Bên trong đền thờ cá voi tại Việt Nam
Chia sẻ
Những ngôi đền thờ cá voi có tuổi đời hàng thế kỷ đã cho thấy sự đa dạng và phân bố của các loài động vật biển ngoài khơi xa xôi.
Theo Smithsonian Magazine, có hơn 1.000 ngôi đền thờ cá voi có tuổi đời rất lâu, rải rác trên khắp bờ biển Việt Nam. Đây chính là một phần văn hóa lịch sử lâu đời của đất nước hình chữ S.
Dọc theo bờ biển Việt Nam, các ngôi đền được xây dựng để tôn kính cá voi và các loài thú biển khác.
Ngôi đền ở Phan Thiết lưu trữ thông tin quý giá về các loài động vật giáp xác ít được nghiên cứu của đất nước. Ảnh: Smithsonian Magazine.
Bên trong Lăng Ông Thủy Tướng
Buổi chiều nắng gắt chiếu xuống thị trấn ven biển Cần Thạnh ở miền Nam Việt Nam, nhưng bên trong Lăng Ông Thủy Tướng - tòa nhà một tầng, màu vàng nhạt bên bờ biển của thị trấn - thật mát mẻ. Ánh sáng mặt trời khuếch tán chiếu sáng chính điện và không khí tràn ngập hương gỗ của hương đốt.
Một người đàn ông đơn độc, rất có thể là ngư dân, bước vào sảnh, đi về phía bộ xương cá voi tấm sừng hàm dài 20 m được trưng bày trong tủ kính, chắp tay lại với sự tôn kính sâu sắc.
Lăng Ông Thủy Tướng là một trong những ngôi đền cổ được biết đến nhiều nhất của Việt Nam, có từ năm 1805.
Bộ xương của cá voi tấm sừng hàm được đặt chính giữa đền thờ Lăng Ông Thủy Tướng ở Cần Thạnh, Việt Nam. Ảnh: Trung tâm bảo tồn đa dạng sinh học và các loài nguy cấp.
Lăng Ông Thủy Tướng - đền thờ thần biển - là một trong hơn 1.000 ngôi đền trên đường bờ biển dài 3.260 km của Việt Nam. Tại những ngôi đền này, các bộ xương cá voi có nhiều kích thước và hình dạng khác nhau, ngư dân thờ cúng với hy vọng rằng lời cầu nguyện của họ sẽ được đưa đến Cá Ông, thần cá voi. Họ sẽ được ban phước lành cho chuyến đánh cá an toàn và bội thu.
Ngoài ra, những người thân của ngư dân cũng đến thăm để thắp nến, thắp hương, cầu nguyện cho sự an toàn của người thân, thỉnh thoảng cúng hoa quả, tiền bạc, mong lời cầu nguyện của họ được lắng nghe.
Trong hơn hai thế kỷ, cộng đồng ngư dân dọc theo bờ biển miền Trung và miền Nam của Việt Nam đã xây dựng nhiều nơi thờ tự để tôn vinh những con giáp xác chết trôi dạt vào bờ biển.
Từ những công trình kiến trúc lớn được trang trí công phu, những ngôi mộ đơn giản có bia đỡ đến những ngôi đền nhỏ cỡ hộp đựng giày bằng gỗ phủ đầy hương và hoa, những "đền thờ cá voi" này là một phần lịch sử văn hóa hàng thế kỷ của đất nước, cũng là nơi lưu giữ bằng chứng về lịch sử tự nhiên của nó.
Câu chuyện từ cá voi
Ở Đà Nẵng, cách Cần Thạnh khoảng 1.000 km về phía Bắc, ngư dân Trần Văn Mùi (35 tuổi) đã cầu nguyện tại chùa Vạn Nam Thọ từ khi còn nhỏ.
Trong cuộc phỏng vấn trước đó do Nhà nghiên cứu động vật có vú biển Vũ Long thực hiện, anh được biết rằng niềm tin của anh Mùi vào sức mạnh kỳ diệu của cá voi và đền thờ cá voi đã được củng cố vào năm 2005, khi anh cùng đoàn đánh cá của mình tránh được một cơn bão mà dự báo thời tiết không lường trước được.
Trên biển, thủy thủ đoàn của anh Mùi đã quan sát thấy bề mặt cá voi tiến về phía bờ, họ coi đó là điềm báo của Cá Ông, vị thần cá voi. Họ lên đường trở về nhà sớm hơn dự định. Làm như vậy, anh Mùi tin rằng họ đã tránh được cơn bão và tính mạng của họ đã được cứu.
Theo anh Long, niềm tin sâu sắc vào sức mạnh thần bí của cá voi có thể bắt nguồn từ ba câu chuyện có nguồn gốc khác nhau.
Nhà nghiên cứu động vật có vú biển Vũ Long là người đồng sáng lập của Trung tâm Bảo tồn Đa dạng Sinh học và Các loài nguy cấp của Việt Nam. Ảnh: Trung tâm bảo tồn đa dạng sinh học và các loài nguy cấp.
Vào thế kỷ 18, Nguyễn Ánh - một lãnh chúa - tiến hành cuộc chiến kéo dài hơn 20 năm chống lại kẻ thù của mình. Trước nguy cơ bị bắt, ông đã cầu nguyện các vị thần cho một con đường để trốn thoát. Đúng lúc đó, hai con cá voi trồi lên từ mặt biển, mang theo ông và chiếc soái hạm của ông tránh xa kẻ thù, do đó đảm bảo an toàn cho ông.
Để tỏ lòng biết ơn đối với các vị thần, Nguyễn Ánh đã tuyên bố rằng tất cả loài cá voi ở vùng biển Việt Nam phải được tôn thờ như vị thần.
Nhà thờ cá Ông ở Bến Tre, Việt Nam. Ảnh: Michael Habana Coronel.
Để phù hợp với câu chuyện lịch sử này, ngư dân coi nhiệm vụ của họ là đưa con cá voi mà họ tìm thấy trôi nổi hoặc vô tình bắt được vào bờ và tiến hành lễ chôn cất trên bãi biển hoặc trong nghĩa trang dành riêng cho cá voi.
Sau ba năm hoặc lâu hơn, họ khai quật xương và chuyển chúng đến đền thờ cá voi của cộng đồng. "Khi ngư dân nhìn thấy một con cá voi mắc cạn, họ tin rằng con vật đã chọn làng của họ làm nơi an nghỉ cuối cùng. Họ cảm thấy vinh dự và có nghĩa vụ phải tổ chức buổi lễ an táng thích hợp", anh Long giải thích.
Không chỉ cá voi, ở một số nơi trong nhiều thập kỷ qua ghi nhận nhiều bộ xương của các loài giáp xác. Nếu ngư dân nhìn thấy một con vật chết có đuôi nằm ngang và có lỗ phun nước, họ thường coi đó là cá voi. Do đó, các ngôi đền có xu hướng kết hợp xương cá voi và cá heo.
Các đền thờ có nhiều hình thức khác nhau trên khắp cả nước, từ đền thờ đơn giản ngoài trời đến các công trình trang trí cầu kỳ hơn. Ảnh: Anna Art.
Du lịch ảo đã có một cú hích lớn trong thời kỳ đại dịch, khi nhiều người lựa chọn trải nghiệm các chuyến đi bằng...
