Không phải ở đâu năm mới cũng bắt đầu từ ngày 1/1. Có nơi đón năm mới khi xuân phân chạm ngõ, có nơi chọn trăng non đầu năm, cũng có cộng đồng bước sang năm mới trong những ngày lắng lại để suy ngẫm. Những khác biệt ấy tạo nên bản đồ văn hóa sinh động của thế giới hôm nay.
Với người Việt Nam, năm mới thường được hiểu theo hai nhịp quen thuộc: Tết Dương lịch mở ra một chu kỳ làm việc và hội nhập toàn cầu, còn Tết Âm lịch hay Tết Nguyên Đán là thời khắc sum họp, khởi đầu cho đời sống văn hóa và tinh thần. Tuy nhiên, nếu nhìn rộng ra thế giới, khái niệm “năm mới” không chỉ gói gọn trong vài ngày đầu tháng 1 hay những ngày đầu xuân.
Ở nhiều quốc gia và cộng đồng, năm mới được tính theo lịch mặt trăng, lịch mặt trời hoặc các mốc tôn giáo riêng, gắn với mùa vụ, tín ngưỡng và nhịp sống bản địa. Với các đô thị lớn như TP.HCM, nơi ngày càng đón nhiều dòng khách quốc tế và cộng đồng đa văn hóa cùng sinh sống, việc hiểu những “thời điểm năm mới” khác nhau này cũng là cách đọc vị mùa du lịch, hành vi tiêu dùng và nhu cầu trải nghiệm của du khách.
Từ Tết Dương lịch quen thuộc, Tết Nguyên Đán ở Đông Á, cho đến những lễ đón năm mới diễn ra vào mùa xuân, mùa mưa hay mùa thu ở các khu vực khác, mỗi thời khắc chuyển giao đều phản ánh cách con người nhìn lại năm cũ và bước vào năm mới theo cách rất riêng.
Tết Dương lịch (Gregorian New Year)
1/1/2026
Ngày đầu tiên của lịch Gregory đánh dấu năm mới ở phần lớn các quốc gia. Trước khi tháng 1 trở thành mốc khởi đầu, người La Mã từng đón năm mới vào ngày 25/3. Việc chuyển sang tháng 1 gắn với thần Janus, biểu tượng của sự khởi đầu và những cánh cửa mở ra phía trước.
Theo dòng chảy của Kitô giáo, lịch Gregory lan rộng khắp thế giới. Bên cạnh truyền thống đặt ra những mục tiêu mới, khoảnh khắc giao thừa với các bữa tiệc và màn bắn pháo hoa ngày càng chiếm vị trí trung tâm. Quảng trường Thời đại ở New York trở thành điểm hẹn mang tính biểu tượng, thu hút hơn một triệu người mỗi năm để chứng kiến thời khắc chuyển giao.
Nếu Tết Dương lịch mang tính quy ước toàn cầu, thì ở nhiều xã hội Á Đông, năm mới lại gắn chặt với chu kỳ tự nhiên của mặt trăng.
Tết Nguyên Đán
17/2/2026
Trong nhiều nền văn hóa Á Đông, năm mới không bắt đầu từ một con số trên lịch, mà từ sự vận hành của trời đất. Tết Nguyên Đán được xác định theo thời điểm trăng non đầu tiên của năm âm lịch, khi mùa xuân khởi sự và một chu kỳ sinh trưởng mới mở ra.
Ở Việt Nam và nhiều quốc gia Đông Á, Tết Nguyên Đán không chỉ là mốc thời gian, mà là trung tâm của đời sống văn hóa. Đây là lúc con người khép lại năm cũ bằng sự sum họp, tưởng nhớ tổ tiên và chuẩn bị tinh thần cho một khởi đầu mới. Việc dọn dẹp nhà cửa, sửa soạn bàn thờ, chuẩn bị mâm cỗ không đơn thuần mang tính nghi lễ, mà thể hiện mong muốn sắp xếp lại đời sống, bỏ đi điều cũ kỹ để đón nhận những điều tốt lành.
Khác với Tết Dương lịch mang tính quy ước toàn cầu, Tết Nguyên Đán gắn chặt với gia đình và cộng đồng. Những cuộc trở về quê nhà, những bữa cơm đầu năm và các nghi thức chúc Tết tạo nên một không gian chuyển giao chậm rãi, nơi giá trị đoàn tụ được đặt lên hàng đầu. Pháo hoa và các lễ hội ngoài trời góp phần khuấy động không khí, nhưng chiều sâu của Tết Nguyên Đán nằm ở ý niệm khởi đầu thuận hòa giữa con người với thiên nhiên và với nhau.
Ngày nay, Tết Nguyên Đán không chỉ diễn ra trong phạm vi quốc gia. Tại nhiều thành phố lớn trên thế giới, các khu phố châu Á trở thành không gian lễ hội với diễu hành, biểu diễn truyền thống và những nghi thức mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa. Trong bối cảnh di cư và giao lưu toàn cầu, Tết Nguyên Đán vừa giữ vai trò neo giữ bản sắc, vừa trở thành một phần của đời sống đô thị đa văn hóa.
Từ chu kỳ của mặt trăng, câu chuyện năm mới tiếp tục mở rộng sang những nền văn hóa lấy mặt trời làm mốc tính thời gian.
Nowruz
20/3/2026
Diễn ra vào ngày xuân phân, Nowruz mở đầu cho lịch mặt trời Iran và được tổ chức rộng rãi tại nhiều quốc gia Trung Á cũng như trong cộng đồng người Iran trên toàn thế giới.
Nowruz gắn liền với sự tái sinh của thiên nhiên. Người dân đọc thơ, biểu diễn nhạc dân gian, nhảy qua lửa để khép lại những buồn đau của năm cũ. Nhà cửa được dọn dẹp sạch sẽ, gia đình sum họp bên những bữa tiệc, lễ hội đường phố và các hoạt động cộng đồng, với sắc thái khác nhau tùy từng vùng.
Nếu Nowruz gắn với xuân phân, thì tại Đông Nam Á, năm mới lại đến cùng những chuyển dịch rõ rệt của khí hậu.
Songkran
13–15/4/2026
Songkran đánh dấu năm mới theo lịch mặt trời tại Thái Lan. Đây là một trong những lễ hội quan trọng nhất của Phật giáo, với nước giữ vai trò trung tâm.
Nước tượng trưng cho sự thanh tẩy và rũ bỏ vận xui. Người trẻ đến chúc Tết, nhẹ nhàng rưới nước lên tay và chân người lớn tuổi để thể hiện lòng kính trọng. Song song đó là không khí lễ hội sôi động trên đường phố, nơi cả người dân địa phương lẫn du khách cùng hòa mình vào những ngày đầu năm đầy náo nhiệt.
Tuy nhiên, không phải mọi năm mới trên thế giới đều được đón chào bằng lễ hội rộn ràng.
Muharram
17/6/2025
Muharram là tháng đầu tiên của lịch Hồi giáo, với ngày Ashura mang ý nghĩa đặc biệt. Với nhiều tín đồ, đây là thời điểm dành cho tưởng niệm, chiêm nghiệm và cầu nguyện, hơn là ăn mừng.
Các nghi thức có sự khác biệt giữa các cộng đồng, nhưng đều nhấn mạnh sự tự soi xét và lòng biết ơn. Nhiều người dành thời gian thăm gia đình, dự lễ tại thánh đường và ăn chay. Tên gọi Muharram mang nghĩa thiêng liêng, bởi trong tháng này, mọi hành vi bạo lực đều bị cấm.
Từ Trung Đông, khái niệm năm mới tiếp tục mở rộng sang châu Phi.
Enkutatash
11/9/2026
Enkutatash diễn ra vào ngày đầu tiên của tháng Meskerem theo lịch Ethiopia, tương ứng với 11/9 theo lịch Gregory. Tên gọi này gắn với truyền thuyết về nữ hoàng Sheba cách đây khoảng 3.000 năm.
Lễ Tết kéo dài gần một tuần, chủ yếu xoay quanh gia đình. Người dân trở về quê, sum họp bên những bữa ăn truyền thống và bia thủ công. Đây cũng là thời điểm mùa mưa khép lại, khi những cánh hoa vàng bắt đầu nở rộ trên khắp vùng cao nguyên.
Không chỉ thời điểm, cách con người gọi tên năm mới cũng phản ánh hệ giá trị văn hóa.
Diwali
8/11/2026
Diwali là lễ hội ánh sáng kéo dài năm ngày theo lịch âm Hindu, thường diễn ra từ giữa tháng 10 đến giữa tháng 11. Đây là thời điểm bắt đầu mới, gắn với niềm tin vào ánh sáng và sự thịnh vượng.
Người dân dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa để chào đón nữ thần Lakshmi. Các gia đình thăm hỏi nhau, cầu nguyện, dùng bữa chung và kết thúc ngày lễ bằng pháo hoa, tạo nên không khí rực rỡ cho năm mới.
Nếu Diwali hướng ra ánh sáng và niềm vui, thì năm mới trong truyền thống Do Thái lại mang sắc thái lắng đọng hơn.
Rosh Hashanah
11–13/9/2026
Rosh Hashanah, nghĩa là “đầu năm”, diễn ra vào tháng Tishrei theo lịch Do Thái. Đây là khoảng thời gian để nhìn lại hành vi trong năm cũ, xin tha thứ và chuẩn bị tinh thần cho một năm mới tốt lành.
Âm thanh tù và vang lên trong các buổi lễ như lời nhắc nhở về sự thức tỉnh tinh thần. Bên cạnh những giờ cầu nguyện tại giáo đường, các gia đình quây quần bên mâm cơm với những món ăn mang ý nghĩa biểu tượng, gửi gắm mong ước cho một năm phía trước.
Dù diễn ra vào những thời điểm khác nhau trong năm, các lễ đón năm mới trên khắp thế giới đều gặp nhau ở một điểm chung: nhu cầu khép lại, làm mới và hướng về phía trước. Với các đô thị đa văn hóa và ngành du lịch toàn cầu, những “năm mới khác nhau” ấy không chỉ là câu chuyện văn hóa, mà còn mở ra thêm những cách cảm nhận và trải nghiệm thế giới hôm nay.
