Nowruz – Tết Ba Tư: Hành trình tái sinh ngập tràn sắc xuân

Với những nghi thức độc đáo như dọn dẹp nhà cửa, nhảy qua lửa và bày biện bàn Haft-Sin, Nowruz là dịp để người dân các quốc gia Ba Tư tôn vinh văn hóa và chào đón một năm mới an lành.

Khi những tia nắng đầu tiên của mùa xuân rực rỡ chiếu xuống dãy núi hùng vĩ, hàng triệu người ở Iran, Iraq, Afghanistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Kazakhstan và nhiều nơi khác cùng chào đón Nowruz – “Ngày Mới” trong tiếng Ba Tư. Không chỉ là một cái Tết, Nowruz là khúc ca của sự tái sinh, là lời hứa về những khởi đầu tươi đẹp, đậm chất văn hóa từ thời đế quốc Achaemenid (550-330 TCN) xa xưa.

Cội nguồn huyền thoại giữa trời xuân

Bắt nguồn từ đạo Zoroastrianism – tôn giáo độc thần cổ đại, Nowruz mang trong mình những câu chuyện thần thoại đầy mê hoặc. Người ta kể rằng, vào ngày đầu xuân, một vị vua Ba Tư từng bay lượn trên bầu trời trong cỗ xe ngọc lộng lẫy, đánh dấu sự khởi đầu của vạn vật hồi sinh.

“Nowruz là biểu tượng của sự làm mới – từ thiên nhiên đến những mối quan hệ,” Giáo sư Shadi Mokharti từ Đại học American ở Washington chia sẻ. Với người Iran, đây là dịp lễ rực rỡ nhất trong năm, nơi mọi trái tim đều hướng về niềm vui và hy vọng.

Lịch sử ghi lại rằng Nowruz từng được tổ chức tại kinh đô Persepolis huy hoàng, nơi những nghi lễ cổ xưa hòa quyện cùng sắc xuân. Dù mỗi vùng miền có cách đón Tết riêng, từ nhảy qua lửa để xua tan xui xẻo đến dọn nhà “khaneh tekani” sạch bóng, tất cả đều chung một tinh thần: gột rửa cái cũ, chào đón cái mới.

Dọn nhà, nhảy lửa và bàn tiệc Haft-Sin

Trước Tết, người Ba Tư biến ngôi nhà thành một “tác phẩm nghệ thuật” qua nghi thức khaneh tekani. “Mọi thứ được lau chùi, tường nhà khoác màu mới – đó là khởi đầu cho năm mới,” Giáo sư Zohreh Mirsharif kể. Trẻ em tung tăng nghỉ học, người lớn trao nhau quà tặng, sắm quần áo mới, chuẩn bị cho những ngày đoàn viên ấm áp.

Một phong tục độc đáo là nhảy qua đống lửa hoặc dòng suối vào ngày thứ Tư cuối năm để “đốt cháy” vận rủi. UNESCO ghi nhận: “Nhiều gia đình còn thay nước mới, như một cách làm sạch tâm hồn.”

Đỉnh cao của Nowruz là bàn tiệc Haft-Sin, nơi bày biện bảy món đồ bắt đầu bằng chữ “sin” trong tiếng Ba Tư: táo (seeb) tượng trưng cho sắc đẹp, tỏi (seer) cho sức khỏe, giấm (serkeh) cho sự kiên nhẫn, hoa lan dạ hương (sonbol) cho mùa xuân, bánh pudding ngọt (samanu) cho sự sinh sôi, mầm cây (sabzeh) cho tái sinh, và đồng xu (sekeh) cho tài lộc. Mỗi món là một lời chúc, một niềm tin gửi gắm cho năm mới.

Ngày thứ 13 và những món ngon đặc sắc

Đến ngày thứ 13 của Nowruz, người ta tổ chức sizdah bedar – chuyến dã ngoại ngoài trời để xua tan vận đen. Cả gia đình mang theo chậu mầm sabzeh từ bàn Haft-Sin, thả xuống sông suối, gửi gắm những muộn phiền của năm cũ trôi xa.

“Sabzeh như hút lấy nỗi đau, và khi thả nó đi, ta cảm thấy nhẹ nhõm,” một người dân Iran chia sẻ.

Mỗi vùng thêm một nét chấm phá cho Nowruz. Ở Afghanistan, người ta thưởng thức haft mewa – món tráng miệng từ quả khô ngọt ngào, và chơi buzkashi, môn thể thao giống polo nhưng dùng… xác dê làm bóng! Tại Uzbekistan và Turkmenistan, nồi sumalak ngọt ngào được nấu chung, chia sẻ giữa hàng xóm, thắt chặt tình thân.

Nowruz không chỉ là lễ hội, mà còn là hơi thở của văn hóa Ba Tư – nơi thiên nhiên, con người và truyền thống hòa quyện. Từ cỗ xe ngọc trên trời đến chậu mầm trôi sông, Tết Ba Tư là câu chuyện về sự sống mãnh liệt, là lời nhắc nhở rằng mỗi mùa xuân là một cơ hội để làm mới chính mình. Nếu có dịp, hãy hòa mình vào Nowruz – nơi bạn sẽ thấy cả thế giới bừng tỉnh trong sắc xuân rực rỡ!