Đại sứ văn hóa mới của Măng Đen
Chia sẻ
Đến Măng Đen mà chưa một lần nâng ly cà phê, chưa kịp đắm chìm trong nốt hương hoa rừng hòa quyện cùng sương mai trong vắt, hay chưa lưu lại thước phim về đồi cà phê bạt ngàn quyến rũ, xem như bức tranh trải nghiệm nơi rẻo cao này vẫn khuyết thiếu một mảng màu bản sắc.
Vượt đèo Violak khúc khuỷu, xuyên qua tầng tầng lớp lớp sương giăng và những cung đường mây phủ, Măng Đen hiện ra yên bình như một giấc mơ trưa. Khác với mười năm trước, không gian rừng nguyên sinh đầy mê hoặc ấy nay đã điểm xuyết thêm hương cà phê quyến rũ. Cùng với cuộc cách mạng xanh trên nương rẫy, cây cà phê xứ lạnh lặng lẽ bước vào đời sống địa phương, tiệp vào bản sắc và trở thành một "đại sứ văn hóa" dẫn lối cho lữ khách chạm đến nhịp đập sâu thẳm của vùng đất phía Tây Quảng Ngãi.
Đại ngàn Măng Đen với những "bí mật" về cà phê Arabica chờ bạn khám phá. Ảnh: Minh Thu
Những ngôi làng kể chuyện cà phê
Những ngày cuối năm 2024, làng Kon Chênh rộn ràng trong không khí đổi mới. Những nếp nhà gỗ được sơn sửa, hàng rào dựng thẳng tắp, vạt hoa ven đường bung nở rực rỡ. Người dân trong làng mua thêm máy pha, sắm những chiếc phin mới cóng. Đó là thời khắc Kon Chênh chuyển mình thành "Làng cà phê", lấy chính sinh kế của mình làm chất liệu du lịch. Người dân tộc bản địa giờ đây vừa là nông dân, vừa là người kể chuyện.
Làng Kon Chênh chuyển mình nhờ cà phê. Ảnh: Trung tâm VHTTDLTT xã Măng Đen
Họ không chỉ trồng để bán hạt tươi. Họ mở cửa ngôi nhà của mình, biến nó thành không gian trải nghiệm sống động. Tại đây, du khách được tham quan vườn cà phê, tự tay trải nghiệm các công đoạn thu hái, rang xay, pha chế thủ công, thưởng thức cà phê giữa không gian buôn làng. Bên cạnh đó còn có các hoạt động văn hóa đặc sắc như diễn tấu cồng chiêng, múa xoang, lễ hội mừng lúa mới kết hợp ẩm thực địa phương, cùng cà phê tạo thành tour "một ngày làm người Măng Đen" trọn vẹn.
Trong gian nhà sàn ấm cúng, mùi cà phê rang mộc quyện với mùi khói bếp tạo nên thứ hương lưu luyến mãi nơi ký ức khứu giác của bao du khách.
Cà phê xứ lạnh Arabica Măng Đen nồng nàn và quyến rũ. Ảnh: Trung tâm VHTTDLTT xã Măng Đen
Ông Phạm Văn Trường, Phó Chủ tịch UBND xã Măng Đen chia sẻ, trên nguyên tắc người dân địa phương là trung tâm và là đối tượng thụ hưởng chính, UBND xã đang nỗ lực hỗ trợ thành lập các tổ cộng đồng ở mỗi làng, tập hợp các hộ gia đình cùng tham gia chuỗi dịch vụ, như lưu trú homestay, làm vườn, chế biến, hướng dẫn du lịch… và liên kết chặt chẽ với nhau để bảo đảm lợi ích chia sẻ đồng đều trong cộng đồng.
Mô hình này giúp nâng cao tinh thần hợp tác, giảm cạnh tranh không lành mạnh và mọi người cùng có thu nhập. Đồng bào dân tộc thiểu số được tập huấn kỹ năng làm du lịch, qua đó vừa gìn giữ được bản sắc văn hóa, vừa cải thiện sinh kế nhờ kinh doanh cà phê và dịch vụ du lịch tại chỗ.
"Chúng tôi xác định cà phê sẽ trở thành một phần đặc sắc trong trải nghiệm du lịch cộng đồng và Làng du lịch cộng đồng cà phê Kon Chênh được chọn làm mô hình mẫu", ông Trường cho biết thêm.
Hạt cà phê Arabica trở thành một phần trong chiến lược du lịch cộng đồng tại địa phương. Trung tâm VHTTDLTT xã Măng Đen
Tinh thần ấy lan tỏa sang cả Kon Pring, Vi Rơ Ngheo, Kon Vơng Kia, Kon Tu Ma, Rô Xia. Dẫu mỗi làng mang một màu sắc riêng, nhưng tất cả đều đưa cà phê trở thành một phần của nghi thức đãi khách. Trong cái lạnh 16 độ C ngọt ngào của buổi sớm mai, người nông dân chân đất đứng bên máy pha, trao gửi ly cà phê, kể câu chuyện văn hóa cạnh ruộng lúa, giữa rừng xanh hay vườn cây trĩu quả.
Ông A Brôn, Trưởng thôn Kon Pring, cho biết: "Du khách rất yêu thích hương cà phê Arabica, đặc biệt là khi được thưởng thức trong khung cảnh hữu tình của địa phương".
Tuyệt cảnh mùa hoa nở, mùa quả chín
Từ ngày cà phê phủ xanh những triền đồi, Măng Đen có thêm những mùa nhớ khiến lòng người say đắm.
Cuối tháng 1 đến tháng 4, khi đất trời vào xuân, những rẻo cao khoác lên mình chiếc áo trắng tinh khôi. Đó là mùa hoa cà phê, thường có hai đến ba đợt, mỗi đợt kéo dài 7-10 ngày. Đẹp nhất là vào tháng 3 Dương lịch, khi hoa nở rộ đồng loạt, cả Măng Đen như bồng bềnh trong biển mây hoa trắng muốt, trải dài từ triền đồi xuống thung lũng, ngan ngát một mùi hương thanh khiết.
Mùa xuân là mùa cà phê nở hoa trắng muốt khắp các triền đồi tại Măng Đen. Ảnh: Đô Đô
Rồi khi tháng 10 về, màu xanh của lá nhường chỗ cho sắc đỏ của mùa quả chín. Bức tranh nhìn từ trên cao tựa như những đốm lửa nhỏ sưởi ấm giữa màn sương lãng đãng. Đây cũng là lúc du khách hòa mình vào đời sống bản địa, cảm phục sự chịu thương chịu khó của người Xơ Đăng, H're dưới những cơn mưa phùn đặc trưng.
Sang đến tháng 10 là lúc hạt cà phê chín đỏ bắt mắt. Ảnh: Trung tâm VHTTDLTT xã Măng Đen
Những người trẻ góp sắc màu mới
Bên cạnh làng cộng đồng, Măng Đen đã hình thành một mạng lưới các quán cà phê được đầu tư bài bản về kiến trúc và không gian, đóng vai trò là những trạm dừng chân đầy chất thơ, nơi thưởng thức cà phê với cảnh sắc đồi thông và khí hậu sương mù.
Trong đó, khu 37 Hộ lại là nét chấm phá đặc sắc hơn cả. Tên gọi bắt nguồn từ những năm 2000, khi 37 hộ dân kinh tế mới đầu tiên đặt chân đến đây. Giờ đây, nơi này là cộng đồng của những người trẻ đam mê nông nghiệp sạch, tạo nên một không gian sống chậm, hiền hòa và đầy tình người.
Nổi bật tại đây là Sóc's Coffee và Sóc's House với phong cách vườn nhà Tây Nguyên mộc mạc. Chủ nhân nơi này, chị Y Trang là một người con tâm huyết muốn gắn nông sản quê hương vào điểm chạm du lịch.
Những hạt cà phê Arabica Măng Đen tại Sóc's Coffee
Tại Sóc's Coffee, 100% hạt sử dụng là Arabica Măng Đen. Ngoài các món truyền thống, nơi đây còn phục vụ các thức uống hiện đại như espresso, latte, hay những bình pour over đậm chất nghệ thuật trong các chuyến dã ngoại.
Ở một sản phẩm du lịch khác là Sóc's House, cà phê xuất hiện trong bữa sáng, tại khu thưởng cà phê bên rừng, qua hoạt động check-in vườn cà phê theo mùa, uống cà phê bên lò sưởi trong những ngày mưa.
Chị Y Trang nhấn mạnh: "Với Sóc, cà phê không chỉ để uống mà còn để thưởng thức, như thẩm trà chẳng hạn. Ngoài ra, Sóc thường hướng du khách hiểu về nguồn gốc cà phê, câu chuyện nông nghiệp Măng Đen, đặc biệt là cách người dân đang canh tác cà phê sạch và bền vững. Tôi tin rằng cà phê không chỉ là thức uống, mà còn là một sự kết nối giữa du lịch, nông nghiệp và câu chuyện của người bản địa".
Cà phê tại Măng Đen là cầu nối giữa du khách thập phương và văn hóa bản địa. Ảnh: Trung tâm VHTTDLTT xã Măng Đen
Tinh thần ấy lan tỏa khắp khu 37 Hộ. Đó là Cafe Đồi Thi Nhân với khung cảnh ruộng lúa thơ mộng; Cafe 37 Hộ - Nhà Mia với hoàng hôn dịu dàng; hay Nhà Bên Đồi, Topview Măng Đen, điểm săn mây bồng bềnh mỗi sớm mai. Các mô hình lưu trú như EBan Farm, Farmers Garden, Orfarm, hay các khu Glamping như Măng Đen Xanh Farm, Glamprose cho phép du khách ngủ giữa tiện nghi mà vẫn nghe được hơi thở của rừng, sáng thức dậy trong hương hoa cà phê thoang thoảng.
Cà phê trong sắc màu lễ hội
Măng Đen không chỉ kể chuyện bằng hạt cà phê, mà còn dựng cả "sân khấu" để cà phê cất tiếng.
Mỗi dịp Tết Dương lịch, nơi đây rộn ràng sự kiện "Những ngày Cà phê tại Măng Đen". Giữa tiết trời se lạnh, mai anh đào nở rộ, Vườn Nghệ thuật Măng Đen trở thành nơi du khách đắm chìm trong không gian pha chế thủ công, xem những thước phim tư liệu về hành trình từ đất đỏ bazan đến ly cà phê trên bàn, và đa dạng các hoạt động khác đi theo dịp lễ hội của bà con dân tộc thiểu số.
Tại không gian Chợ phiên Măng Đen dưới tán thông cổ thụ, những gói cà phê Arabica nằm cạnh măng le, gạo đỏ, dược liệu, mang theo câu chuyện của người nông dân trên bao bì thổ cẩm, trở thành kỷ niệm được du khách nâng niu mang về.
Theo quy hoạch đến năm 2045, tỉnh Quảng Ngãi xác định Măng Đen là cực tăng trưởng phía Tây, lấy du lịch sinh thái và văn hóa bản địa làm nền tảng. Những viễn cảnh về tuyến tàu điện kết nối từ sân bay chạy êm ru giữa những đồi cà phê bạt ngàn, hay những lễ hội mang tầm vóc quốc gia đang dần được phác thảo.
Nhưng dù tương lai có hiện đại đến đâu, bản sắc của Măng Đen vẫn nằm trong những điều giản dị: sự hồn hậu của người đồng bào, nếp nhà sàn, tiếng cồng chiêng bên ánh lửa bập bùng và ly cà phê quyện sương khói giữa màn mây lãng đãng. Những chất liệu bản địa đó, cùng sự kiên định nói không với bê tông hóa ồ ạt, sẽ là chìa khóa để Măng Đen không chỉ là điểm đến một lần, mà là nơi người ta khao khát trở về.
