Khát vọng định danh bản sắc thương hiệu

Ở Măng Đen, chương trình OCOP không chỉ là chứng nhận xếp hạng sản phẩm, mà đang từng bước trở thành bệ phóng để cà phê Arabica xứ lạnh định danh bản sắc. Từ mô hình HTX như Thông Đỏ Coffee đến những chính sách đồng hành của chính quyền, hành trình xây dựng thương hiệu cà phê Măng Đen đang dần hình thành rõ nét.

Từ tình yêu của người lữ khách

Đầu những năm 2000, ông Nguyễn Thanh Sơn đến với Măng Đen để tìm kiếm sự bình yên. Khi ấy, sự hoang sơ tinh khiết của vùng đất đã chạm thật sâu, giữ chân ông gắn bó lâu dài với nơi này. Sống cùng Măng Đen đủ lâu, ông nhận ra rằng vùng đất này không chỉ có cảnh sắc, mà còn cất giữ một "gia tài thầm lặng": những vườn cà phê Arabica xứ lạnh, sinh trưởng tự nhiên, hương vị thanh sạch.

Một góc vườn trồng cà phê Arabica xanh mướt. Ảnh: Đô Đô

Tuy nhiên, trong nhiều năm, Arabica Măng Đen chủ yếu được trồng và tiêu thụ nhỏ lẻ, chưa có thương hiệu, giá trị gia tăng còn hạn chế. Từ trăn trở đó, ông Sơn từng bước xây dựng Thông Đỏ Coffee, lấy cảm hứng từ hình ảnh rừng thông biểu tượng của Măng Đen. Thông Đỏ Coffee lựa chọn con đường phát triển bền bỉ, lấy chất lượng làm nền tảng, từng bước tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng.

Thông Đỏ Coffee ra đời, lấy chất lượng làm nền tảng phục vụ người tiêu dùng. Ảnh: Minh Thu

Năm 2023, ông thành lập HTX Cà phê và Dịch vụ Du lịch Măng Đen, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng từ làm ăn nhỏ lẻ sang kinh tế tập thể. "HTX hiện liên kết với hơn 30 hộ thành viên, chủ yếu là bà con đồng bào dân tộc thiểu số bản địa. HTX đóng vai trò đầu mối thu mua và sản xuất, tập trung canh tác cà phê Arabica cạnh vườn cam và dược liệu từ chính các hộ thành viên. Điểm khác biệt của Thông Đỏ Coffee nằm ở việc thu mua trực tiếp tại hộ dân, chọn lọc kỹ lưỡng nguyên liệu và chế biến trên dây chuyền hiện đại, đáp ứng các tiêu chuẩn về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm", ông Sơn, Chủ tịch HTX, cho biết.

Song song với hoạt động sản xuất, HTX duy trì chính sách hợp tác lâu dài với nông hộ, cam kết bao tiêu sản lượng, đảm bảo giá thu mua ổn định, hỗ trợ phân bón, cây giống và kỹ thuật canh tác để bà con yên tâm gắn bó với cây cà phê Arabica.

Những hạt cà phê Arabica bắt mắt đủ màu sắc. Ảnh: Thông Đỏ Coffee

Hiện nay, sản phẩm Thông Đỏ Coffee được phân phối chủ yếu tại địa phương, phục vụ khách du lịch, đồng thời bán lẻ trên phạm vi toàn quốc. Nhờ chất lượng ổn định và câu chuyện sản phẩm rõ ràng, Thông Đỏ Coffee được người tiêu dùng đánh giá tích cực và đã được chứng nhận OCOP 3 sao, trở thành một trong những sản phẩm bản địa tiêu biểu của Măng Đen.

Thông Đỏ Coffee hiện đang từng bước kết hợp sản phẩm cà phê vào các hoạt động du lịch, gắn vào các điểm lưu trú trong hệ sinh thái để giúp du khách hiểu rõ hơn về hành trình hình thành hạt cà phê Arabica xứ lạnh.

Thông Đỏ Coffee được công nhận OCOP 3 sao. Ảnh: Thông Đỏ Coffee

Đồng hành định danh bản sắc

Câu chuyện của Thông Đỏ Coffee là một điểm sáng, nhưng con đường của cà phê Măng Đen vẫn chưa bằng phẳng. Theo ông Phạm Văn Trường, Phó Chủ tịch UBND xã Măng Đen, hiện nay đã có khoảng 20 đơn vị trong và ngoài tỉnh sử dụng nguồn nguyên liệu cà phê từ địa phương và 5 điểm cà phê đặc sản phục vụ trải nghiệm du lịch, song số lượng sản phẩm đạt chuẩn OCOP vẫn còn khiêm tốn.

Quy mô sản xuất còn manh mún, nông dân thiếu liên kết chặt chẽ khiến chuỗi giá trị chưa bền vững. Bên cạnh đó, địa phương chưa thu hút được nhiều doanh nghiệp đầu tư công nghệ chế biến sâu nên sản phẩm chủ yếu vẫn là thô với giá trị gia tăng thấp. Một rào cản lớn khác là dù chất lượng Arabica xứ lạnh rất tốt nhưng thiếu chỉ dẫn địa lý, định vị thương hiệu gây khó khăn trong cạnh tranh dài hạn.

"Để phát triển ổn định và bền vững, rất cần sự quan tâm hơn nữa về vốn, kỹ thuật và quỹ đất, không chỉ cho doanh nghiệp mà đặc biệt cho các hộ đang trồng cà phê Arabica, nhằm mở rộng vùng nguyên liệu và kết hợp sản xuất với du lịch trải nghiệm một cách bài bản", ông Nguyễn Thanh Sơn - Nhà sáng lập Thông Đỏ Coffee.

Dù chất lượng tốt, nhưng việc thiếu chỉ dẫn địa lý, định vị thương hiệu đang gây khó khăn cho hạt Arabica Măng Đen trong cạnh tranh trên thị trường. Ảnh: Thông Đỏ Coffee

Hiện tại, chính quyền địa phương đang phối hợp các đơn vị liên quan hoàn thiện mã số vùng trồng, hướng tới xây dựng Chỉ dẫn địa lý "Cà phê Măng Đen", qua đó tạo nền tảng pháp lý cho việc phát triển thương hiệu vùng.

Địa phương cũng kiên định định hướng nông nghiệp sinh thái: hạn chế hóa chất, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp như vỏ cà phê để cải tạo đất, hướng đến mô hình kinh tế tuần hoàn. Các tiêu chí về bảo vệ môi trường và sản xuất sạch được xem là điều kiện quan trọng khi đánh giá, lựa chọn các dự án đầu tư vào lĩnh vực cà phê.

Địa phương cũng khuyến khích phát triển du lịch gắn với OCOP, đưa sản phẩm cà phê vào không gian trải nghiệm văn hóa buôn làng và các tour tham quan vườn, với một số mục tiêu cụ thể như đến năm 2025, tại làng du lịch Kon Chênh sẽ hình thành ít nhất 3 sản phẩm OCOP gắn liền với du lịch...

Thời gian tới, chính quyền địa phương sẽ triển khai nhiều hoạt động thúc đẩy phát triển hạt Arabica Măng Đen.Ảnh: Thông Đỏ Coffee

Tháng 11 vừa qua, Hội Cà phê Đặc sản Măng Đen chính thức được thành lập. Hội được kỳ vọng sẽ giúp hạt cà phê Arabica Măng Đen không còn đứng riêng lẻ trong từng vườn nhỏ, mà bắt đầu có tiếng nói chung, tầm vóc lớn hơn qua các hoạt động kết nối chuyên gia, nhà rang xay, thử nếm và chương trình quảng bá hương vị bản địa đến du khách và thị trường rộng lớn hơn.

Khi những nút thắt dần được tháo gỡ, khi hạt cà phê được gọi đúng tên và kể đúng câu chuyện của mình, Arabica Măng Đen sẽ không chỉ là sản phẩm của vùng cao, mà còn là bản sắc hương vị của núi rừng, nơi cà phê lớn lên cùng sương gió và tình người. Với những bước đi bền bỉ, chậm rãi nhưng chắc chắn, những hạt cà phê xứ lạnh đang từng bước trở thành một thương hiệu được thị trường ghi nhận, gắn với du lịch sinh thái và giá trị bản địa của Măng Đen.