Nghệ nhân U80 và bí mật phía sau đường hoa Nguyễn Huệ
Chia sẻ
"Làm linh vật người ta đón nhận, mình rất vui. Nếu phê bình, mình cũng từ đó rút kinh nghiệm. Cái gì cũng có cái được, cái không, phải chấp nhận mới có thể đi lên", nghệ nhân Văn Tòng đúc kết.
Tết Quý Mão 2023 đánh dấu tròn 20 năm đường hoa Nguyễn Huệ ra đời, kể từ lần đầu tổ chức vào Tết Giáp Thân 2004. Qua 2 thập niên, sự kiện văn hóa đặc sắc này đã trở thành một thương hiệu của TP.HCM, thu hút đông đảo người dân, kiều bào và du khách gần xa thưởng lãm mỗi khi Tết về.
Không thể thiếu ở đường hoa Nguyễn Huệ là linh vật con giáp của năm. Việc thực hiện linh vật đường hoa là vinh dự nhưng cũng là áp lực với nghệ nhân Văn Tòng - nghệ nhân 71 tuổi, người "thổi hồn" cho những linh vật nhiều năm qua.
Nghệ nhân 71 tuổi cho biết ông đã gắn bó với các hạng mục khác của đường hoa Nguyễn Huệ nhiều năm, nhưng làm linh vật chính bắt đầu từ năm 2017. Ảnh: Phúc Thịnh.
Ngồi trong xưởng mỹ thuật của ông ở quận 12 (TP.HCM), ông kể với chúng tôi cơ duyên gắn bó với "nghề" làm linh vật đường hoa.
"Xưởng tôi trước kia chỉ phụ trách các hạng mục nhỏ của đường hoa, nhưng Tết Đinh Dậu 2017 là cột mốc. Năm đó, tôi đột phá, đề xuất làm con gà trống biết xoay đầu, cất cao tiếng gáy, khác lạ mọi năm. Được lãnh đạo tin tưởng, chúng tôi đã thực hiện linh vật chính của đường hoa Nguyễn Huệ suốt mấy năm qua", nghệ nhân Văn Tòng bắt đầu câu chuyện với kỷ niệm khó quên.
Ông Tòng nhớ lại, ý tưởng mới chỉ là ý tưởng, quan trọng là phải cố gắng hiện thực hóa nó.
Xuân Đinh Dậu 2017, ông chế tác chú gà trống biết gáy vang, mang màu sắc tranh dân gian Đông Hồ. Xuân Mậu Tuất 2018 là đàn chó Phú Quốc thông minh, nhanh nhẹn với đủ tư thế sống động. Xuân Kỷ Hợi 2019 là gia đình Hợi du xuân chợ Bến Thành, trang phục áo dài, nón lá, khăn rằn đặc trưng Nam Bộ.
Xuân Tân Sửu 2021 là những chú trâu tạo hình lập thể, có thể cử động, phủ lá sen khô. Xuân Nhâm Dần 2022 vừa rồi là chú hổ ghép sỏi dũng mãnh, oai vệ, nặng gần 2 tấn. Tất cả đều được "thổi hồn" bởi nghệ nhân Văn Tòng cùng các cộng sự trong xưởng mỹ thuật - những người đã chăm chút, tỉ mỉ, làm việc đêm ngày.
Cơ duyên gắn ông với linh vật đường hoa từ đề xuất làm chú gà trống biết xoay đầu, cất cao tiếng gáy Tết Đinh Dậu 2017. Ảnh: Hữu Long.
"Linh vật chính là linh hồn của đường hoa Nguyễn Huệ. Đó là điểm nhấn quan trọng nhất. Mọi người rất trông đợi. Phải làm tốt, không thể để bị 'phê bình'… cả năm!" - nghệ nhân Văn Tòng khẳng định.
Ông cho biết, ý tưởng và thiết kế là của lãnh đạo thành phố cùng đơn vị đầu tư, phối hợp nhiều ê-kíp, còn xưởng của ông thực hiện theo bản vẽ. Công tác chuẩn bị kéo dài cả năm, cao điểm nước rút là 1,5-2 tháng trước Tết.
Về kỹ thuật, theo ông, không thành vấn đề, nhưng phải làm sao cho linh vật có hồn, có "thần", đó mới là khó nhất. Đôi lúc, ông cũng góp ý kiến để linh vật thêm sống động, ví dụ đầu có thể xoay, đuôi có thể lúc lắc, phải "động" để không nhàm chán, hoặc chỉnh sửa màu sắc tươi sáng hơn, phù hợp không khí vui xuân đón Tết.
Không thể thiếu ở đường hoa Nguyễn Huệ là linh vật con giáp của năm - những tác phẩm được tạo nên từ nghệ nhân 71 tuổi. Ảnh: Hữu Long.
"Tôi phải đầu tư trí óc, chất xám, không chỉ về mặt mỹ thuật, mà còn phải sáng tạo, nghĩ ra những thứ mới lạ, đặc biệt cho mô hình, để linh vật đường hoa Nguyễn Huệ đẹp hơn, có sức sống hơn", nghệ nhân Văn Tòng nói.
Nghệ nhân Văn Tòng vốn là họa sĩ vẽ bảng hiệu, làm đạo cụ, mỹ thuật sân khấu... Thấy chúng tôi tò mò về lý do ông rẽ hướng theo con đường hiện tại, ông trầm ngâm nhớ lại thời kỳ làm ăn khó khăn trong ngành vẽ quảng cáo.
"Cạnh tranh kinh khủng! Mình làm một thước vuông bảng hiệu 5 đồng, người ta lấy 4 đồng rưỡi, người khác nữa 4 đồng! Tôi nghĩ chứ, không lẽ bỏ nghề…", ông nói.
Rồi ông quyết định, cũng là mỹ thuật nhưng sẽ làm gì đó khó hơn, nói nôm na là "để độc quyền". Ông nghĩ cách sáng tạo, chuyển sang làm mô hình, không vẽ đơn thuần nữa.
Những mô hình đầu tiên ông làm là chai Pepsi, Coca cao đến 3-4m. Doanh nghiệp đặt hàng, song ở Việt Nam hầu như hiếm người làm, cả hiện nay cũng vậy. Ông chịu khó "mày mò" thực hiện, mới đầu cũng… khá xấu, rồi dần dà rút kinh nghiệm và thành công.
"Ngày xưa, tôi học mỹ thuật, được đào tạo nhưng cũng phải học ở 'trường đời', chứ không phải chỉ học trong trường mà biết hết. Mình phải xả thân với nghề. Chuyển qua làm mô hình, khó chứ, nhưng tôi phải tự học, tự nếm mùi đau khổ, nếu không cố gắng thì phải bỏ nghề...", nghệ nhân Văn Tòng chia sẻ.
Nghệ nhân Văn Tòng bên những chú mèo dễ thương chuẩn bị ra mắt ở đường hoa Nguyễn Huệ Tết Quý Mão này. Ảnh: Phúc Thịnh.
Tiết lộ với chúng tôi, ông cho biết chính ông, mỗi năm đều "đi vòng ngoài", hòa giữa dòng người thưởng lãm đường hoa mà lắng nghe ý kiến từ người dân, du khách.
"Đó là điều cần nhất. Làm linh vật người ta đón nhận, mình rất vui. Nếu phê bình, mình cũng từ đó rút kinh nghiệm. Cái gì cũng có cái được, cái không, phải chấp nhận mới có thể đi lên", ông Tòng đúc kết.
Dù tuổi "thất thập", vẫn có thể thấy ngọn lửa nghề nhiệt huyết ở nghệ nhân này. Trong không khí tất bật của xưởng, ông lúc thì họp với đối tác, lúc thì kiểm tra vật liệu, lúc thì hướng dẫn thợ sơn phết, tô vẽ. Cơ sở của ông có những máy quét và in 3D, sử dụng robot thông minh, công nghệ tự động hóa, cập nhật công nghệ hiện đại, kỹ thuật tân tiến, xu hướng mới nhất để chế tác mô hình. Không ai khác, chính ông là người nhanh nhạy nắm bắt, học hỏi tất cả điều đó.
Nghệ nhân Văn Tòng cho biết, cả 5 người con của ông đều tiếp tục đi theo con đường của cha, được ông truyền nghề làm mô hình độc đáo này.
"Nghề nào cũng vậy, khi mình đam mê, sáng tạo và có con cái kế thừa, tôi không sợ mai một", ông hạnh phúc nói.
Trước khi chia tay, nghệ nhân Văn Tòng bật mí đôi chút về linh vật đường hoa xuân Quý Mão. Tất nhiên, không thể thiếu những chú mèo đáng yêu. Ngoài ra, sẽ có chi tiết "động", tạo hiệu ứng thị giác rất độc đáo do chính ông nêu ý tưởng, gắn với một hình ảnh đặc trưng của mùa xuân phương Nam.
Hãy cùng chờ đón điều thú vị ấy ở đường hoa Nguyễn Huệ năm nay!
Khách thưởng ngoạn sẽ có dịp chiêm ngưỡng lại toàn bộ 20 linh vật đã từng xuất hiện tại vị trí cổng chào Đường...
