Sài Gòn đẹp lắm, Sài Gòn ơi!

Xin mượn tên bài hát của cố nhạc sĩ Y Vân, ra đời từ năm 1965, để làm tiêu đề cho những dòng tản văn này.

Khen Sài Gòn – TP.HCM đẹp có lẽ cũng thường tình như khen một hoa hậu vậy. Nhưng cũng như việc muốn hiểu một con người phải qua nhiều lần tìm hiểu, gặp gỡ, thì để yêu một vùng đất, ta cũng phải sống hòa mình, phải nhìn ngắm từ nhiều góc cạnh mới có thể cảm hết những vẻ đẹp tiềm ẩn của nơi ấy. Với tôi, một người đã nhập cư hơn nửa thế kỷ, nơi này vẫn luôn mới mẻ đến bất ngờ. Hình như, thành phố này chưa bao giờ cũ.

Hành trình khám phá Sài Gòn – TP.HCM của tôi bắt đầu từ những vòng xe đạp thời bao cấp, những chuyến ghe len lỏi vào từng phường xã. Sau này, chiếc xe gắn máy lại đưa tôi dong ruổi khắp những con đường độc đáo của thành phố: đường dài nhất, đường ngắn nhất, đường nhiều hẻm nhất và cả những con đường không có hẻm. Những con hẻm ấy, có hẻm thông, hẻm cụt, có hẻm còn lớn hơn cả mặt đường, đã dệt nên một thứ "văn hoá hẻm" muôn màu sinh động, một trong những đặc trưng làm nên thương hiệu không thể trộn lẫn của thành phố này.

Đôi khi, như một gã si tình, tôi chọn ngồi trên chiếc xe buýt hai tầng Sightseeing, chậm rãi lặng ngắm "người yêu Sài Gòn" vào những thời điểm khác nhau trong ngày. Chỉ những lúc thảnh thơi như thế, tôi mới chợt nhận ra thành phố đáng yêu đến nhường nào – một điều mà ta không thể cảm nhận hết khi vội vã trên xe máy hay ngồi sau ô cửa kính ô tô giữa dòng xe hối hả. Sài Gòn – TP.HCM cứ như người yêu muôn thuở, mấy chục năm chung sống mà vẫn chưa khám phá hết.

Tôi cũng từng ngắm thành phố từ trên cao khi máy bay cất và hạ cánh, nhưng cảm xúc khá chóng vánh, tựa như một cái bắt tay làm quen rồi vội vã tạm biệt vì tầm nhìn hạn chế qua ô cửa nhỏ và thời gian quá ngắn ngủi. Phải đến khi được chiêm ngưỡng đô thị 327 năm tuổi này từ trên cao một cách trọn vẹn, tôi mới thật sự choáng ngợp. Dường như thành phố cũng biết điều đó, nên đã ưu ái dành tặng cho những kẻ si tình mình hàng chục điểm ngắm từ trên cao, từ độ cao gần 400m của tòa Landmark 81 đến những không gian gần gũi hơn như Chill Skybar, Saigon Rooftop Bar hay The View Rooftop Bar.

Trong vô số những lựa chọn ấy, tôi lại yêu thích nhất Saigon Skydeck ở tầng 49 của tòa nhà Bitexco Financial Tower, cao 178m. Với một vị trí đắc địa, một tầm nhìn không quá cao để xa cách, cũng không quá thấp để bị giới hạn, đây là một cự ly lý tưởng để có thể ngắm Sài Gòn – TP.HCM một cách toàn diện, kỹ càng và say đắm. Từ đây, thành phố hiện ra như một bức tranh panorama tuyệt tác, biến đổi theo từng khoảnh khắc trong ngày.

Ban ngày, thành phố mang vẻ đẹp mộc mạc, hồn nhiên và đa dạng như chính sắc màu công sở. Đi một vòng Skydeck, chậm rãi đưa mắt nhìn qua những ô cửa kính, chạm vào màn hình tương tác để học về lịch sử thành phố qua các công trình kiến trúc cổ kim, cảm giác thật thú vị.

Nhìn về hướng Đông Skydeck, tôi ngỡ như mình đang đứng giữa dòng sông Sài Gòn hiền hòa, người chứng nhân của lịch sử từ thuở hồng hoang. Con sông ấy vẫn đang thùy mị ôm trọn lấy phố phường, gợi nhớ về thủy trình của Thống suất Nguyễn Hữu Cảnh vào phương Nam khai lập đất Sài Gòn – Gia Định năm 1698. Sông Sài Gòn chiếm 22% lượng vận tải đường thủy cả nước với hệ thống cảng Sài Gòn khởi lập từ năm 1860 gồm Tân Cảng, Bến Nghé, Nhà Rồng, Khánh Hội, Tân Thuận. Bên kia sông, bán đảo Thủ Thiêm vẫn mượt mà một màu xanh, nơi nhà thờ Thủ Thiêm và tu viện Mến Thánh Giá cổ kính soi bóng bên cạnh những biểu tượng mới của một Sài Gòn năng động như trung tâm hội nghị, nhà hát giao hưởng... Bến Bạch Đằng tấp nập với những khách sạn 5 sao tân cổ điển. Giữa những công trình bề thế đó, tượng Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn đứng uy nghi, một dấu ấn "nhỏ mà có võ" nhắc nhở hậu thế về lịch sử chống ngoại xâm hào hùng.

Chuyển tầm mắt về hướng Nam, vẫn còn đó những vẹn nguyên của một thời mở cõi với rạch Bến Nghé và Cầu Mống (1893) – cây cầu cổ nhất Sài Gòn nay chỉ dành cho người đi bộ. Phía xa hơn là hình ảnh của sự phát triển thần kỳ thời đổi mới: Khu chế xuất Tân Thuận - khu đô thị kiểu mẫu châu Á Phú Mỹ Hưng - đại lộ Nguyễn Văn Linh dài 17,8km (10 làn xe, dài nhất Sài Gòn) tạo thành một tam giác phức hợp tiên phong, đột phá của cả nước. Gần hơn một chút, Đại lộ Võ Văn Kiệt chạy dài tít tắp, cặp theo bờ kênh là tòa nhà Ngân hàng Nhà nước (1929), một trong những đầu não tài chính quốc gia mang vẻ đẹp lịch lãm, cổ xưa. Kia là chợ Bến Thành (1912), dù đã được thay tấm áo mới trên mái nhưng vẫn giữ nguyên vẹn thiết kế ban đầu, phía trước là nhà ga trung tâm của tuyến Metro số 1 Bến Thành – Suối Tiên.

Hướng Tây Skydeck lại mở ra một không gian của văn hóa và hành chính. Đại lộ Lê Lợi kết nối chợ Bến Thành với Nhà hát Thành phố (1898), tạo thành một cụm kiến trúc cổ liên hoàn cùng với Bưu điện Sài Gòn (1860), nhà in xưa nhất Đông Dương (1867, nay là Cà phê Gióng), đường sách Nguyễn Văn Bình, tòa nhà Ủy ban nhân dân Thành phố.

Nổi bật giữa trung tâm là mảng xanh hiếm hoi của Dinh Độc Lập và công viên 30/4 với những hàng sao cổ thụ, nối kết với Bảo tàng Thành phố (Dinh Gia Long xưa), Viện Kiểm sát và Tòa án Thành phố, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh và những ngôi trường có lịch sử lâu đời như Lê Quý Đôn (1784).

Quanh Hồ Con Rùa là Nhà văn hóa Thanh Niên, là Đại học Luật Khoa Sài Gòn (nay là Đại học Kinh tế), Đại học Kiến trúc và Viện Đại học Sài Gòn, nơi là bối cảnh ra đời bài hát “Trả lại em yêu” của nhạc sĩ Phạm Duy.

Cũng từ đây, dùng kính viễn vọng tại Skydeck, ta có thể phóng tầm mắt thấy được Quân khu 7, sân bay Tân Sơn Nhất, bệnh viện Thống Nhất. Xa nữa là vùng 18 thôn Vườn Trầu, địa đạo Củ Chi. Trời quang có thể thấy núi Bà Đen, hồ Dầu Tiếng, tượng Chúa Kitô và biển Vũng Tàu.

Cuối cùng là hướng Bắc Skydeck, nơi trái tim của các sự kiện thành phố đang đập. Đại lộ Nguyễn Huệ, con đường đi bộ đầu tiên của cả nước, nối trụ sở Ủy ban Nhân dân Thành phố với bến Bạch Đằng. Những khách sạn huyền thoại như Continental, Caravelle, Rex đứng cạnh những cao ốc hiện đại. Cầu Thủ Thiêm 2 như một cánh buồm căng gió vượt sóng, và khu phức hợp Ba Son bề thế đã thay thế cho công xưởng đóng tàu của Chúa Nguyễn Ánh từ thế kỷ 18.

Gần đó là Thảo Cầm Viên Sài Gòn (1864), trường Đại học Nông Lâm, Dược khoa Đại học Y, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tổng lãnh sự Mỹ (1965), Tổng lãnh sự Pháp (1872)... Tất cả đều là những điểm nhấn kiến trúc và lịch sử ấn tượng.

Giữa rừng cao ốc mới, Saigon Center màu xanh ngọc vẫn nổi bật dù chiều cao khiêm tốn. Ít ai biết rằng, tòa nhà 33 tầng này từng giữ kỷ lục cao nhất Việt Nam suốt 15 năm cho đến 2010, khi Bitexco xuất hiện - một minh chứng cho tốc độ phát triển chóng mặt của Sài Gòn – TP.HCM. Rồi cũng bằng tốc độ ấy, thành phố nhanh chóng có thêm những tòa tháp mới và Landmark 81 cao 461,2m kỷ lục Việt Nam, khánh thành năm 2017, là một ví dụ điển hình.

Mặc dù đứng từ tầm cao này của Skydeck, e là bạn không thể thấy rõ Bến Nhà Rồng lịch sử và Nhà thờ Đức Bà cổ kính, bởi hai địa điểm này đã bị che khuất đi bởi các công trình hiện đại. Các kiến trúc cổ thường khiêm tốn nhưng chất lừ bản sắc, tinh xảo, không thể lẫn giữa phố thị mới. Có người cho rằng nhiều cao ốc mới sẽ phá vỡ quy hoạch xưa, làm phôi phai hồn cốt Sài Gòn cũ. Ở góc nhìn của tôi, chuyện đâu có như thế! Bởi nếu ta cứ chăm chút vào sự chỉn chu, hoặc cứ cố giữ lấy những nét hoài cổ thì vô tình sẽ khiến bức tranh toàn cảnh về đô thị này trở nên nhàm chán. Cuộc sống luôn có hai mặt, và bộ mặt kiến trúc đô thị cũng như vậy, cũng cần nét mới pha lẫn nét cũ. Chính sự đan xe cũ mới hài hòa này đã góp phần tạo nên phong vị riêng có cho Sài Gòn – TP.HCM.

Lần nào chiêm ngưỡng vùng đất này từ trên cao, tôi cũng thấy lòng mình rưng rưng một cảm xúc khó tả. Thành phố, dù đổi mới chóng mặt, vẫn luôn hào sảng và nghĩa tình, dang rộng vòng tay đón người tứ xứ. Nhưng có lẽ, tôi mê nhất là khoảnh khắc tiễn hoàng hôn. Khi ánh nắng vàng cuối ngày dần chuyển sang tím nhẹ, và đêm dịu dàng trườn tới, cả thành phố bỗng sáng bừng lên trong một đại dạ hội của ánh sáng, lộng lẫy và kiêu sa đến kinh ngạc. Sài Gòn – TP.HCM tựa như một cô gái biết mình đẹp và biết cách làm cho mình đẹp hơn nữa.

Tôi đã ngắm thành phố từ trên cao rất nhiều lần, mà lần nào tình yêu cũng như được làm mới, bồng bềnh và vô đối. Bởi thành phố này là để “trăm nhớ, nghìn thương”. Giờ đây, tôi chỉ còn một mong ước nhỏ nhoi, là được một lần ngắm nhìn thành phố trong khoảnh khắc chào ngày mới, lúc bình minh tinh khôi vừa ló dạng.

Chung cư cũ Sài Gòn: Tần số âm trầm phát ra giữa phố thị

Không cần phải trèo lên Landmark 81 tầng xa hoa hay những tòa cao ốc vách kính hào nhoáng, đôi khi, chỉ cần đứng trên sân...