
Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được tại Hội nghị "Xây dựng Trung tâm tài chính tại Việt Nam". Ảnh: Thuận Văn.
Tầm nhìn của thành phố là đi đầu trong việc áp dụng các mô hình tiên tiến nhất như tài chính số, ngân hàng thông minh, tài chính xanh, công nghệ tài chính (Fintech) và công nghệ chuỗi khối (blockchain). Tất cả nhằm tạo ra một nền tảng vững chắc cho tăng trưởng kinh tế bền vững, biến TP.HCM thành một điểm đến không thể bỏ qua trên bản đồ tài chính khu vực và thế giới.
Song song đó, một "Hành lang đổi mới sáng tạo" đang được định hình, trải dài từ Khu đô thị sáng tạo tương tác cao phía Đông đến các cực công nghiệp-dịch vụ-cảng biển. Đây sẽ là nơi hội tụ tinh hoa tri thức, với mục tiêu hình thành các công viên khoa học công nghệ và trung tâm nghiên cứu đạt tiêu chuẩn quốc tế. Sức sống của hành lang này đến từ sự kết hợp chặt chẽ, cộng hưởng sức mạnh giữa viện nghiên cứu, trường đại học, cộng đồng doanh nghiệp và các quỹ đầu tư mạo hiểm.
Để dòng chảy thương mại và đổi mới được lưu thông không giới hạn, TP.HCM sẽ quy hoạch và phát triển các khu mậu dịch thương mại tự do thế hệ mới. Các khu này sẽ được gắn kết chặt chẽ với hệ thống logistics thông minh, cụm cảng trung chuyển quốc tế và sân bay, tạo thành một cửa ngõ chiến lược để hàng hóa Việt Nam vươn ra thế giới, đồng thời thúc đẩy thành phố tham gia sâu hơn vào mạng lưới phân phối và chuỗi giá trị toàn cầu.
Trong "bản giao hưởng" kinh tế sôi động của TP.HCM, cảng Cát Lái chính là một chương nhạc hùng tráng và hiện đại nhất. Ảnh: Long Hồ.
Chắp cánh cho những ý tưởng khởi nghiệp đột phá
Trong 5 năm qua, TP.HCM đã ghi danh trên bản đồ công nghệ khu vực và thế giới khi lọt vào top 5 hệ sinh thái khởi nghiệp, đứng thứ 2 về Fintech của Đông Nam Á và xếp hạng 110 toàn cầu về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Vị thế này là minh chứng cho tinh thần năng động, sáng tạo luôn chảy trong huyết quản của thành phố.
Hiện chính quyền thành phố vẫn đang tích cực xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp thông qua các chính sách và chương trình hỗ trợ. Quyết định số 844/QD-TTg (2016) đặt mục tiêu đạt 2.000 startup công nghệ vào năm 2025, trong khi Quyết định số 1269/QD-TTg thúc đẩy thành lập Trung tâm Quốc gia về Đổi mới sáng tạo, hợp tác với các gã khổng lồ như Amazon và Google. Các tổ chức như Saigon Innovation Hub và Topica Founder Institute cung cấp không gian làm việc chung, cố vấn và hỗ trợ tài chính, tạo điều kiện cho các startup phát triển.
"Để đạt được mục tiêu này, TP.HCM tập trung vào ba lĩnh vực chính: chính sách, cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực. Thứ hạng là quan trọng, tuy nhiên, thành phố xác định điều quan trọng hơn là chất lượng hoạt động thực chất và tính bền vững của hệ sinh thái", ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM, cho biết.
TP.HCM sẽ đầu tư mạnh mẽ cho hệ sinh thái khởi nghiệp trong thời gian tới.
Giai đoạn tới, TP.HCM sẽ xây dựng Kế hoạch phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo 2025-2030, đồng thời lấy ý kiến chuyên gia để chuẩn bị triển khai các mục tiêu của Nghị quyết 57-NQ/TW, hướng đến phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp bền vững, thực chất và có khả năng cạnh tranh toàn cầu.
Để ngọn lửa khởi nghiệp cháy mạnh mẽ hơn nữa, việc tạo ra một môi trường pháp lý và tài chính thuận lợi được xem là nhiệm vụ trọng tâm. Báo cáo chính trị đã vạch ra những giải pháp mang tính đột phá, trong đó nổi bật là việc thành lập Quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo của thành phố theo mô hình hợp tác công-tư (PPP). Đồng thời, thành phố sẽ phát triển các cơ chế tài chính ngoài ngân sách cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Tăng cường chuyển đổi số
Song hành cùng việc nuôi dưỡng khởi nghiệp, TP.HCM cũng đẩy mạnh toàn diện công cuộc chuyển đổi số, coi đây là "xương sống" của nền kinh tế hiện đại. Cuộc cách mạng số đang diễn ra không chỉ ở khu vực nhà nước mà còn lan tỏa đến từng chủ thể kinh tế tư nhân.
Nói riêng ngành du lịch, sự phát triển của công nghệ số là động lực chính cho các startup du lịch tại TP.HCM. Các nền tảng startup du lịch như Vntrip, Go2Joy là minh chứng cho xu hướng số hóa.
Tại các điểm tham quan ở TP.HCM, mã QR đang được ứng dụng để nâng cao trải nghiệm du khách. Thông qua bảng mã QR đặt tại các di tích, tích hợp thông tin thuyết minh song ngữ Việt-Anh, du khách có thể tự tìm hiểu và lưu thông tin trên điện thoại cá nhân. Phương pháp này không chỉ đơn giản hóa việc cung cấp thông tin mà còn góp phần vào xu thế phát triển du lịch bền vững.
Một ví dụ nổi bật khác về ứng dụng công nghệ là mô hình tham quan bằng kính thực tế ảo (VR360) tại Khu di tích Lịch sử địa đạo Củ Chi. Khi đeo kính VR, du khách được sống lại ký ức lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam qua mạng lưới khoảng 250km đường hầm tỏa rộng như mạng nhện trong lòng đất.
Khách du lịch nước ngoài tham quan Bảo tàng Chứng tích chiến tranh TP.HCM. Tại đây, mỗi vị khách sẽ được cấp cho tai nghe thuyết minh song ngữ Anh-Việt để sử dụng khi quét mã QR trên hiện vật. Bằng cách này, thông tin chi tiết về hiện vật trưng bày được truyền tải trực tiếp và chủ động đến khách tham quan.
Thực tế, nhiều doanh nghiệp du lịch và lữ hành tại TP.HCM đã ứng dụng AI và mạng xã hội để quảng bá sản phẩm và quản trị doanh nghiệp. Các chuyên gia công nghệ và đại diện đơn vị du lịch nhận định rằng AI, cùng với các nền tảng mạng xã hội, đang mở ra nhiều cơ hội mới, từ tối ưu hóa chiến dịch tiếp thị đến cá nhân hóa dịch vụ.
Ông Lê Trương Hiền Hòa, Phó Giám đốc Sở Du lịch TP.HCM, nhấn mạnh: "Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, không chỉ riêng ngành du lịch. Chuyển đổi số giúp cải thiện hiệu quả hoạt động, tăng khả năng chia sẻ và kết nối giữa các đơn vị, cộng đồng du lịch, nhất là khi có hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung".
Trong thời gian tới, để vận hành hiệu quả một chính quyền số, một xã hội số và một nền kinh tế số được định hình rõ nét, tạo ra động lực phát triển mạnh mẽ, thành phố sẽ tập trung hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin, viễn thông thông minh bảo đảm an toàn và an ninh, cũng như hình thành các trung tâm dữ liệu lớn.
TP.HCM tương lai hướng đến mô hình chính quyền số-xã hội số-kinh tế số.
Có thể thấy, con đường phát triển của TP.HCM trong kỷ nguyên mới đã được định hình rõ nét. Việc lựa chọn khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực tăng trưởng không chỉ là một định hướng kinh tế đơn thuần. Hơn thế, đó là một quyết tâm chính trị mạnh mẽ, thể hiện tầm nhìn chiến lược và khát vọng vươn lên của Đảng bộ và nhân dân thành phố, nhằm thực hiện sứ mệnh “tiên phong vì cả nước, cùng cả nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới”.
Tầm nhìn đã có, con đường đã mở. Tuy nhiên, hành trình vươn tới tương lai này không thể chỉ là nỗ lực của riêng Đảng bộ và chính quyền. Để những mục tiêu này trở thành hiện thực, hơn bao giờ hết, thành phố cần sự chung tay, đồng lòng và cống hiến của tất cả các nguồn lực xã hội. Đó là trí tuệ của đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà khoa học; là sự năng động, táo bạo của cộng đồng doanh nghiệp; và đặc biệt là sức sáng tạo, nhiệt huyết của thế hệ trẻ – những người sẽ trực tiếp làm nên cuộc cách mạng đổi mới sáng tạo này.
Giai đoạn 2020-2025 là thời kỳ đầy thách thức với TP.HCM khi đại dịch COVID-19 ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế, xã hội...
