Giấc mơ 'cất cánh' cà phê xứ lạnh

Giữa "vùng đất của thần linh", nơi sương mù bao phủ quanh năm trên độ cao 1.200m, câu chuyện về hạt cà phê Arabica Măng Đen không chỉ là chuyện trồng và bán nông sản mà là hành trình định vị lại giá trị cho vùng đất này.

Đưa cà phê "thật" về xuôi

Việt Nam là một trong những cường quốc xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới, nhưng ly cà phê "thật" lại không dễ tiếp cận với số đông. Không phải vì thiếu nguyên liệu, mà bởi thói quen tiêu dùng và cách kinh doanh đã ăn sâu qua nhiều năm. Chính từ sự quan sát ấy, những người sáng lập Café de Măng Đen nuôi dưỡng một khát vọng cho người Việt được uống cà phê từ chính hạt cà phê do người Việt trồng và chế biến.

Những hạt Arabica trồng tại Café de Măng Đen. Ảnh: Café de Măng Đen

Năm 2020, hạt cà phê Arabica Măng Đen trở thành "bà mối" cho cuộc hội ngộ của những con người cùng chí hướng. Lần đầu nếm thử, cảm nhận chung chỉ là vị "lạ". Nhưng càng đi sâu tìm hiểu, học hỏi từ nhiều vùng trồng, họ nhận ra phía sau cái "lạ" ấy là một sự sạch và ngon rất chân thật. Café de Măng Đen ra đời, cái tên tiếng Pháp nghĩa là cà phê xuất xứ từ Măng Đen, đồng thời ký gửi một phần lịch sử của vùng đất được người Pháp khai phá ngày xưa.

Song song với việc thành lập HTX Cà phê sạch Măng Đen, doanh nghiệp lựa chọn mô hình liên kết chặt chẽ với nông hộ địa phương. Họ tổ chức tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ tái canh, cung cấp giống, phân hữu cơ - vi sinh, mời các tiến sĩ lâm nghiệp, thực vật học trực tiếp xuống vườn hướng dẫn cắt tỉa, chăm sóc, thu hái 100% quả chín.

Quan trọng hơn cả là cam kết bao tiêu đầu ra cho các hộ liên kết. Theo chia sẻ từ doanh nghiệp, trước đây giá thu mua cà phê quả tươi có thời điểm chỉ 3.000 - 5.000 đồng/kg. Đến nay, giá Arabica đã tăng lên 30.000 - 40.000 đồng/kg, giúp nhiều hộ gắn bó lâu dài và cải thiện sinh kế rõ rệt.

Các công nhân được tập huấn kỹ thuật, cách chăm sóc, thu hoạch cà phê bởi Café de Măng Đen. Ảnh: Café de Măng Đen

Chọn chiến lược phát triển thị trường nội địa, năm 2022, Café de Măng Đen mở quán đầu tiên ngay tại Măng Đen. Hương vị Arabica thanh chua, ngọt nhẹ nhanh chóng chinh phục du khách. Từ thành công ban đầu, thương hiệu khai trương cơ sở đầu tiên tại Hà Nội vào tháng 6/2023.

Đến tháng 7/2025, hệ thống đã có 7 cửa hàng tại Hà Nội và 12 cơ sở trên toàn quốc. Chất lượng hạt Arabica Măng Đen cũng giúp thương hiệu trở thành nhà cung ứng cho nhiều hệ thống F&B lớn, tiêu biểu là các điểm nghỉ dưỡng của Sun Group tại Bà Nà.

Những tách cà phê thơm nồng làm từ hạt Arabica nguyên chất được bày biện bắt mắt.Ảnh: Café de Măng Đen

Với các biến tấu sáng tạo như cà phê sầu riêng, cà phê muối, Café de Măng Đen từng bước đưa cà phê đặc sản vùng cao Quảng Ngãi chạm gần hơn với gu thưởng thức của người Việt. Café de Măng Đen đã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao, đưa sản phẩm cà phê chủ lực địa phương vào danh sách sản phẩm đặc trưng của Quảng Ngãi.

Café de Măng Đen được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao của Quảng Ngãi. Ảnh: Café de Măng Đen

Tái sinh rừng với cây cà phê

Với định hướng phát triển mô hình cây cà phê dưới tán rừng và không sử dụng phân bón hoá học hay thuốc trừ sâu - Rẩy Rừng Coffee khởi động chính thức vào tháng 6/2022 nhằm mang lại nguồn kinh tế bền vững cho bà con, giúp họ vững tâm đồng hành cùng dự án trồng rừng trên chính mảnh đất của họ.

Những hạt cà phê Arabica được trồng tại vườn Rẩy Rừng Coffee. Ảnh: Rẩy Rừng Coffee

Anh Hồ Hoàng Minh Thắng - Giám đốc Công ty TNHH MTV Rẩy Rừng cho biết: "Rẩy Rừng Coffee khởi nguồn từ một dự án có tên 'Trồng 1 triệu cây rừng' nhằm tái sinh những khu rừng bị tàn phá và biến những vùng đất trống thành trang trại cà phê bền vững. Chúng tôi bắt đầu dự án với niềm tin rằng kinh doanh cà phê không chỉ có thể mang lại lợi nhuận mà còn giúp bảo vệ và tái tạo hệ sinh thái".

Việc trồng cà phê hữu cơ kết hợp với bảo tồn thiên nhiên là mô hình hoàn toàn mới. Ban đầu, mô hình này cũng gặp phải nhiều hoài nghi, không chỉ từ phía người dân mà còn từ các nhà đầu tư tiềm năng, bởi việc bảo vệ môi trường trong kinh doanh cà phê là điều chưa được chú trọng nhiều ở Việt Nam. Khó khăn này càng lớn hơn khi chi phí trồng cà phê hữu cơ thường cao hơn rất nhiều so với các phương pháp trồng truyền thống và việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ cũng không hề dễ dàng.

"Tuy nhiên, thông qua các chương trình trồng rừng và bảo vệ đa dạng sinh học, Rẩy Rừng Coffee đã tạo dựng được một hình ảnh thương hiệu thân thiện với môi trường, thu hút được sự quan tâm từ các tổ chức bảo vệ môi trường và người tiêu dùng quốc tế. Đầu tư vào mô hình kinh doanh bền vững thường không mang lại lợi nhuận nhanh chóng, nhưng chúng tôi tin tưởng vào con đường dài hạn", anh Thắng chia sẻ.

Rẩy Rừng Coffee khởi nguồn từ một dự án ý nghĩa mang mục tiêu hồi sinh những cánh rừng bị tàn phá. Ảnh: Rẩy Rừng Coffee

Một trong những dự án nổi bật của Rẩy Rừng Coffee là "Rừng Cà Phê", nơi họ không chỉ trồng cà phê mà còn kết hợp với việc trồng lại rừng nguyên sinh bị tàn phá. Với định hướng phát triển mô hình cây cà phê dưới tán rừng và không sử dụng phân bón hoá học hay thuốc trừ sâu, điều này không chỉ tối ưu hóa sự tương tác giữa cây cà phê và môi trường tự nhiên mà còn giúp giảm thiểu tác động xấu đến đất đai và nguồn nước.

Cà phê Arabica được thu hoạch từ vườn của Rẩy Rừng Coffee. Ảnh: Rẩy Rừng Coffee

Thông qua mô hình này, Rẩy Rừng Coffee sẽ là nguồn cung cấp chuyển đổi kinh tế bền vững cho bà con, giúp họ vững tâm đồng hành cùng dự án trồng rừng trên chính mảnh đất của họ. Việc phát triển mô hình cây cà phê dưới tán rừng và không sử dụng hóa chất độc hại, Rẩy Rừng Coffee đồng thời hướng tới mục tiêu mang lại sản phẩm cà phê Việt chất lượng hơn, giá trị hơn trong tương lai.

Từng giọt cà phê Arabica đậm đặc mang vị thơm nồng. Ảnh: Rẩy Rừng Coffee

Sản phẩm cà phê của Rẩy Rừng Coffee được công nhận "Cà phê đặc sản Việt Nam năm 2024". Ảnh: Minh Thu

Tiềm năng lớn, thử thách nhiều

Là những "tân binh" trên bản đồ cà phê Việt Nam, các thương hiệu Măng Đen vẫn đối mặt với nhiều "cơn gió ngược" từ thị trường. Bà Julie Đặng, Nhà sáng lập Barista School, chuyên gia cảm quan hương vị, nhận định thẳng thắn: "Tuổi đời vùng trồng có ảnh hưởng nhiều đến giá trị hạt qua các góc độ như chưa có đủ độ nổi tiếng để cạnh tranh về giá, như Arabica Cầu Đất được biết nhiều nên giá thường cao và ổn định.

Thứ hai, vùng trồng trẻ chưa tối ưu quy trình, chưa ổn định nên chất lượng cũng dao động, ảnh hưởng giá theo năm. Ở phương diện quốc tế, hương vị Măng Đen cần thêm thời gian để đạt được sự nổi bật cần thiết trước khi so sánh với các quốc gia châu Phi, châu Mỹ La-tin.

Ở phương diện xuất khẩu, Măng Đen cần thời gian để ổn định vùng trồng đạt được sự bền vững trong canh tác, qua đó, đạt ổn định sản lượng đủ đáp ứng chất lượng xuất khẩu và giá trị xuất khẩu".

Cà phê Arabica Măng Đen vẫn còn một hành trình dài phía trước. Ảnh: Café de Măng Đen

Trong khi đó, tại thị trường nội địa, chi phí mặt bằng và vận hành tăng, sức mua giảm, khiến việc mở rộng chuỗi cũng là bài toán nan giải. Thực tế, các doanh nghiệp bài bản hiện chỉ đảm bảo bao tiêu còn khá khiêm tốn so với số lượng hộ dân tham gia đề án cà phê xứ lạnh.

Đại diện Café de Măng Đen từng chia sẻ: "Quy mô doanh nghiệp có hạn nên chúng tôi chỉ cố gắng làm tốt nhất trong khả năng. Hai năm qua, thị trường nhiều áp lực, chúng tôi cố gắng duy trì kinh doanh chứ chưa mở rộng mạnh mẽ, đồng thời quay về tập trung củng cố vùng trồng, hướng tới tăng diện tích, tăng sản lượng và tăng cả chất lượng".

Sản phẩm Café de Măng Đen chinh phục thị trường quốc tế. Ảnh: Café de Măng Đen

Trước bối cảnh đó, chính quyền xã Măng Đen đang triển khai nhiều chính sách khuyến khích đầu tư như: hỗ trợ tiếp cận đất đai theo quy hoạch vùng nguyên liệu; tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục đầu tư, môi trường kinh doanh; hỗ trợ một phần kinh phí chuyển giao khoa học - kỹ thuật, ứng dụng công nghệ chế biến sâu; khuyến khích doanh nghiệp ký kết liên kết bao tiêu sản phẩm với hợp tác xã và hộ dân nhằm hình thành chuỗi giá trị ổn định. Bên cạnh đó, địa phương đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc và hỗ trợ xúc tiến thương mại để nâng cao năng lực cạnh tranh cho cà phê Măng Đen.

Với sự đồng hành của chính quyền, những doanh nghiệp địa phương đang từng bước đưa hương vị đại ngàn đi xa hơn. Không chỉ là câu chuyện kinh doanh, đó còn là minh chứng cho sức sống của cà phê Arabica xứ lạnh, góp phần đưa Măng Đen có vị thế trên bản đồ cà phê Việt Nam.