Giữa mênh mông sóng nước, Đặc khu Lý Sơn (Quảng Ngãi) hiện lên như dấu son đặc biệt trên bản đồ du lịch Việt Nam. Không chỉ là đảo núi lửa hàng triệu năm tuổi mang vẻ đẹp hoang sơ, kỳ vĩ, Lý Sơn còn được ví như một “bảo tàng sống” – nơi hội tụ và tiếp nối trầm tích địa chất, sinh thái, văn hóa và lịch sử hiếm có.
Toàn cảnh Đặc khu Lý Sơn.
Tọa lạc ngoài khơi tỉnh Quảng Ngãi, Đặc khu Lý Sơn gồm Đảo Lớn và Đảo Bé với diện tích tự nhiên hơn 10 km². Trên không gian nhỏ bé ấy là cả một thế giới địa chất độc đáo: những miệng núi lửa đã ngủ yên, vách trầm tích dựng đứng, dòng dung nham hóa đá, các bãi đá nham thạch mang hình thù kỳ lạ.
Bảo tàng địa chất hiếm có
Các nhà khoa học gọi nơi đây là “bảo tàng địa chất ngoài trời”, nơi lịch sử kiến tạo vỏ Trái đất được phơi bày sống động giữa đại dương. Song hành với địa chất là hệ sinh thái biển phong phú, rạn san hô đa dạng, thảm cỏ biển xanh mướt, những bãi biển trong veo – tất cả tạo nên tiềm năng to lớn cho phát triển du lịch sinh thái biển đảo.
Không chỉ có thiên nhiên, Lý Sơn còn là miền ký ức văn hóa – lịch sử sâu dày. Những di chỉ Sa Huỳnh, dấu ấn Chăm Pa và lớp văn hóa Đại Việt hòa quyện, tạo nên bản sắc riêng của cư dân đảo. Đình làng An Vĩnh, An Hải; các dinh, miếu thờ tiền hiền, thờ cá Ông; tín ngưỡng dân gian gắn với biển cả vẫn được gìn giữ qua bao thế hệ.
Nghi thức thả thuyền trong Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa ở Đặc khu Lý Sơn.
Đặc biệt, Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa – một nghi lễ độc đáo, linh thiêng – không chỉ là sinh hoạt văn hóa mà còn là bản hùng ca khẳng định chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Cùng với đó là nghề trồng hành, trồng tỏi trên cát san hô – trong đó tỏi Lý Sơn đã trở thành thương hiệu nổi tiếng trong và ngoài nước, gắn với hình ảnh “Vương quốc tỏi” giữa biển khơi.
Trong bối cảnh xu hướng du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm và du lịch biển đảo ngày càng được ưa chuộng, Lý Sơn đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá. Nhận thức rõ tiềm năng và lợi thế ấy, tỉnh Quảng Ngãi đã xác định Lý Sơn là vùng trọng điểm du lịch, có vai trò hạt nhân trong phát triển kinh tế biển và khả năng kết nối mạnh mẽ với mạng lưới du lịch ven biển miền Trung.
Di sản thiên nhiên Hang Câu.
Mục tiêu xây dựng đảo Lý Sơn trở thành Khu du lịch Quốc gia không chỉ là mong muốn, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết, nhằm tạo động lực phát triển bền vững, nâng tầm thương hiệu du lịch địa phương và đóng góp cho tăng trưởng chung của ngành du lịch quốc gia.
Những năm gần đây, hệ thống văn bản pháp lý từ Trung ương đến địa phương đã mở ra hành lang rõ ràng cho định hướng phát triển du lịch Lý Sơn. Luật Du lịch 2017; Nghị định 168/2017/NĐ-CP; Nghị quyết số 26-NQ/TW của Bộ Chính trị; Quyết định 509/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch hệ thống du lịch quốc gia giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2045; cùng các nghị quyết, quyết định quan trọng của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Ngãi… đều khẳng định Lý Sơn là điểm tiềm năng Khu du lịch Quốc gia. Điều đó cho thấy phát triển du lịch Lý Sơn không chỉ là khát vọng địa phương, mà là nhiệm vụ mang tầm nhìn chiến lược dài hạn.
Tuy nhiên, thực tiễn cũng đặt ra không ít thách thức. Hạ tầng giao thông, cảng biển, hệ thống cấp thoát nước, xử lý rác thải còn hạn chế; các tuyến tham quan, bãi tắm chưa được chuẩn hóa; liên kết vùng còn yếu.
Sản phẩm du lịch chưa đa dạng, thiếu trải nghiệm chiều sâu; thời gian lưu trú của du khách ngắn, mức chi tiêu thấp; nguồn nhân lực du lịch chưa đáp ứng yêu cầu; mô hình quản trị chưa theo chuẩn khu du lịch quốc gia. Những “điểm nghẽn” ấy đòi hỏi phải có cách tiếp cận bài bản, khoa học và đồng bộ.
Xuất phát từ yêu cầu đó, ngày 25/12 tới, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi đã tổ chức Hội thảo “Giải pháp xây dựng, phát triển Khu du lịch đảo Lý Sơn trở thành Khu du lịch Quốc gia”.
Hội thảo thu hút gần 40 tham luận của các nhà khoa học, chuyên gia, cơ quan quản lý và doanh nghiệp, tập trung vào ba nhóm nội dung chính: Cơ sở lý luận; tiêu chí xây dựng hồ sơ Khu du lịch Quốc gia; đánh giá thực tiễn và đề xuất giải pháp. Đây là diễn đàn khoa học và thực tiễn quan trọng, góp phần hoàn thiện các luận cứ cho chiến lược phát triển dài hạn của Lý Sơn theo hướng bền vững.
Xây dựng thương hiệu du lịch Lý Sơn phát triển bền vững
Các chuyên gia đề xuất, trước hết là bảo tồn tài nguyên gắn với phát triển bền vững, trong đó mọi hoạt động quy hoạch, xây dựng hạ tầng phải song hành với bảo vệ cảnh quan núi lửa và môi trường biển.
Nâng cấp sản phẩm và xây dựng thương hiệu du lịch Lý Sơn dựa trên ba trụ cột cốt lõi: Địa chất – địa mạo núi lửa; văn hóa – lịch sử Hoàng Sa và cư dân biển đảo; sinh thái biển và nông nghiệp đặc thù. thu hút nhà đầu tư chiến lược, phát triển mô hình hợp tác công – tư, đồng thời sớm thành lập Ban Quản lý Khu du lịch Quốc gia Lý Sơn để thống nhất quản lý theo chuẩn quốc gia.
Vách đá Hang Cau, một trong những di sản thiên nhiên nổi tiếng ở đảo Lý Sơn.
Ruộng bậc thang tỏi Lý Sơn độc đáo bên hàng loạt dấu tích miệng núi lửa cổ .
Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch, đào tạo nghiệp vụ, kỹ năng phục vụ, ngoại ngữ cho lao động địa phương; đẩy mạnh truyền thông, quảng bá, ứng dụng chuyển đổi số, xây dựng bản đồ du lịch số; tăng cường liên kết với các doanh nghiệp lữ hành trong nước và quốc tế; tổ chức famtrip, presstrip; xây dựng nhận diện thương hiệu du lịch Lý Sơn chuyên nghiệp, hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc.
Hội thảo là sự kiện quan trọng, mang ý nghĩa chiến lược trong định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Ngãi trong giai đoạn tới.
Ủ cát biển, một trong những công đoạn làm đất quan trọng trong việc canh tác trồng tỏi ở đảo Lý Sơn.
Ruộng bậc thang tỏi Lý Sơn.
Quảng Ngãi là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, có vị trí địa lý chiến lược đặc biệt ở khu vực duyên hải miền Trung và Tây Nguyên. Trong đó, đảo Lý Sơn - “Vương quốc tỏi”, “Hòn ngọc giữa Biển Đông” không chỉ là nơi ghi dấu bao thế hệ tiền nhân giong buồm ra Hoàng Sa, khẳng định chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc, mà còn là một trong những điểm đến du lịch biển đảo độc đáo của Việt Nam.
Lý Sơn có diện tích tự nhiên hơn 10 km², gồm Đảo Lớn và Đảo Bé với hệ thống núi lửa, miệng núi, bãi biển, hang động và di sản địa chất có tuổi đời hàng triệu năm tạo nên một “bảo tàng thiên nhiên” sống động giữa đại dương. Bên cạnh đó là nền văn hóa Sa Huỳnh, Chăm Pa, văn hóa Việt hòa quyện, tạo ra những giá trị nhân văn sâu sắc, phong phú, hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.
Dấu tích miệng núi lửa Thới Lới.
Dấu tích miệng núi lửa Giếng Tiền.
Trong những năm qua, du lịch Lý Sơn đã có bước phát triển đáng ghi nhận. Lượng khách du lịch tăng đều qua các năm; nhiều dự án đầu tư hạ tầng, dịch vụ được triển khai; thương hiệu “Du lịch đảo Lý Sơn” ngày càng được biết đến rộng rãi.
Tuy nhiên, đến nay tiềm năng và lợi thế của du lịch Lý Sơn vẫn chưa được khai thác tương xứng. Hạ tầng giao thông, cơ sở lưu trú, dịch vụ còn hạn chế; công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch chưa đồng bộ; sản phẩm du lịch chưa đa dạng, thiếu tính đặc thù; nguồn nhân lực du lịch còn yếu; công tác quảng bá, xúc tiến chưa đủ mạnh để thu hút các nhà đầu tư chiến lược.
Cánh đồng tỏi ở Lý Sơn.
Tỏi cô đơn ở đảo Lý Sơn.
Nông dân phân loại tỏi trước khi đưa đi lên tàu vào đất liền tiêu thụ.
Chàng trai trẻ Nguyễn Văn Nhật bên sản phẩm tỏi OCOP 5 sao ở Đặc khu Lý Sơn.
Do vậy, mục tiêu xây dựng và phát triển Đặc khu Lý Sơn trở thành Khu du lịch Quốc gia là bước đi tất yếu, phù hợp với định hướng phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, theo tinh thần của Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam và Quy hoạch hệ thống du lịch quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Hội tụ đầy đủ các giá trị địa chất, sinh thái, văn hóa và lịch sử, đảo Lý Sơn có đủ điều kiện để vươn lên trở thành Khu du lịch Quốc gia – trung tâm du lịch biển đảo tầm cỡ, thân thiện với môi trường và phát triển bền vững.
Để hiện thực hóa khát vọng ấy, cần một chiến lược dài hơi, sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng cư dân đảo. Khi đó, Lý Sơn không chỉ nâng cao vị thế du lịch của Quảng Ngãi, mà còn khẳng định dấu ấn riêng trên bản đồ du lịch Việt Nam – như một hòn ngọc núi lửa tỏa sáng giữa biển trời Tổ quốc.
