Cùng với phong cảnh đẹp như mơ, ẩm thực của dân tộc Mường ở xã Khả Cửu, tỉnh Phú Thọ đã trở thành một phần quan trọng tạo nên sức hút đối với du khách đi đặt chân đến vùng đất Tổ.
Món ngon hấp dẫn du khách
Khả Cửu những ngày cuối thu, buổi sáng mây bồng bềnh trôi, buổi trưa nắng vàng như rót mật, và xế chiều lảng bảng mây bay về trời. Khả Cửu đẹp như một bức tranh thủy mặc với núi non trùng điệp cùng những đồi chè xanh mướt. Nơi đây còn nổi bật với những cọn nước, biểu tượng đặc trưng của Khả Cửu ngày đêm hoạt động để dẫn nước tưới cho đồng ruộng, tạo nên cảnh quan thơ mộng và no ấm.
Cùng với phong cảnh hữu tình, du khách đến đâycòn bị mê hoặc bởi những món ăn đậm đà bản sắc dân tộc.
Mỹ thực của người Mường ở Khả Cửu.
Ngồi quây quần bên bếp lửa hồng nơi nếp nhà sàn tràn ngập nắng thu, chúng tôi may mắn có dịp được chứng kiến các cô, các chị nấu những món ăn đặc trưng của người Mường. Đó là món xôi ngũ sắc với gạo nếp nương và màu lá tự nhiên. Đó là món cá được bắt từ suối mang về sơ chế, tẩm ướp các gia vị ướp gia vị sau đố nhồi vào trong bụng cá các loại rau thơm rừng, sả, ớt... nướng trên than củi. Đó là món rau đồ dân giã sử dụng nhiều loại rau xanh tươi ngon lấy từ vườn nhà hay sườn núi như rau mơ, rau lang rừng, rau tía tô, lá lốt, lá hom, cải đồng, rau đắng cảy...
Các bà, cá chị ở Khả Cửu quây quần đồ xôi ngũ sắc, nướng thịt lợn bản.
Ông Đinh Văn Thành, nghệ nhân am hiểu về ẩm thực và phong tục tập quán đồng bào dân tộc Mường ở Khả Cửu cho biết, các món ăn của đồng bào Mường là sự hòa quyện tinh tế giữa các sản vật tự cung, tự cấp mang hơi thở của núi rừng cùng sự khéo léo trong cách chế biến của người dân.
Ẩm thực của người Mường mang một nét đặc trưng rất rõ rệt, đó là sự mộc mạc, dân dã, gắn bó mật thiết với núi rừng, sông suối, đồng ruộng. Các món ăn truyền thống của người Mường chủ yếu là nướng, luộc, đồ. Cách chế biến này giữ được sự tươi ngon, nguyên bản của nguyên liệu. Ngoài ra, món ăn của người Mường sử dụng nhiều gia vị đặc trưng như hạt dổi, mắc khén và nhiều loại rau gia vị, tạo nên hương vị rất riêng.
Món xôi ngũ sắc được làm từ những sản vật tự nhiên, gạo nếp nương và màu lá tự nhiên.
Nhìn món xôi ngũ sắc rực rỡ màu vàng của củ nghệ, màu tím của hoa đậu biếc bốc khói nghi ngút, nếm thử cá suối nướng vàng ruộm, nhấm nháp chút rượu ngô men lá thơm nồng... mấy bạn trẻ khách du lịch đi cùng chúng tôi ồ lên thích thú.
Chị Nguyễn Thị Hà Thu, một du khách đến từ Hà Nội cho biết đã đến Khả Cửu, Phú Thọ vài lần, lần nào đặt chân đến vùng đất này đều có những trải nghiệm mới mẻ. Cảnh đẹp và món ăn hấp dẫn. Các món ăn ở đây như canh rau rắn, thịt chua, cá nướng đều có hương vị rất riêng.
Đây cũng là cảm nhận của nhiều du khách đến Khả Cửu.
Chạm vào “linh hồn” của món ngon
Nghệ nhân Đinh Văn Thành cho biết, ngày xưa, ẩm thực của người Mường là của “riêng”, nhưng vài năm trở lại đây, những mỹ thực của người dân địa phương đã được nhiều du khách biết đến và mong muốn được thưởng thức khi đến vùng đất này. Đến đây, khách du lịch được thỏa sức ngắm nhìn cảnh đẹp, thưởng thức những món ngon mang hương vi đặc trưng của đồng bào dân tộc Mường.
Nghệ nhân Đinh Văn Thành.
Theo nghệ nhân Đinh Văn Thành cho hay, những đồi chè xanh ngút ngàn, những dòng suối chảy róc rách uốn lượn, những gian bếp nắng xuyên qua vách nứa, nơi những người phụ nữ Mường khéo léo, đảm đang chế biến xôi ngũ sắc, cá nướng, thực sự thu hút không chỉ du khách trong nước mà còn là nơi dừng chân của nhiều du khách quốc tế.
Đây là tín hiệu đáng mừng để người dân địa phương phát triển du lịch. Tuy nhiên, nghệ nhân Đinh Văn Thành cũng trăn trở khi cho rằng cần phải có những kế hoạch, chính sách cụ thể để bảo tồn nguyên liệu cũng như phải gắn ẩm thực thành một thành tố quan trọng trong phát triển du lịch.
Ẩm thực không chỉ là món ăn mà là một di sản, và phải làm sao để du khách chạm được vào di sản đó.
Theo chia sẻ của lãnh đạo xã Khả Cửu, xã đang có kế hoạch phát triển mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Mường. Nét đẹp văn hóa Mường ở Khả Cửu đã thu hút nhiều du khách đến thăm quan, trải nghiệm, tìm hiểu. Đây cũng là động lực để người dân Khả Cửu thêm yêu và cùng nhau giữ gìn bản sắc văn hóa Mường; nhân lên những giá trị độc đáo trong phát triển du lịch cộng đồng.
Là chuyên gia được mời về Khả Cửu để tập huấn cho bà con đồng bào Mường về bảo tồn, phát huy ẩm thực truyền thống dân tộc Mường gắn với phát triển du lịch cộng đồng, TS. Chử Thị Thu Hà, cho biết, ẩm thực không chỉ là món ăn, đồ uống; đây là một di sản. Vì thế, cần đưa ẩm thực gắn với phát triển du lịch, coi đây là một thành tố để thúc đẩy du lịch Phú Thọ.
Theo TS. Chử Thị Thu Hà, để ẩm thực thu hút khách du lịch, cái cốt lõi là phải làm thế nào để du khách “chạm” vào được di sản đó, hiểu được “linh hồn” của món ăn đó. Ngày nay, du lịch không còn là "đi để ngắm", mà là "đi để trải nghiệm". Ẩm thực là một trong những trải nghiệm đa giác quan mạnh mẽ nhất. Vì vậy, để đưa ẩm thực gắn với phát triển du lịch thì phải giúp du khách có những trải nghiệm đáng nhớ bằng việc tạo điều kiện cho du khách được tham gia, tương tác, tìm hiểu trong quá trình khám phá ẩm thực của các dân tộc trên địa bàn tỉnh Phú Thọ nói chung và ẩm thực của người Mường nói riêng.
Cần tạo điều kiện để du khách được tham gia, tương tác, tìm hiểu trong quá trình khám phá ẩm thực. Khi đó du khách mới thực sự chạm được vào bữa ăn.
Theo TS. Chử Thị Thu Hà, cần tăng cường công tác truyền thông quảng bá về ẩm thực của các dân tộc trên địa bàn tỉnh Phú Thọ; đồng thời mở những lớp đào tạo, tập huấn cho cộng đồng địa phương về những kiến thức và kỹ năng về phục vụ ẩm thực trong hoạt động du lịch như vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, kỹ thuật chế biến và trang trí món ăn trong du lịch, cách thiết kế thực đơn và tính giá thành từng món ăn, kỹ năng quảng bá ẩm thực trong du lịch, kỹ năng kể câu chuyện về ẩm thực cho du khách, kỹ năng bán sản phẩm ẩm thực…
