Tiền từ thiện và lỗ hổng pháp lý: Ai phải chịu trách nhiệm trong vụ Phạm Thoại - mẹ bé Bắp?
Chia sẻ
Vụ việc liên quan đến hoạt động kêu gọi từ thiện hơn 16 tỷ đồng của Tiktoker Phạm Thoại và chị Lê Thị Thu Hòa (mẹ bé Bắp) thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận.
Vốn xuất phát từ mục đích nhân đạo giúp bé Bắp điều trị ung thư máu, tuy nhiên chiến dịch kêu gọi từ thiện này vướng vào nhiều tranh cãi xoay quanh tính minh bạch của số tiền quyên góp.
Giữa lúc sự việc đang nhận về nhiều sự quan tâm bàn luận, chúng tôi có cuộc trao đổi cùng Luật sư Nghiêm Quang Vinh - Giám đốc Công ty Luật Nghiêm Quang (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội). Từ đó có những phân tích quan trọng về câu chuyện này, đặc biệt nhấn mạnh đến tính minh bạch và trách nhiệm pháp lý của những người kêu gọi cũng như nhận tiền từ thiện.
Tiktoker Phạm Thoại vướng lùm xùm mập mờ trong kêu gọi tiền từ thiện.
Trách nhiệm Phạm Thoại và mẹ bé Bắp
"Nếu Phạm Thoại đã chuyển toàn bộ số tiền quyên góp được cho mẹ bé Bắp, thì về nguyên tắc, nam Tiktoker này không có trách nhiệm pháp lý nào. Nhưng nếu có dấu hiệu không chuyển hết số tiền, sử dụng vào mục đích khác, thì đây mới là vấn đề cần xem xét” - Luật sư Nghiêm Quang Vinh nhận định.
Vào ngày 25/2, Phạm Thoại đã tổ chức livestream để công bố sao kê và giải thích rằng tổng số tiền thực nhận là hơn 13 tỷ đồng, không phải 16,7 tỷ đồng như thông tin lan truyền trên mạng. Tuy nhiên, do số tiền kêu gọi ban đầu dự kiến chỉ khoảng 6-7 tỷ đồng, dư luận vẫn đặt câu hỏi về sự minh bạch trong cách sử dụng khoản tiền còn lại.
Nếu có căn cứ cho thấy Phạm Thoại sử dụng sai mục đích số tiền kêu gọi, anh có thể đối mặt với các chế tài pháp lý. Theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), hành vi chiếm đoạt tiền từ thiện có thể bị xử lý về tội "Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản" (Điều 175) hoặc "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" (Điều 174).
Luật sư Nghiêm Quang Vinh - Giám đốc Công ty Luật Nghiêm Quang (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội).
Ngoài ra, theo quy định hiện hành, cá nhân kêu gọi từ thiện phải mở tài khoản riêng biệt thay vì sử dụng tài khoản cá nhân. Nếu Phạm Thoại không tuân thủ điều này, có nghĩa đã vi phạm quy định về tính minh bạch trong kêu gọi từ thiện.
Còn về phía của người nhận tiền từ thiện (mẹ bé Bắp), luật sư cho rằng hiện nay pháp luật chưa có quy định cụ thể về việc giám sát và xử lý nếu người nhận tiền từ thiện sử dụng số tiền đó sai mục đích.
"Nếu mẹ bé Bắp sử dụng số tiền này cho mục đích khác, ví dụ trả nợ cá nhân, thì chỉ có thể xem xét dưới góc độ đạo đức và lòng tin của những người ủng hộ. Hiện nay, chưa có quy định nào buộc người nhận tiền từ thiện phải công khai chi tiết việc sử dụng số tiền này" - Luật sư Nghiêm Quang Vinh chia sẻ.
Như vậy, nếu mẹ bé Bắp sử dụng một phần tiền từ thiện vào mục đích cá nhân, điều này có thể làm giảm lòng tin của cộng đồng nhưng không bị xem là vi phạm pháp luật.
Khả năng xử lý hình sự và những lỗ hổng pháp lý trong quản lý hoạt động từ thiện
Nhắc lại về yếu tố liệu Tiktoker Phạm Thoại đã vi phạm pháp luật hay chưa? Luật sư Nghiêm Quang Vinh khẳng định rằng nếu có bằng chứng cho thấy Phạm Thoại không chuyển hết số tiền quyên góp hoặc sử dụng số tiền đó cho mục đích cá nhân, có thể xem xét xử lý hình sự với tội danh "lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản" theo Điều 175 Bộ luật Hình sự.
"Nếu số tiền quyên góp bị sử dụng sai mục đích và có dấu hiệu chiếm đoạt, người kêu gọi từ thiện có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự" - Luật sư Nghiêm Quang Vinh khẳng định.
Phạm Thoại công khai sao kê, khẳng định làm từ thiện minh bạch nhưng vẫn bị hoài nghi.
Dù vậy, để khởi tố, cơ quan chức năng cần phải có đầy đủ bằng chứng chứng minh hành vi gian dối hoặc chiếm đoạt tài sản.
Cũng từ vụ việc của Tiktoker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp một lần nữa làm nổi bật những lỗ hổng pháp lý trong việc quản lý hoạt động kêu gọi từ thiện cá nhân. Theo luật sư Nghiêm Quang Vinh, rõ ràng nhất là việc thiếu quy định rõ ràng về trách nhiệm công khai, minh bạch. Đến hiện tại, pháp luật vẫn chưa có quy định bắt buộc cá nhân nhận tiền từ thiện phải sao kê hoặc công khai chi tiết việc sử dụng số tiền này.
Song song đó, cũng chưa có chế tài xử lý việc sử dụng sai mục đích. Nếu người nhận tiền từ thiện sử dụng tiền không đúng cam kết, pháp luật hiện hành thật sự cũng chưa có quy định xử lý cụ thể.
Ngoài ra, về quy định mở tài khoản riêng chưa được thực thi chặt chẽ. Dù đã có quy định yêu cầu tài khoản kêu gọi từ thiện phải tách biệt, nhưng việc giám sát thực hiện quy định này vẫn còn lỏng lẻo.
Qua nhiều vụ việc lùm xùm liên quan đến việc kêu gọi từ thiện, thiết nghĩ đã đến lúc cần có những quy định cụ thể hơn về minh bạch tài chính trong hoạt động từ thiện cá nhân, bao gồm yêu cầu bắt buộc sao kê, công khai chi tiết thu - chi.
Đồng thời tăng cường chế tài xử lý đối với trường hợp sử dụng tiền từ thiện sai mục đích, đảm bảo quyền lợi của người ủng hộ. Bên cạnh đó cũng cần đẩy mạnh giám sát các hoạt động kêu gọi từ thiện trên mạng xã hội, tránh tình trạng lạm dụng lòng tin của cộng đồng.
Mẹ bé Bắp - người nhận tiền từ thiện trong trường hợp này cũng đang gây ra nhiều tranh luận trái chiều.
Vụ việc của Tiktoker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp lại 1 lần nữa là lời cảnh báo về sự cần thiết của tính minh bạch trong hoạt động từ thiện.
Trong khi trách nhiệm pháp lý của Phạm Thoại có thể được xem xét dựa trên việc sử dụng số tiền kêu gọi, thì về phía mẹ bé Bắp, vấn đề chủ yếu thuộc về đạo đức và lòng tin của cộng đồng do chưa có quy định pháp luật cụ thể.
Vị luật sư cho rằng, với những tranh cãi kéo dài, đã đến lúc cơ quan chức năng cần có những quy định chặt chẽ hơn để bảo vệ quyền lợi của người ủng hộ và đảm bảo rằng số tiền từ thiện thực sự đến tay những người cần giúp đỡ.
Phạm Thoại chứng minh “nói được làm được”, mời NSND - NSƯT tham gia dự án phim đầu tay được ra mắt trong tháng 10 này.
