Sau nhiều năm khảo sát tích lũy kinh nghiệm, Lê Thị Ánh, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất Nông lâm nghiệp và Thương mại dịch vụ Sơn Bua (Quảng Ngãi) xây dựng thành công mô hình liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ nông sản cho đồng bào Kadong.
Lê Thị Ánh, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất Nông lâm nghiệp và Thương mại dịch vụ Sơn Bua (Quảng Ngãi) giới thiệu sản phẩm nông sản vùng cao Quảng Ngãi đến người tiêu dùng tại TP.HCM.
Tận dụng tiềm năng từ vùng nguyên liệu ổi mọc tự nhiên dồi dào trên các sườn đồi, bìa rừng và ven suối, Ánh kết nối với nhiều hộ gia đình đồng bào Kadong ở xã Sơn Tây và Sơn Tây Thượng triển khai mô hình sản xuất – chế biến – tiêu thụ trà búp ổi Sobu. Đây được xem là hướng đi mới trong khai thác nông sản bản địa, vừa mang lại giá trị kinh tế cao, vừa bảo tồn nguồn tài nguyên rừng quý giá của đồng bào Ca Dong nơi đây.
Từ xưa người dân nơi đây đã biết sử dụng lá và búp ổi để nấu nước uống như trà, giúp hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy bụng và làm dịu các rối loạn đường ruột. Nhận thấy tiềm năng từ loại cây mọc tự nhiên khắp núi rừng bên dải Trường Sơn Đông, Hợp tác xã Sơn Bua tìm tòi, nghĩ cách xây dựng thương hiệu trà búp ổi Sobu, tạo ra một sản phẩm OCOP đặc trưng của vùng cao.
Sản phẩm OCOP Trà búp ổi SOBU của Hợp tác xã sản xuất Nông lâm nghiệp và Thương mại dịch vụ Sơn Bua (Quảng Ngãi).
Vào buổi sáng sớm, khi sương còn đọng trên những chồi ổi non, người Ka Dong lại vào rừng hái búp ổi mang về bán cho HTX. Mùa nắng, mỗi diện tích có thể thu hoạch 2 lần/tháng; mùa mưa 1 lần/tháng, nhưng do ổi mọc tự nhiên rộng khắp nên người dân có thể thu hoạch quanh năm.
Trung bình mỗi người thu được 30–35kg búp ổi/ngày, với giá thu mua 8.000–10.000 đồng/kg, giúp tăng thêm nguồn thu nhập ổn định. Sau khi thu mua, búp ổi được rửa sạch, sấy khô theo quy trình đạt chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm.
Giám đốc Hợp tác xã Sơn Bua Lê Thị Ánh, cho hay trà ổi Sobu đã được bảo hộ thương hiệu, đạt chứng nhận HACCP và được công nhận OCOP 3 sao năm 2024. Hương vị thanh mát, công dụng tốt cho sức khỏe giúp sản phẩm được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng. Để đảm bảo vùng nguyên liệu bền vững, Hợp tác xã hướng dẫn người dân khoanh nuôi và bảo vệ các vùng ổi mọc tự nhiên, đồng thời bứng cây ổi con về trồng thêm trong rẫy, phát triển vùng trồng tập trung.
Theo tính toán của Ánh, 1ha ổi rừng từ 3–4 năm tuổi có thể thu về 40 triệu đồng/tháng, trở thành nguồn lợi nhuận đáng kể cho đồng bào Ka Dong.
Không chỉ thành công với trà búp ổi, Ánh còn là người tiên phong mở ra hướng tiêu thụ nông sản miền núi Quảng Ngãi, đặc biệt với cây chuối – một loại cây trồng lâu nay chưa được người dân vủng cao quan tâm đúng mức.
Qua khảo sát, bà Ánh nhận thấy chuối mốc và chuối rừng ở địa phương có dinh dưỡng cao nhưng thiếu đầu ra, khiến người dân nhiều khi để chuối chín rụng. Trong khi đó, các loại cây khác như keo, mì, cau đều cho thu nhập thấp hoặc trồng lâu năm.
Từ đó, cô gái trẻ người Kadong quyết tâm tìm hướng chế biến sâu để “cứu” nông sản chuối. Sau thời gian tìm tòi tài liệu, học hỏi kỹ thuật và mạnh dạn đầu tư dây chuyền tiền tỷ, Hợp tác xã lần lượt chế biến các sản phẩm: Chuối sấy dẻo, mật chuối, rượu chuối, đạt OCOP 3 sao năm 2024.
Sản phẩm làm ra được người tiêu dùng ưa chuộng, giá cả phù hợp, giúp gia tăng thu nhập cho người dân nơi đây. Hiện Hợp tác xã đã liên kết hơn 100 hộ dân mở rộng vùng trồng chuối hơn 100ha. Mỗi tháng Hợp tác xã này cung ứng ra thị trường hàng nghìn hộp chuối sấy dẻo.
Ông Đinh Văn Thành (ngụ xã Sơn Tây Thượng), cho hay lúc trước trồng chuối trổ buồng không ai mua, giờ bán được hơn 3.000 đồng/kg. Nhờ Hợp tác thu mua chuối thường xuyên, gia đình tôi có thu nhập ổn định, đời sống bà con ngày càng khá hơn.”
Đồng bào Kadong nơi đây thường gọi Ánh là “bà đỡ của dân làng”, bởi chị không chỉ bao tiêu đầu ra mà còn hướng dẫn cách chăm sóc vùng nguyên liệu.
Năm 2024, Hợp tác xã Sơn Bua có 5 sản phẩm OCOP 3 sao, gồm: Chuối sấy dẻo SOBU, mật chuối SOBU, măng vót Sơn Tây sấy khô, măng vót Sơn Tây muối chua, măng vót Sơn Tây dầm tỏi ớt. Năm 2025, Hợp tác xã tiếp tục đăng ký thêm ba sản phẩm OCOP: Trà búp ổi, rượu chuối và sản phẩm từ hạt cau.
Trong đó, trà búp ổi SOBU đã có mặt tại nhiều siêu thị trong và ngoài tỉnh, tiêu thụ hàng nghìn hộp mỗi tháng.
Từ những giống cây bản địa như ổi rừng, măng vót, chuối và cau, Hợp tác xã Sơn Bua đã tạo nên chuỗi giá trị nông sản đặc trưng, bảo tồn nguồn tài nguyên rừng, thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu cây trồng, góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững cho đồng bào Kadong ở miền núi Quảng Ngãi.
Hành trình khởi nghiệp của Lê Thị Ánh, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất Nông lâm nghiệp và Thương mại dịch vụ Sơn Bua là minh chứng cho cách làm kinh tế nông nghiệp hiện đại dựa trên tri thức, công nghệ và sự gắn kết cộng đồng.
Từ những sản phẩm tưởng như nhỏ bé của núi rừng, Ánh đã mở ra hướng phát triển mới cho nông sản vùng cao, tiếp sức cho người Ka Dong bên dải Trường Sơn Đông vững tin vào chính đôi bàn tay lao động của mình vươn lên thoát nghèo bền vững.
