Bóng đá thế giới 2024: Đã đến lúc khép lại những triết lý lỗi lạc

Lối chơi “đập nhả” của Guardiola sụp đổ rất nhanh. Lối đá “heavy metal” của Juergen Klopp đã chìm vào quên lãng, từ thời điểm ông chia tay Liverpool như để khẳng định cho một sự lỗi thời. Người mới (Arne Slot), với lối đá mới, thành công hơn hẳn. Tây Ban Nha thì tự quay lưng với lối chơi quen thuộc đã gắn chặt với họ suốt 16 năm, và… vô địch Euro. Năm 2024 vừa ghi nhận sự cáo chung của những triết lý bóng đá đặc sắc, lỗi lạc nhất trong kỷ nguyên bóng đá hiện đại.

Bức tranh bóng đá thế giới 2024 có gì?

Tây Ban Nha, Argentina, Real Madrid, Botafogo, Man City, Leverkusen là những nét vẽ chủ đạo, tạo nên bức tranh tổng thể của bóng đá thế giới trong năm 2024.

Ở tuổi 16, Lamine Yamal (Tây Ban Nha) đã trở thành cầu thủ trẻ nhất từng thi đấu, kiến tạo, ghi bàn trên đấu trường Euro. Kỷ lục cầu thủ trẻ nhất từng vô địch Euro, xuất hiện cùng lúc với kỷ lục cầu thủ trẻ nhất tham gia trực tiếp vào khâu ghi bàn trong trận chung kết Euro, đến với Yamal khi anh được… 17 tuổi 1 ngày!

Yamal vô địch Euro 2024 cùng ĐT Tây Ban Nha là 1 trong những sự kiện nổi bật năm 2024

Đấy thực sự là một hiện tượng. HLV Luis de la Fuente trao cho Yamal cơ hội thi đấu tại Euro 2024 hoàn toàn không phải vì sự ưu ái nào, càng không phải để giúp anh lập kỷ lục. Ngược lại là đằng khác, đấy là chọn lựa tuyệt vời, từ nhân sự đến lối chơi.

Cả đội tuyển Tây Ban Nha nói chung lẫn Yamal nói riêng đều bước vào Euro 2024 với mục tiêu tranh ngôi vô địch rất rõ ràng. Kết quả mỹ mãn, Tây Ban Nha lên ngôi vô địch châu Âu trong khi Yamal trở thành cầu thủ có số đường chuyền thành bàn nhiều nhất trong lịch sử giải này.

Diễn ra song song với EURO 2024, nhưng lặng lẽ hơn, là giải vô địch Nam Mỹ Copa America 2024, với chức vô địch thuộc về Argentina.

Ở đấu trường CLB, Real Madrid một lần nữa gợi lên khái niệm tạm gọi là “ADN Champions League”. Họ đoạt chức vô địch Champions League lần thứ 6 chỉ trong 11 mùa bóng gần đây, tính chung trong toàn bộ lịch sử với lần thứ 15 đăng quang ở cúp C1/Champions League. Đội đứng thứ 2 trong bảng vàng có số lần vô địch chưa bằng một nửa Real (AC Milan, 7 lần).

Ngược lại, ở giải đấu tương tự tại Nam Mỹ (Copa Libertadores) thì mãi đến năm 2024, vinh dự vô địch lần đầu tiên mới thuộc về CLB nổi tiếng Botafogo của Brazil. Tạp chí FIFA từng tổ chức bầu chọn vào năm 2000 và công bố Botafogo đứng ở vị trí số 12 trong danh sách những CLB vĩ đại nhất thế giới trong thế kỷ 20.

Đây là đội bóng của các huyền thoại như Leonidas, Didi, Nilton Santos, Mario Zagallo, Garrincha, Jairzinho, Gerson, Alemao, Josimar… (Botafogo chính là CLB cung cấp tuyển thủ nhiều nhất cho đội tuyển Brazil trong lịch sử tham dự World Cup).

Real vẫn chứng tỏ mình là ông vua Champions League

Trên sân cỏ Đức, Leverkusen bất ngờ hạ bệ đội bóng đã vô địch Bundesliga 11 lần liên tiếp là Bayern Munich, lần đầu tiên đoạt chức VĐQG. Người ta đã phải gọi Leverkusen là “Neverkusen”, để nhấn mạnh đặc điểm đội này thường xuyên đánh mất vinh quang ở những thời khắc quyết định. Nhưng bây giờ, Leverkusen của HLV Xabi Alonso oanh liệt lên ngôi với thành tích bất bại trong suốt mùa bóng.

Trong khi đó, Man City của HLV Pep Guardiola trở thành CLB đầu tiên trên quê hương bóng đá đoạt chức VĐQG 4 lần liên tiếp. Giải vô địch Anh đã xuất hiện từ năm 1888, tồn tại qua 3 thế kỷ khác nhau và đấy dĩ nhiên là giải VĐQG lâu đời nhất thế giới. Vậy mà, trước Man City, chưa có đội nào vô địch 4 lần liên tiếp, đủ biết giải vô địch trên quê hương bóng đá khốc liệt như thế nào.

Sự sụp đổ của “bóng đá triết lý”

Lạ thay Man City là trường hợp tiêu biểu cho các đội bóng thành công trong năm 2024, nhưng cũng lại là dẫn chứng tiêu biểu cho thất bại đáng lưu ý trong năm. Đấy là một tượng đài, và tượng đài ấy bất ngờ sụp đổ rất nhanh.

Chỉ trong 2 tháng cuối năm (từ ngày 31/10 đến ngày 26/12), thầy trò Guardiola chỉ thắng đúng 1 trong 13 trận đấu. Họ thua đến 9/13 trận. Từ khi bắt đầu huấn luyện, Guardiola chưa bao giờ thua liên tiếp nhiều hơn 3 trận. Bây giờ, Man City thua đến 5 trận liên tiếp, tính chung mọi giải.

Thủ lĩnh Rodri (cũng là cầu thủ xuất sắc nhất Euro 2024 và là chủ nhân của danh hiệu “Quả Bóng Vàng 2024”) phải nghỉ thi đấu đến cuối mùa vì chấn thương. Chân sút Erling Haaland rớt phong độ, thường xuyên bỏ lỡ cơ hội ghi bàn.

Nhưng, nguyên nhân lớn nhất dẫn đến sự sụp đổ của tượng đài Man City có lẽ nằm ở lối chơi. Trên nguyên tắc, đấy là một đội đá theo triết lý. Vậy nên, bàn về chuyên môn thì sự sụp đổ của “triết lý Guardiola” chính là một trong những sự kiện quan trọng nhất của bóng đá đỉnh cao trong năm 2024.

Đại khái, triết lý của Guardiola là nếu quả bóng luôn nằm trong chân bạn, thì đối phương ghi bàn kiểu gì?

Man City liên tục thua trận trong giai đoạn cuối năm 2024 là một trong những bất ngờ lớn nhất

Ở một mức độ nào đó, bóng đá triết lý là thứ bóng đá “bất di bất dịch”, ít thay đổi vì nó luôn bám chặt vào một vài nguyên tắc nhất định. Thứ bóng đá này dễ thành công rực rỡ khi mọi chuyện “vào guồng”, nhưng chỉ cần “thiếu một con vít” là cả cỗ máy dễ dàng sụp đổ.

Ngày xưa, HLV Valery Lobanovsky nhận ghế HLV trưởng đội tuyển Liên Xô ngay trước thềm World Cup 1986. Ông đưa nguyên đội hình Dynamo Kiev vào đội tuyển và thắng Hungary đến 6-0 ngay trận ra quân ở World Cup. Đến Euro 1988, Liên Xô liên tục thắng Hà Lan, Anh, Ý. Nhưng vào chung kết, Liên Xô thiếu một mắt xích quan trọng: thủ lĩnh hàng thủ Oleh Kuznetsov, và Liên Xô thua Hà Lan.

Lobanovsky sau này giải thích: “Bạn đã bao giờ xem một đàn ong bay? Rất tuyệt vời. Tất cả như được lập trình. Cho đến khi mất con đầu đàn thì đàn ong lập tức tan rã vì mất định hướng. Đấy là chỗ nguy hiểm của loại hình bóng đá theo triết lý”. Triết lý “khoa học” của Lobanovsky ngày xưa, hay triết lý “giữ bóng” của Guardiola ngày nay, đều tuyệt vời cả. Cho đến khi Guardiola mất Rodri, cũng như Lobanovsky mất Kuznetsov…

Còn ai nữa? Xin thưa, cần nhắc đến Juergen Klopp (Liverpool), cú chia tay đáng nhớ trong năm 2024. Klopp cũng là một HLV thiên về triết lý, rất rõ ràng. Điều khác biệt là chẳng những chia tay Liverpool, ông cũng không huấn luyện đội nào nữa. Cách đây vài ngày, thủ môn Alisson của Liverpool nói thẳng: “Hãy quên hẳn Klopp đi. Liverpool đã bước vào một thời kỳ mới”. Ý Alisson là Klopp đã… hết thời? Có thể nói tổng quát hơn: “bóng đá triết lý” đã hết thời, và đấy chính là vấn đề tiêu biểu trong năm 2024 của bóng đá đỉnh cao.

Bây giờ, phải đá… kiểu gì?

Tây Ban Nha vốn không phải là ứng cử viên vô địch sáng giá trước thềm Euro 2024 (theo biểu giá cá cược, họ bị đánh giá thấp hơn hẳn so với Anh, Pháp, Đức). Nhưng khi đội bóng của Fuente đá trận đầu tiên, họ khiến cả thế giới bất ngờ. Vấn đề không phải là chiến thắng 3-0 trước Croatia, mà là lối chơi thay đổi hoàn toàn. Lần đầu tiên sau 16 năm, sau 136 trận liên tiếp, Tây Ban Nha… giữ bóng ít hơn đối phương (46%). Tiki-taka bị rũ bỏ bởi chính đội bóng tiêu biểu nhất về lối chơi này.

Đá hợp lý, đá thực dụng, đá bất cứ kiểu gì có thể, để hướng đến chiến thắng. Phải biết… đá linh hoạt đủ kiểu. Đấy chính là con đường dẫn đến chiến thắng thời nay. Và nói vậy có nghĩa, cách đá bất di bất dịch, định sẵn theo triết lý của nhà cầm quân, đã trở nên lạc hậu. Tây Ban Nha thành công bao nhiêu khi HLV mới của họ tự rũ bỏ triết lý cũ, thì Liverpool cũng thành công bấy nhiêu, sau khi chia tay Juergen Klopp và bỏ luôn tốc độ tấn công điên cuồng kiểu “heavy metal”.

Mbappe cập bến Real gây ra những xáo trộn nhất định trong lối chơi của đội bóng Hoàng gia

Ngay tại xứ sở của Tiki-taka, của La Masia, nói chung là của triết lý bóng đá nổi tiếng đã được huyền thoại Johan Cruyff giới thiệu và gây dựng cách đây đến nửa thế kỷ, Real Madrid đã lên ngôi vô địch La Liga bằng con đường “vô chiêu thắng hữu chiêu”.

Nói vậy không có nghĩa là Real không có lối đá. Họ đá kiểu gì cũng được. Rất tiếc cho HLV Carlo Ancelotti, ông bỗng phải bỏ đi cách làm cũ, tìm cách hướng đến lối chơi “tấn công và tấn công”, khi Real mùa này có thêm siêu sao Kylian Mbappe. Thế là thành công rất thuyết phục trong mùa vừa qua nhanh chóng tan biến, dù không đến mức độ suy sụp như Man City của Guardiola.

Cả hai CLB xuất sắc và mạnh nhất thế giới trong nửa đầu năm 2024 đều bất ngờ tan nát trong nửa cuối năm. Một đội (Man City) do cố bám vào thứ triết lý đã cũ kỹ, hết thời. Một đội (Real) vốn đã thoát ly khỏi mọi công thức định sẵn, bỗng phải tự gò mình vào triết lý tấn công.

Bây giờ, Champions League đã được mở rộng đến 36 đội, đá theo “hệ Thụy Sĩ”, với mỗi đội phải so tài với 8 đối thủ khác nhau ở giai đoạn đầu. FIFA cũng đã mở rộng World Cup, đến 48 đội dự VCK. Lối chơi linh động, sẵn sàng thay đổi để ứng phó với nhiều đối thủ khác nhau là điều quan trọng. Ngược lại, khi có nhiều đối thủ khác nhau cùng nghiên cứu để đối đầu với một cách chơi theo triết lý định sẵn, thì lối chơi theo triết lý ấy cũng sẽ gặp nhiều khó khăn hơn trước.