Phát triển làng nghề: Phải là ‘bảo tàng sống’ gắn với du lịch và OCOP

“Làng nghề không chỉ là nơi tạo ra sản phẩm, mà còn là ‘bảo tàng sống’ lưu giữ giá trị văn hóa.” Đây là khẳng định của Cục Kinh tế Hợp tác (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tại hội thảo sáng 15/11. Chủ trương được đưa ra là phải gắn kết làng nghề với du lịch, OCOP, đồng thời giải quyết các thách thức về thị trường và nhân lực kế thừa.

Động lực kinh tế từ 1.350 làng nghề

Hội thảo “Các giải pháp bảo tồn, phát triển làng nghề gắn với du lịch, giữ gìn các giá trị văn hóa, tạo ra đa giá trị” do Cục Kinh tế Hợp tác và Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tổ chức, đã quy tụ các nhà quản lý, chuyên gia và nghệ nhân trong nước, quốc tế.

Thực tế tại Hà Nội cho thấy rõ vai trò của ngành nghề nông thôn. Toàn thành phố có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 337 đã được công nhận. Các làng nghề này đóng góp quan trọng vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm cho lao động với thu nhập bình quân trên 7 triệu đồng/tháng.

Làng nghề gốm Bát Tràng

Đặc biệt, làng nghề là nền tảng cốt lõi của Chương trình OCOP. Theo báo cáo, có 881 trong tổng số 3.317 sản phẩm OCOP của Hà Nội (chiếm 26,6%) là sản phẩm làng nghề.

Phát biểu tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Hoàng Yến, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế Hợp tác, nhấn mạnh làng nghề là nơi lưu giữ tri thức bản địa và tinh hoa dân tộc. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập, các làng nghề đang đối mặt với biến động thị trường, áp lực cạnh tranh, và đặc biệt là vấn đề phát triển lực lượng nghệ nhân trẻ.

Thách thức: "Xanh hơn, số hơn, vươn xa hơn"

Trên bình diện quốc gia, Việt Nam hiện có 1.975 làng nghề và 17.316 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên. Bà Trần Thị Loan, Trưởng phòng Ngành nghề (Cục Kinh tế Hợp tác), cho biết các sản phẩm thủ công mỹ nghệ đang có tiềm năng thị trường nội địa lớn tại các khu nghỉ dưỡng, đô thị mới, với doanh thu hàng nghìn tỷ đồng ở một số làng nghề.

Làng nhang Lê Minh Xuân

Tuy nhiên, bà Loan cũng chỉ rõ các làng nghề đang chịu áp lực phải thích ứng với yêu cầu "xanh hơn, số hơn, vươn xa hơn". Cụ thể, các thị trường nhập khẩu đòi hỏi tiêu chuẩn môi trường, truy xuất nguồn gốc và lao động bền vững ngày càng khắt khe.

Chủ trương chuyển đổi số, kinh tế xanh và tuần hoàn trong nông thôn đòi hỏi các làng nghề phải nâng cao giá trị, chuyển từ gia công thô sang thiết kế và sáng tạo. Bà Loan cũng lưu ý rằng hoạt động số hóa sản phẩm và xây dựng bản đồ số làng nghề vẫn chưa được nhiều chủ thể quan tâm đúng mức.

Kinh nghiệm quốc tế: Vốn, nhân lực và thị trường

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, các chuyên gia cho thấy các thách thức mang tính toàn cầu. Ông Hisham Elgazzar, Chủ tịch Hội đồng thủ công Ai Cập, cho biết họ cũng đối mặt với ba rào cản lớn: nghệ nhân thiếu nhạy bén với xu hướng thị trường, thiếu hụt nhân lực kế cận do đứt gãy truyền nghề, và khó khăn về nguồn vốn.

Trong khi đó, bà Barbara Velasco Hernandez, Chủ tịch Hội đồng Thủ công Thế giới khu vực Mỹ La Tinh, nhấn mạnh thủ công mỹ nghệ là "một cách sống". Tại Mỹ La Tinh, các diễn đàn đối thoại được tổ chức thường xuyên để thu hẹp khoảng cách giữa ý tưởng sáng tạo của nghệ nhân và nhu cầu thực tế của thị trường.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, để bảo tồn, sản phẩm thủ công phải được điều chỉnh để dễ tiếp cận hơn với thị hiếu hiện đại, nhưng vẫn giữ được bản sắc. Vai trò của phụ nữ trong việc gìn giữ nghề thủ công tại khu vực này cũng đặc biệt quanATrọng. Hội thảo cũng đã lắng nghe các kinh nghiệm từ Trung Quốc, Hàn Quốc về sáng tạo thiết kế và tổ chức lễ hội để thúc đẩy ngành thủ công.