Các chuyên gia nhận định huyện Lý Sơn (Quảng Ngãi) không chỉ được biết đến là "cái nôi" của quê hương Hải đội Hoàng Sa mà còn Bảo tàng xương cá voi nhiều và có quy mô lớn nhất Việt Nam.
Tổ chức Kỷ lục Việt Nam vừa ký xác lập kỷ lục cho Lăng Tân, huyện đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi), nơi lưu giữ và trưng bày hai bộ xương cá Voi (còn gọi là cá Ông) được phục dựng trên đảo lớn nhất Việt Nam. Điểm du lịch này đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia,
Từ lâu, huyện đảo Lý Sơn nổi tiếng là địa phương có hàng chục lăng, vạn thờ tự loài cá voi theo nghi thức tín ngưỡng dân gian mang đậm nét văn hóa miền biển đảo. Lăng Tân (còn gọi là Sở Đại dương) ở xã An Vĩnh đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia là nơi lưu giữ nhiều bộ xương cá voi lâu đời, có kích cỡ lớn nhất.
Năm 2022, các chuyên gia phục dựng thành công hai bộ xương cá voi có niên đại hơn 300 năm ở huyện đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) đưa vào trưng bày, giới thiệu đến du khách trong nước, quốc tế.
Hai bộ xương cá voi "khủng" lần lượt dài 22 m và 28 m, cao gần 4 m. Hai bộ xương cá voi này có niên đại khoảng 300 năm, thuộc loài cá voi lớn nhất Việt Nam.
Mỗi bộ có 50 đốt xương sống, 28 xương sườn, mỗi xương sườn dài gần 10m. Ông Nguyễn Thành (ngụ huyện Lý Sơn) cho biết thuở nhỏ nghe ông bà kể lại, 300 năm trước, cá voi "khổng lồ" này gặp nạn ở vùng biển Hoàng Sa, sau đó được ngư dân địa phương đưa về Lý Sơn rồi "lụy" trước làng chài. Do cá voi nặng khoảng 17 tấn không thể khiêng nổi lên bờ nên hàng trăm dân làng đào hố sâu chôn trên bãi biển. Sau ba năm, các tộc họ khai quật, đưa bộ xương vào lăng thờ tự.
Xương sườn cá voi dài hơn 3 m, ngả màu trắng vàng cong vút trông giống ngà voi. Mỗi đốt sống xương cá voi dài bằng sải tay.
Theo các lão ngư làng chài xã An Hải, cá voi này xưng tước "Đại tướng Huỳnh Long Hải"- vị thần lớn của biển cả. Sau 5 năm chôn cất, các tộc họ nơi đây khai quật, đưa bộ xương vào đình làng thờ cúng.
Bộ xương cá voi dài 20 m, mỗi xương sườn dài gần 10 m, mỗi đốt sống dài bằng sải tay. Ông Nguyễn Thọ (ngụ xã An Hải) cho biết, lúc nhỏ nghe ông bà kể lại, 300 năm trước, cá voi "khổng lồ" này gặp nạn ở vùng biển Hoàng Sa sau đó được ngư dân địa phương đưa về Lý Sơn rồi "lụy" trước làng chài. Do cá voi nặng khoảng 17 tấn không thể khiêng nổi đưa lên bờ nên hàng trăm dân làng đào hố sâu chôn trên bãi biển. Sau ba năm, các tộc họ khai quật đưa bộ xương vào lăng thờ tự.
Ngư dân địa phương thường tín ngưỡng gọi cá voi là "ngài cá Ông". Hiện lăng Tân đang lưu giữ ba bộ hài cốt cá voi với tước vị: Đồng đình Đại vương và Đức Ngư nhị vị tôn thần.
Các tộc họ ở huyện đảo Lý Sơn tế lễ cầu ngư tri ân công đức "ngài cá Ông" ở lăng Tân mỗi dịp tết đến, xuân về. Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Quảng Ngãi nhìn nhận, huyện đảo Lý Sơn không chỉ là "cái nôi" của quê hương Hải đội Hoàng Sa mà còn là "bảo tàng" xương cá voi độc đáo lớn nhất cả nước gắn liền với hành trình khai khẩn, xây dựng huyện đảo Lý Sơn từ nhiều thế kỷ trước.
Tri ân công đức loài cá cứu nhiều người, trải qua bao đời, đến nay ngư dân ở huyện đảo Lý Sơn còn truyền tụng câu ca: "Lăng Ông thánh độ vững như sơn. Yếu điểm trung tâm nghĩa với nhơn (nhân). Một dạ tu bồi hằng giữ pháp. Hai tay đắp lũy để đền ơn".
