Đằng sau nếp nhà chung cư là ngọn đèn sân khấu vẫn rực sáng

Giữa lòng TP.HCM sôi động, tôi đã tìm thấy một góc bình yên, nơi những tiếng đờn, câu vọng cổ vẫn ngân nga đầy tình tự, đó là Gánh cải lương Thiên Lý.

Nằm ẩn mình trong căn phòng chỉ vỏn vẹn 45m² tại một chung cư giữa trung tâm Thành phố, gánh hát này không chỉ là một sân khấu nhỏ mà còn là minh chứng cho tình yêu mãnh liệt với nghệ thuật truyền thống của những con người đặc biệt.

Người trẻ đặt vé qua mạng xã hội, đến nơi được check-in xác nhận thông tin.

Chiếc cầu thang cũ đưa các khán giả trẻ đến với gánh hát.

Không dùng micro, không hỗ trợ âm thanh

Khi bước vào căn phòng nhỏ nằm sâu trong chung cư cũ này, tôi không thấy sân khấu hoành tráng, cũng chẳng có ánh đèn chuyên nghiệp hay âm thanh hiện đại.

Khán phòng chỉ chừng 40 - 50 người, phần lớn là các bạn trẻ, ngồi sát gần nhau. Vậy mà ở đó, một thế giới cải lương rực rỡ lại hiện ra.

Không gian bài trí bên trong sân khấu đậm nét văn hóa nghệ thuật cải lương Nam Bộ.

Sau cánh gà sân khấu, các nghệ sĩ đang chăm chút trang điểm cho nhân vật của mình thêm cuốn hút.

Từ trang phục đến sắc diện, tất cả đều được các nghệ sĩ tỉ mỉ chăm chút.

Tối hôm ấy, gánh đang biểu diễn vở Dương Hoàng Hậu. Những nghệ sĩ khoác trên mình trang phục rực rỡ, đậm chất tuồng xưa. Không micro, không tăng âm, nhưng chất vọng cao vút, những câu hát cổ ngọt lịm như ngân lên từ chính trái tim, lan tỏa đầy mê hoặc trong không gian tường gạch khép kín.

Góc sân khấu nhỏ nhưng vang vọng tiếng lòng chân tình của các nghệ sĩ cải lương, được họ truyền tải qua những lời ca, điệu múa mượt mà.

Các khán giả chen mình ngồi bên dưới sân khấu. Mọi sự chú ý đều đổ dồn vào từng lời ca, tiếng đờn, bộ điệu... 

Không gian sân khấu tuy nhỏ nhưng lòng người hướng về nghệ thuật cổ truyền của dân tộc lại vô cùng lớn và mãnh liệt.

Sau hơn một giờ đồng hồ chìm đắm trong tiếng đờn, câu ca, tôi có dịp trò chuyện với cô đào Tú Quyên, người đảm nhiệm vai Dương Hoàng Hậu. Chính từ khoảnh khắc ấy, tôi nhận ra cải lương chưa bao giờ rời xa, chỉ cần có người yêu và "giữ lửa", nó vẫn có thể sống mãnh liệt, kể cả trong một căn hộ nhỏ giữa lòng phố thị hiện đại.

Được biết, tháng 8/2023, cô đào Tú Quyên, từng thủ vai Thùy Vân tài sắc trong phim điện ảnh "Song Lang", đã thắp lên "ngọn lửa" mang tên Thiên Lý. Cái tên ấy không chỉ gợi nhớ về đoàn cải lương trong phim mà còn là biểu tượng cho giấc mơ được viết tiếp bằng trái tim.

Với sự cố vấn nghệ thuật của đạo diễn Leon Quang Lê, Gánh Thiên Lý ra đời như một mạch nối cảm xúc giữa màn ảnh và sân khấu thực, đưa tinh thần cải lương xưa trở lại giữa đời thường.

Cô Tú Quyên chia sẻ với tôi rằng: "Gánh Thiên Lý là giấc mơ cải lương được viết tiếp bằng trái tim của những người trẻ".

Cô đào Tú Quyên trong vai Dương Hoàng Hậu.

Từng lời ca, động tác được người nghệ sĩ thể hiện đầy cảm xúc.

Cô kể, mọi người trong gánh đa số còn bận học, bận làm, nhưng cứ đến tối cuối tuần là lại tề tựu đông đủ để tập luyện. Ai nấy đều tự tay mang theo đạo cụ, phục trang, và quan trọng hơn cả là một trái tim nồng nàn với nghề.

Điều đặc biệt ở Thiên Lý là họ chọn cách "hát mộc", không dùng micro, không hỗ trợ âm thanh. Tường gạch của chung cư tạo nên một không gian vang vọng vừa đủ, nhưng hơn hết, hát mộc chính là cách để kết nối cảm xúc một cách chân thật nhất. "Hát mộc khiến chúng tôi và khán giả có thể ‘nghe’ nhau bằng cả cảm xúc, bằng từng cái liếc mắt, nhấn nhá, nhả chữ", cô Tú Quyên bộc bạch.

Điều khiến cô hạnh phúc nhất là Gánh Thiên Lý đã thu hút được rất nhiều khán giả trẻ. Các bạn sinh viên đến xem, thậm chí còn liên hệ để làm bài thi tốt nghiệp, bài nghiên cứu về cải lương. Gánh không mong trở thành một đoàn hát lớn, mà chỉ mong giữ được ngọn lửa yêu nghề, và kết nối được với trái tim của những người trẻ yêu cải lương.

Điều hạnh phúc nhất với các nghệ sĩ Gánh Thiên Lý chính là niềm yêu thích nghệ thuật cải lương của các khán giả trẻ.

Cô Tú Quyên, sinh ra từ miền Tây sông nước, cái nôi của đờn ca tài tử, đã mê cải lương từ nhỏ qua những vở tuồng phát trên đài của cô Tài Linh, chú Vũ Linh. Sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh và đạt huy chương vàng tại Liên hoan Tài năng Trẻ toàn quốc, vai Thùy Vân trong "Song Lang" đã đưa cô đến với Gánh Thiên Lý, nơi cô tìm thấy "ngôi nhà thực sự của mình trên sân khấu cải lương".

Tìm thấy một phần tâm hồn trong cải lương

Trong không gian nhỏ của Gánh Thiên Lý, từng câu hát mộc, tiếng đờn xưa như đánh thức những cảm xúc sâu kín. Với nhiều người, cải lương không chỉ là nghệ thuật, mà là nơi để tìm lại một phần tâm hồn, những ký ức, sự dịu dàng, và cảm giác được trở về với chính mình giữa phố thị ồn ào.

Ngoài cô Tú Quyên, tôi cũng có dịp trò chuyện với các thành viên của gánh. Mỗi người một câu chuyện, nhưng điểm chung là tình yêu mãnh liệt dành cho cải lương.

Dàn nhạc đờn ca được đặt trên gác xép, vang lên những âm điệu xưa.

Ít ai biết rằng, chị Lư Tiểu Duy là một giáo viên Ngữ văn và chưa từng nghĩ mình sẽ đứng trên sân khấu hát cải lương. Nhưng chỉ một buổi đi xem cùng bạn bè vào tháng 1/2024 đã trở thành bước ngoặt. Khi tiếng ca mộc vang lên cùng tiếng đàn tranh, đàn cò, chị Duy lặng người, và một ước mơ lặng lẽ nảy mầm: "Giá mà mình cũng được đứng ở đó, hát cùng dàn đàn mộc ấy một lần...".

Chỉ vài tháng sau, ước mơ ấy thành hiện thực khi chị được giao vai Thái phi Linh Nhân trong vở Dương Hoàng Hậu. Dù là người tay ngang, không xuất thân từ trường lớp sân khấu, chị Duy từng lo lắng liệu mình có làm ảnh hưởng đến chất lượng vở diễn. Nhưng chính sự tận tâm của đạo diễn, đồng đội và tinh thần tập luyện miệt mài sau mỗi buổi dạy học đã giúp chị vượt qua. "Có hôm tan trường là tôi chạy ngay đến gánh để tập. Có lúc mệt, có lúc lo lắng, nhưng mỗi khi cất tiếng ca là mọi nỗi lo tan biến", chị Duy chia sẻ.

Nữ nghệ sĩ Lư Tiểu Duy (áo đỏ) vai Thái phi Linh Nhân.

Với chị, sân khấu Thiên Lý tuy nhỏ nhưng lại mang đến một không gian thiêng liêng và đầy cảm xúc. Khán giả ngồi gần, lắng nghe từng nhịp đàn, từng câu vọng cổ được hát mộc, chan chứa tình cảm. "Chưa bao giờ tôi cảm nhận được rõ ràng đến thế sự kết nối giữa nghệ sĩ và người xem", chị nói, mắt ánh lên niềm vui.

Là một giáo viên, chị Duy còn mang cải lương vào lớp học, giúp học sinh hiểu rằng cải lương không phải là thứ nghệ thuật lỗi thời, mà là một phần của văn hóa dân tộc rất gần gũi, rất giàu chất thơ.

Hành trình trở về với đam mê cải lương

Riêng với anh Thái Hùng Thiện, người nghệ sĩ thể hiện vai Thái úy Lý Thường Kiệt trong vở Dương Hoàng Hậu, câu chuyện của anh cũng đong đầy cảm xúc.

Anh Thái Hùng Thiện thể hiện vai Lý Thường Kiệt trong lần trở lại với đam mê.

Là sinh viên năm Nhất khoa Kịch hát dân tộc của Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh TP.HCM, anh Thiện không giống nhiều bạn cùng khóa, anh đến với giảng đường khi tuổi đời đã trưởng thành, từng trải qua nhiều ngã rẽ của cuộc sống.

"Ngày bé, tôi mê cải lương lắm. Thấy ai hát trên sân khấu là lòng cứ rộn ràng. Nhưng hoàn cảnh gia đình khó khăn, tôi phải gác lại ước mơ để đi làm đủ nghề giúp ba mẹ", Thiện kể. Anh từng học nuôi trồng thủy sản, làm công nhân may, công nhân nhà máy, và thậm chí là chiến sĩ cảnh sát cơ động.

Trong thời gian làm cảnh sát, anh từng lọt vào Top 18 chương trình "Học viện Cải lương", một dấu mốc nhỏ nhưng đủ để thắp lại ngọn lửa nghề trong anh. Tuy nhiên, vì điều kiện không cho phép, anh lại lặng lẽ rời xa giấc mơ nghệ thuật. Mãi đến năm 2024, nhờ một người bạn giới thiệu, anh biết đến Gánh cải lương Thiên Lý.

"Tôi tới xem và choáng ngợp vì sân khấu không lớn nhưng ấm cúng, khán giả chăm chú lắng nghe từng câu hát mộc. Tôi như thấy lại chính mình ngày xưa, chỉ khác là lần này, tôi không đứng ngoài nữa", anh cười nhẹ.

Bộ ba nghệ sĩ Thái Hùng Thiện, Tú Quyên và Lư Tiểu Duy hội tụ trong vở Dương Hoàng Hậu.

Được cô Tú Quyên tin tưởng và nhận vào tập luyện, Thiện bắt đầu được giao vai, từ Lý Quân trong "Chuyện cổ Bát Tràng" đến Lý Thường Kiệt.

Anh cho biết: "Ở đây, mọi người sống với cải lương bằng trái tim. Mỗi tuần tập luyện, diễn xuất, không ai vì tiền, mà vì cùng chung một lý tưởng giữ lửa nghệ thuật truyền thống". Điều khiến anh trân trọng nhất chính là tình cảm ấm áp, sự nâng đỡ từ những thành viên trong gánh.

"Tôi đến muộn hơn người khác, kinh nghiệm ít hơn, nhưng luôn nhận được sự hướng dẫn, động viên. Đó là điều khiến tôi tin rằng, dù muộn, giấc mơ vẫn có thể thực hiện được, miễn là mình không từ bỏ".

Nghệ sĩ Thái Hùng Thiện hoàn toàn nhập tâm vào nhân vật.

Buổi tối hôm đó, tôi ra về với một cảm xúc khó tả. Gánh cải lương Thiên Lý không chỉ là một gánh hát, mà còn là một không gian thiêng liêng, nơi những trái tim yêu cải lương gặp nhau, giữ lấy ánh sáng sân khấu dù chỉ là một đốm nhỏ trong chung cư. Đó là ngọn lửa ấm áp, cháy mãi giữa lòng TP.HCM, minh chứng cho sức sống bền bỉ của nghệ thuật truyền thống trong dòng chảy hiện đại.

Các nghệ sĩ chụp ảnh lưu niệm, giao lưu cùng các khán giả trẻ mộ điệu.