Tạo đột phá từ OCOP: Gắn sản phẩm đặc trưng với du lịch và chuyển đổi số

Sau hơn 7 năm triển khai, Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã khẳng định vai trò động lực trong phát triển kinh tế nông thôn. Bước vào giai đoạn 2026–2030, OCOP được định hướng nâng chất, gắn với du lịch, chuyển đổi số và phát triển bền vững.

Sáng 16/10, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị đánh giá kết quả phát triển sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn giai đoạn 2021–2025, định hướng giai đoạn 2026–2030, triển khai theo Quyết định số 919/QĐ-TTg và 922/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng dự và chỉ đạo hội nghị.

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Trần Thanh Nam gửi lời cảm ơn các đại biểu đại diện các ban, bộ, ngành Trung ương, địa phương, doanh nghiệp, chuyên gia và các chủ thể OCOP trên toàn quốc đã tham dự. Ông khẳng định hội nghị có ý nghĩa quan trọng, giúp nhìn lại kết quả giai đoạn vừa qua và định hướng cho chặng đường phát triển mới của Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) và du lịch nông thôn.

OCOP – động lực phát triển kinh tế nông thôn

Thực hiện chủ trương phát triển kinh tế nông thôn theo hướng nâng cao giá trị và bền vững, từ năm 2018, Chính phủ đã phê duyệt Chương trình OCOP. Đến năm 2022, chương trình được mở rộng giai đoạn 2021–2025, đồng thời ban hành thêm Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới.

Sau hơn 7 năm triển khai OCOP và 3 năm thực hiện chương trình du lịch nông thôn, cả nước ghi nhận gần 17.400 sản phẩm OCOP của hơn 9.300 chủ thể đạt từ 3 sao trở lên, tăng hơn 8.400 sản phẩm so với năm 2022, vượt chỉ tiêu của Quyết định 919/QĐ-TTg. Hiện có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn hoạt động, tăng 235 mô hình so với năm 2022.

Các sản phẩm OCOP ngày càng đáp ứng tốt hơn tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, mẫu mã thân thiện môi trường, phù hợp với thị trường trong nước và xuất khẩu. Đáng chú ý, năng lực quản lý và tư duy kinh doanh của các hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và vừa được nâng cao, giúp thương hiệu OCOP dần khẳng định vị thế trong nước và bước đầu vươn ra quốc tế.

Theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, chương trình OCOP không chỉ mang lại hiệu quả về số lượng mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất, khơi dậy giá trị văn hóa và cảnh quan bản địa. Việc kết hợp giữa du lịch và tiêu thụ sản phẩm OCOP đã tạo nên hệ sinh thái kinh tế nông thôn đa giá trị, thúc đẩy khởi nghiệp, mở rộng ngành nghề, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân.

Thống kê cho thấy 60,7% chủ thể OCOP đạt từ 3 sao trở lên có doanh thu tăng bình quân 17,6%/năm; 42,3% mở rộng quy mô lao động; 40% chủ thể là phụ nữ và 19,6% là người dân tộc thiểu số tại vùng miền núi, khó khăn.

“Các Quyết định 919 và 922 của Thủ tướng Chính phủ đã tạo bước đột phá trong phát triển kinh tế nông thôn – từ quy mô sản xuất, chất lượng sản phẩm đến giá trị gia tăng và thương hiệu nông sản”, Thứ trưởng Nam nhấn mạnh.

Giai đoạn mới: nâng chất, sáng tạo, phát triển bền vững

Trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh chuyển đổi số và hướng tới tăng trưởng xanh, Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho rằng OCOP cần chuyển mạnh từ phát triển số lượng sang nâng cao chất lượng, đổi mới sáng tạo và bền vững. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, đồng thời đẩy mạnh quảng bá, xúc tiến thương mại trong và ngoài nước.

Báo cáo tại hội nghị, ông Ngô Trường Sơn – Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, cho biết sau hơn 5 năm thực hiện giai đoạn 2021–2025, mạng lưới sản phẩm đặc trưng vùng miền đã hình thành, trở thành động lực mới cho kinh tế nông thôn và du lịch cộng đồng.

Nếu giai đoạn đầu thiên về số lượng, từ năm 2021 chương trình đã chuyển trọng tâm sang chất lượng, truy xuất nguồn gốc và chuỗi giá trị. Hơn 4.000 sản phẩm có mã QR, gần 3.000 sản phẩm được đưa lên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee, Lazada.

Hiện cả nước có hơn 2.000 điểm du lịch cộng đồng, làng nghề, nông trại sinh thái, trong đó 60% gắn với ít nhất một sản phẩm OCOP đặc trưng địa phương. Doanh thu từ du lịch gắn với OCOP đạt trên 25.000 tỷ đồng/năm, chiếm khoảng 15% tổng giá trị sản xuất khu vực nông thôn.

Các sản phẩm OCOP như gạo ST25, cà phê rang xay, hạt điều, mật ong rừng, tinh dầu quế, chè thảo mộc đã có mặt tại hơn 60 quốc gia, góp phần nâng tầm thương hiệu nông sản Việt. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng phối hợp Bộ Công Thương, các đại sứ quán Việt Nam ở nước ngoài xây dựng thương hiệu quốc gia OCOP, thúc đẩy các chuỗi giá trị xanh, hữu cơ, tuần hoàn.

Tuy vậy, chương trình vẫn đối mặt thách thức về chất lượng sản phẩm chưa đồng đều, năng lực quản trị còn hạn chế, hoạt động xúc tiến thương mại chưa đồng bộ. Một số địa phương thiếu nguồn lực đầu tư cho đổi mới công nghệ và mẫu mã.

Giai đoạn 2026–2030, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu mỗi xã có ít nhất một sản phẩm OCOP đặc trưng, hướng tới 20.000 sản phẩm 3 sao trở lên, trong đó 150 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia.

Định hướng trọng tâm là chuyển từ OCOP theo sản phẩm sang OCOP theo vùng và chuỗi giá trị, lấy khoa học – công nghệ, chuyển đổi số và du lịch nông thôn thông minh, xanh, bản sắc làm trụ cột. Bộ cũng đề xuất thành lập Trung tâm Xúc tiến và Đổi mới sáng tạo OCOP Việt Nam nhằm kết nối nhà sản xuất, doanh nghiệp, nhà khoa học và thị trường.

Từ một chương trình phát triển kinh tế nông thôn, OCOP đang trở thành biểu tượng của bản sắc Việt Nam, kết nối giá trị truyền thống với hiện đại, góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng nông thôn xanh – sinh thái – hạnh phúc.