Nợ xấu “phủ bóng” lợi nhuận kỷ lục quý I/2025 của PVcomBank

Thông tin cập nhật mới nhất cho thấy tỷ lệ nợ xấu trong hệ thống ngân hàng đang tiệm cận mức đỉnh mới. Tuy nhiên, nhiều tổ chức tín dụng, bao gồm cả PVcomBank, lại giảm tốc trích lập dự phòng, vô tình mở rộng khoảng trống an toàn trên bảng cân đối trong bối cảnh Thông tư 02 đã hết hiệu lực.

Theo báo cáo tài chính hợp nhất quý I/2025, Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam (PVcomBank) lại nổi bật theo chiều ngược: với tỷ lệ nợ xấu 3,12 % và hệ số bao phủ chỉ khoảng 53 %, ngân hàng này nằm trong nhóm có bộ đệm dự phòng mỏng nhất toàn ngành, đồng thời ghi nhận tỷ trọng nợ nhóm 5 lên tới 70 % tổng nợ xấu – mức cao hiếm thấy ở một tổ chức quy mô hơn 240 nghìn tỷ đồng tổng tài sản.

Lợi nhuận bứt tốc nhưng rủi ro tín dụng lộ rõ

Theo đó, quý I/2025 PVcomBank ghi nhận lợi nhuận trước thuế hợp nhất 489 tỷ đồng – tăng 58,1% so với cùng kỳ và vượt 340,5% kế hoạch cả năm. Động lực chủ yếu đến từ biên lãi thuần cải thiện khi thu nhập lãi và tương tự đạt 4.054 tỷ đồng (tăng 15,6%), trong khi chi phí lãi giảm 12,8% nhờ cắt giảm mạnh lãi tiền gửi. Nhờ đó, thu nhập lãi thuần vọt lên 1.214 tỷ đồng, gần gấp năm lần quý I/2024. 

Tuy nhiên, “điểm trừ” lớn nhất nằm ở chất lượng tài sản của ngân hàng. Khi tổng nợ xấu (nhóm 3 đến nhóm 5) của PVcomBank trong quý đạt 3.616 tỷ đồng, trong đó nợ có khả năng mất vốn (nhóm 5) chiếm đến 2.543 tỷ đồng – tương đương 70% rổ nợ xấu. Tỷ lệ nợ xấu (NPL) trên tổng dư nợ cho vay 114.102 tỷ đồng là 3,12%, cao hơn đáng kể so với mặt bằng hệ thống các ngân hàng chỉ khoảng 1,93 - 2,22% trong năm 2024 và nhỉnh hơn mức 2,9 - 3% của nhiều ngân hàng quy mô tương đương.

Về bức tranh tài chính, tính đến 31/3/2025, tổng tài sản PVcomBank đạt 241.202 tỷ đồng, tăng 6,8% so với đầu năm, chủ yếu nhờ tiền gửi và cho vay TCTD khác tăng 23,4% lên 45.265 tỷ đồng và các khoản lãi, phí phải thu tăng 6,23% lên 28.991 tỷ đồng. Dư nợ cho vay khách hàng chỉ nhích 0,82%, phản ánh chiến lược tăng trưởng “có chọn lọc” mà lãnh đạo ngân hàng đề cập tại ĐHĐCĐ ngày 18/4/2025. Phía bên kia bảng cân đối, dự phòng rủi ro cho vay khách hàng đạt 1.933 tỷ đồng – tương đương tỷ lệ bao phủ (LLR) khoảng 53%. Con số này thấp hơn xa mức 84,4% bình quân toàn ngành do Vietnam Report cập nhật và thậm chí kém xa ngưỡng an toàn 100% mà giới phân tích thường khuyến nghị.

Vì sao LLR thấp?

Lý do đầu tiên nằm ở chính sách trích lập dự phòng nhẹ tay trong ba tháng đầu năm. Ngân hàng chỉ ghi nhận 7,4 tỷ đồng chi phí dự phòng rủi ro tín dụng, giảm tới 77% so với cùng kỳ năm 2024 và chiếm vỏn vẹn 1,5% lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh. Khoản trích lập mỏng giúp lợi nhuận báo cáo trở nên bắt mắt hơn, nhưng đồng thời cũng thu hẹp “tấm đệm” phòng thủ của PVcomBank trước những rủi ro phát sinh sau khi Thông tư 02 chính thức hết hiệu lực.

Lý do thứ hai đến từ cơ cấu nợ xấu thiên lệch về nhóm 5 – nợ có khả năng mất vốn. Cuối quý I/2025, khoản mục này chiếm tới 2.543 tỷ đồng, tương đương 70% tổng nợ xấu. Diễn biến này đi ngược xu thế chung của toàn ngành, nơi nợ nhóm 5 chỉ chiếm khoảng 1,25% dư nợ và chủ yếu tập trung ở các ngân hàng nhỏ có tài sản dưới 300.000 tỷ đồng. Khi các khoản nợ tái cơ cấu buộc phải phân loại lại sau ngày 1/1/2025, áp lực gia tăng nợ nhóm 5 sẽ còn lớn hơn, đòi hỏi PVcomBank phải dành nguồn lực dự phòng mạnh mẽ hơn.

Trong bức tranh hệ thống, PVcomBank rơi vào thế “lưng chừng”. Các ngân hàng quy mô lớn (tài sản trên 1 triệu tỷ đồng) duy trì LLR trên 125%, thậm chí Vietcombank còn vượt mốc 200%. Ở chiều ngược lại, nhiều ngân hàng dưới 300.000 tỷ đồng tài sản chỉ đạt LLR xoay quanh 38%. Với quy mô 241.202 tỷ đồng tổng tài sản, PVcomBank nằm giữa hai nhóm này, nhưng lại có tỷ trọng nợ nhóm 5 cao bất thường, khiến LLR chỉ đạt 53%.

Tình trạng trên gói gọn trong ba con số đáng chú ý: (i) tỷ lệ nợ xấu (NPL) 3,12% cao hơn mức bình quân ngành; (ii) nợ nhóm 5 chiếm 70% phản ánh “chất lượng” nợ xấu ở mức kém; và (iii) LLR 53% cho thấy bộ đệm rủi ro mỏng – yếu tố có thể bóp nghẹt biên lợi nhuận trong tương lai nếu ngân hàng buộc phải trích lập mạnh tay hơn.

Triển vọng lợi nhuận dưới áp lực dự phòng

Trong kịch bản cơ sở, PVcomBank buộc phải tăng cường trích lập để đưa hệ số LLR tiệm cận mặt bằng toàn ngành. Nếu tỷ lệ này được nâng từ 53% lên 80% cho khoản nợ xấu hiện hữu, ngân hàng sẽ phải bổ sung khoảng 980 tỷ đồng dự phòng, con số gần gấp đôi lợi nhuận trước thuế quý I. Khoản chi bổ sung này khiến khả năng lặp lại đà lợi nhuận “bứt phá” của quý đầu năm trở nên mong manh, nhất là trong bối cảnh các khoản nợ tái cơ cấu thời Covid-19 và tín dụng bất động sản vẫn tiềm ẩn rủi ro. 

Bên cạnh đó, tại Đại hội đồng cổ đông ngày 18/4, ban lãnh đạo PVcomBank tái khẳng định mục tiêu chuyển đổi số mạnh mẽ, củng cố quản trị rủi ro và duy trì hệ số an toàn vốn Basel II trong năm 2025. Việc sớm triển khai mở tài khoản qua VNeID, xây dựng Customer Data Platform trên nền tảng AWS và số hóa quy trình bằng CP4BA của IBM cho thấy ngân hàng đang dồn nguồn lực vào mảng ngân hàng số, lĩnh vực tiêu tốn ít vốn và rủi ro thấp hơn tín dụng truyền thống. Dù vậy, hiệu quả của chiến lược này rốt cuộc vẫn phụ thuộc vào khả năng tái cấu trúc danh mục tín dụng, đặc biệt là xử lý khối nợ nhóm 5 vốn chiếm tới 70% nợ xấu.

Nếu PVcomBank thành công nâng LLR lên vùng 70-80% ngay trong nửa đầu năm, lợi nhuận ngắn hạn có thể co hẹp nhưng “sức khỏe” dài hạn được củng cố. Ngược lại, nếu tiếp tục “nhẹ tay” với dự phòng, ngân hàng đối mặt nguy cơ phải “dồn cục” trích lập khi nợ tái cơ cấu rơi nhóm 3-5, làm biến động lợi nhuận mạnh các quý sau.

Điểm sáng nằm ở tốc độ tăng CASA và nguồn thu ngoài lãi. Dư địa tăng tỷ trọng tiền gửi không kỳ hạn – hiện mới ở mức hai chữ số, sẽ giúp giảm chi phí vốn, tạo khoảng đệm bù cho chi phí dự phòng cao hơn. Đồng thời, chiến lược chuyển đổi số toàn diện hứa hẹn mở rộng cơ sở khách hàng tạo “đòn bẩy” để ngân hàng thu phí dịch vụ và bán chéo bảo hiểm (bancassurance) nhằm bù đắp rủi ro tín dụng.

Nợ xấu – nút thắt bản lề của PVcomBank

PVcomBank vừa khởi đầu 2025 bằng bản báo cáo lợi nhuận rực rỡ. Thế nhưng, lớp sơn lợi nhuận khó che giấu “mặt sần” nợ xấu: NPL ratio vượt 3%, nhóm 5 chiếm 70%, LLR chỉ 53%. Trong bối cảnh toàn ngành phải chuẩn bị “hậu Thông tư 02” và nhóm nợ xấu rủi ro cao lập kỷ lục, ngân hàng cần sớm gia tăng trích lập, tận dụng đà tăng trưởng thu nhập ngoài lãi và lợi thế ngân hàng số để nâng chất lượng bảng cân đối. 2025 vì vậy hứa hẹn là năm bản lề: hoặc PVcomBank mạnh tay xử lý nợ xấu để bứt phá bền vững, hoặc lợi nhuận có thể hụt hơi khi “cục máu đông” rủi ro tín dụng buộc phải giải phẫu.