Rằm tháng Giêng: Cả họ quây quần giã xôi làm món ngon truyền thống

Từ khâu chọn gạo nếp thơm ngon, đồ xôi, giã nhuyễn đến ép khuôn, tất cả phải được làm thật nhanh và đều tay để tạo nên những chiếc oản đẹp mắt

Tại các huyện Nghi Lộc, Thành phố Vinh (Nghệ An), vào mỗi dịp rằm tháng Giêng, các dòng họ thường tổ chức lễ giã oản để dâng lên tổ tiên và phân phát cho các gia đình trong họ.

Con cháu trong các dòng họ sẽ tập trung để giã oản (Ảnh: Tuấn Trần)

Theo quan niệm địa phương "Cả năm được rằm tháng bảy, cả thảy được rằm tháng Giêng", đây là dịp để con cháu trong họ gặp gỡ, giao lưu và thể hiện tinh thần đoàn kết thông qua các nghi lễ truyền thống, trong đó nổi bật là hoạt động giã xôi oản.

Thông thường, công đoạn làm oản diễn ra vào ngày 12 - 13 tháng Giêng âm lịch.

Món oản ở Nghệ An có cách chế biến khá giống với món xôi nén ở Hải Hậu (Nam Định). Từng bước thực hiện đều rất tỉ mỉ, từ khâu chọn gạo nếp thơm ngon, đồ xôi, giã nhuyễn đến ép khuôn, tất cả phải được làm thật nhanh và đều tay để tạo nên những chiếc oản đẹp mắt.

Xôi vừa chín tới được cho vào cối giã nhuyễn (Ảnh: Tuấn Trần)

Để có mẻ oản thơm dẻo, đầu tiên phải chọn loại nếp ngon và ngâm kỹ trong khoảng nửa ngày. Chị em thường đảm nhận việc vo gạo, hấp xôi, còn đàn ông – những người có sức khỏe tốt sẽ đảm nhiệm công đoạn giã xôi, ép khuôn vuông vức.

Trước khi giã xôi, cối sẽ được tráng qua một lớp lòng đỏ trứng gà chín để chống dính. Từng mẻ xôi nóng hổi vừa chín tới được đổ vào cối, khoảng 4-6 thanh niên trai tráng thay phiên nhau giã cho đến khi nhuyễn mịn.

Sau khi xôi được giã nhuyễn sẽ được nén vào những chiếc khuôn vuông vức được làm từ bẹ chuối.

Sau đó, xôi được lấy ra, cho vào khuôn hình vuông vức làm từ bẹ chuối, ép chặt tạo thành từng khối đẹp mắt. Khi hoàn thành, oản được dâng lên bàn thờ tổ tiên, sau đó sẽ chia đều cho từng gia đình trong họ.

Những chiếc oản mộc mạc, giản dị nhưng những người con xứ Nghệ lại rất trân quý.

Oản có thể thưởng thức ngay khi còn dẻo, với hương vị tương tự như bánh dày miền Bắc. Tuy nhiên, người dân nơi đây thường cắt oản thành từng miếng nhỏ, sau đó rán phồng và chấm cùng nước mắm ớt hoặc xì dầu. 

Oản được cắt thành từng lát mỏng và rán phồng, chấm cùng nước mắm ớt hoặc xì dầu đều rất ngon

Dù là một món ăn đơn giản nhưng oản xôi lại mang giá trị tinh thần to lớn, là hương vị mà những người con xứ Nghệ luôn mong đợi mỗi dịp rằm tháng Giêng. Không chỉ là một món ngon, oản còn là biểu tượng của sự gắn kết, lưu giữ truyền thống lâu đời trong mỗi dòng họ, thể hiện sự khéo léo và tinh thần đoàn kết của cả cộng đồng.