Nghi lễ đánh dấu sự trưởng thành của nam giới
Chia sẻ
Từ lâu người Dao tại xã Đôn Phong (Bạch Thông) đều duy trì phong tục cấp sắc, nghĩa là đặt tên âm cho người con trai. Đây là nghi lễ nhằm đánh dấu sự trưởng thành của nam giới về mặt sinh lý cũng như xã hội...
Các chàng trai, cô gái thực hiện một trong những nghi lễ cấp sắc.
Xã Đôn Phong có gần 600 hộ dân, trong đó có 60% là đồng bào Dao. Ngoài những nét văn hóa truyền thống còn lưu giữ thì cấp sắc là hoạt động mà cộng đồng nơi đây rất coi trọng. Theo quan niệm của người Dao, người con trai khi đủ 12 tuổi trở lên đều phải làm lễ cấp sắc, có nghĩa là đặt tên âm (pháp danh), cấp đèn, binh mã để minh chứng sự trưởng thành.
Trường hợp chưa được cấp sắc thì người nam giới không được tham gia vào các hoạt động quan trọng của dòng tộc, gia đình hay các nghi lễ có tính chất cúng, làm ông mối hoặc đại diện nhà trai để đón dâu. Khi đi ăn cỗ thì được xếp với trẻ em, đặc biệt là các cô gái không thích và không lấy những người chưa được đặt tên. Khi mất không được đánh trống, chỉ làm cúng đưa về cho bà mụ. Vì vậy, lễ đặt tên âm, thụ đèn và cấp binh mã là thủ tục rất quan trọng đối với đời sống tâm linh của người Dao nơi đây.
Thông thường lễ cấp sắc ở Đôn Phong chủ yếu là cấp sắc 3 đèn thay vì 7 đèn, 12 đèn như một số nơi. Thời gian diễn ra trong 1 ngày 2 đêm, gồm phần lễ và phần hội. Để chuẩn bị cho lễ cấp sắc được trọn vẹn, gia đình mời anh em họ hàng đến hỗ trợ việc bếp núc và các công việc liên quan khác. Chuẩn bị đầy đủ các vật phẩm như: Quần áo, rượu, gà, 2 con lợn to, bánh, tiền giấy bản để dâng lên các vị thần, Bàn Vương (ông tổ của người Dao).
Người thực hiện nghi lễ gồm 3 thầy, trong đó có 2 thầy chính và 1 thầy phụ, họ đều là những người có kinh nghiệm, cầm trịch, dẫn dắt các thủ tục xuyên suốt cho đến khi kết thúc. Ở phần lễ, các thầy sẽ mời các vị thần thánh về dự lễ, thông báo lý do tại sao phải cấp sắc, lai lịch của người được cấp sắc về tên, địa chỉ, sinh ra ở đâu, con của ai, tại sao phải thụ lễ.
Tiếp đó là tiến hành lễ cấp 3 đèn nhằm mục đích xin tên âm cho người thụ lễ, khai quang cho người thụ lễ bên cõi âm, mong các pháp sư, thần thánh ủng hộ, phù trợ để việc xin tên diễn ra nhanh chóng. Việc đặt tên âm cho thành viên nam cũng không thể đặt tùy tiện và trùng với tên của người trong dòng họ tổ tiên.
Khi xin được tên âm, người thụ lễ (học trò) được cấp đồ nghề tín ngưỡng, binh mã, nếu siêng học hỏi, nâng cao trình độ thì người nam giới sau này có thể làm thầy, tham gia vào các đám cúng nhỏ trong đời sống tâm linh người Dao.
Kết thúc phần lễ là phần hội, gồm có sự tham gia của 3 chàng trai, 3 cô gái, người thụ lễ. Họ mặc trang phục truyền thống, gọn gàng, thực hiện các nghi lễ, hát Páo dung, mục đích là để tạo không khí tươi vui, cảm tạ đến các vị thần đã phù hộ độ trì cho buổi lễ thành công tốt đẹp. Từ đây, người nam giới đã được công nhận về sự trưởng thành.
Ông Lý Tiến Lợi- người có uy tín ở thôn Nà Pán, xã Đôn Phong cho rằng: "Lễ cấp sắc của người Dao xã Đôn Phong duy trì từ nhiều đời nay. Đây là một nghi lễ không thể thiếu đối với mỗi gia đình khi có con đến tuổi trưởng thành, điều này thể hiện trách nhiệm của bố mẹ đối với con cái. Sau cấp sắc, người nam giới mới được tổ tiên, làng xóm công nhận, từ đó họ có nghĩa vụ nối dõi và làm tròn bổn phận của mình. Thường trong cộng đồng người Dao ở xã Đôn Phong chỉ duy trì cấp sắc 3 đèn cho 1 người".
Bà Hoàng Bích Hậu- Phó Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Bạch Thông cho biết: "Lễ cấp sắc người Dao Tiền ở xã Đôn Phong là minh chứng về sự hình thành và phát triển của người Dao Tiền nói riêng với các nghi lễ cúng gọi hồn, gọi mùa, các bài múa mang đậm giá trị nghệ thuật.
Nhiều trích đoạn của lễ cấp sắc người Dao đã được chọn để tham gia biểu diễn tại các ngày hội văn hóa của tỉnh và giành giải cao. Với giá trị độc đáo đó, huyện đã có văn bản và các tài liệu gửi Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch để tiến tới lập hồ sơ trình UBND tỉnh đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận lễ cấp sắc của người Dao xã Đôn Phong vào danh mục văn hóa phi vật thể cấp quốc gia".
Vốn là một tỉnh trọng nông, nằm trong vùng Đồng bằng châu thổ sông Hồng, thừa hưởng những di sản văn hóa của nền...
