Từ lớp học đến cánh đồng: TP.HCM mở lối đi riêng cho du lịch nông nghiệp

Không chỉ bó hẹp trong bốn bức tường lớp học, học sinh TP.HCM ngày càng có nhiều cơ hội tiếp cận thực tiễn thông qua các chương trình du lịch trải nghiệm gắn với giáo dục. Từ những làng nghề truyền thống, khu di tích lịch sử đến các trang trại ứng dụng công nghệ cao, các mô hình học tập ngoài trời đang mở ra hướng đi mới, giàu tiềm năng cho cả ngành giáo dục lẫn du lịch thành phố.

Khi lớp học mở rộng ra cánh đồng, nhà kính

Mô hình du lịch trải nghiệm gắn với giáo dục đang ngày càng khẳng định sức hút mạnh mẽ tại TP.HCM. Nó không chỉ đa dạng hóa lựa chọn du lịch mà còn mang lại những giá trị giáo dục sâu sắc.

"Được tham quan và tự tay làm bánh tráng tại làng nghề truyền thống Phú Hòa Đông, em thấy rất vui. Em không ngờ việc làm bánh đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn như vậy. Nhờ chuyến đi, em càng yêu thêm văn hóa dân tộc mình," Quốc Thiên, học sinh lớp 9, Trường Lê Quý Đôn tại Quận 3, TP.HCM, chia sẻ sau chuyến ngoại khóa.

Trong khi đó, Khu Nông nghiệp Công nghệ cao (CNC) TP.HCM nổi lên như một điểm đến giáo dục kiểu mẫu, nơi ứng dụng CNC trong sản xuất nông nghiệp không chỉ tiết kiệm tài nguyên mà còn tạo ra mô hình du lịch độc đáo.

Ông Lê Sĩ Ngọc, Giám đốc Trung tâm khai thác hạ tầng (thuộc Ban Quản lý Khu nông nghiệp CNC TP.HCM), cho hay: "Việc kết hợp giữa du lịch và sản xuất để nâng cao hiệu quả đầu tư là hướng đi đầy tiềm năng. Chúng tôi đã khai thác hạ tầng, kỹ thuật và xây dựng hình thức du lịch mới lạ, kết hợp với cảnh quan, cây xanh, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch cho thành phố."

Tại Khu Nông nghiệp CNC, học sinh có thể lựa chọn các tour đa dạng như: tham quan tri thức (nghe giới thiệu về công nghệ và quy trình sản xuất, tham quan mô hình trình diễn) hoặc tham quan tri thức kết hợp trải nghiệm và giải trí. Trong tour trải nghiệm, các em được trực tiếp "làm nông" – thực hành trồng, thu hoạch nông sản, tham gia các trò chơi dân gian, trò chơi vận động, và trải nghiệm làm các loại bánh truyền thống gắn liền với nông nghiệp.

Nguyễn Quỳnh Chi, học sinh lớp 8A5, Trường Chu Văn An, Quận 1, ấn tượng với chuyến thăm Khu nông nghiệp công nghệ cao huyện Củ Chi: "Nhìn thấy các loại rau quả được trồng trong nhà kính, em mới hiểu thế nào là nông nghiệp hiện đại. Điều em thích nhất là được thử chăm sóc cây trồng bằng hệ thống tưới tự động."

Trung bình mỗi năm, Khu Nông nghiệp CNC TP.HCM đón từ 30.000 - 40.000 lượt khách tham quan, trong đó phần lớn là học sinh, sinh viên, đoàn viên, hội viên của các đoàn thể, cùng các chuyên gia và đoàn khách quốc tế. Điều này minh chứng rõ nét cho sức hút và tiềm năng to lớn của mô hình này.

Bên cạnh nông nghiệp CNC, TP.HCM còn có nhiều mô hình du lịch học đường độc đáo khác như các trang trại giáo dục (Nông trang xanh, Happy Farm) hay khu du lịch sinh thái Thiềng Liềng ở Cần Giờ. Những hoạt động này không chỉ mang đến niềm vui mà còn giúp các em phát triển kỹ năng thực hành, tư duy sáng tạo và hiểu biết về văn hóa truyền thống, giá trị lao động và trách nhiệm bảo vệ môi trường.

Nông nghiệp công nghệ cao – điểm đến mới của giáo dục STEAM

Theo ông Lê Sĩ Ngọc, Giám đốc Trung tâm khai thác hạ tầng thuộc Ban Quản lý Khu Nông nghiệp CNC TP.HCM, việc kết hợp giữa sản xuất nông nghiệp và hoạt động du lịch trải nghiệm không chỉ giúp tăng hiệu quả đầu tư mà còn góp phần giáo dục học sinh theo hướng liên môn, tích hợp giữa khoa học, công nghệ, môi trường và văn hóa.

“Khu nông nghiệp CNC đang khai thác mô hình du lịch học đường với nhiều loại hình: từ tour tham quan tri thức đến các hoạt động thực hành trồng rau, làm bánh truyền thống, chơi trò chơi dân gian. Đây là sản phẩm du lịch đặc thù, góp phần đa dạng hóa trải nghiệm cho du khách, đặc biệt là thế hệ trẻ,” ông Ngọc cho biết.

Mỗi năm, Khu Nông nghiệp CNC đón khoảng 30.000 - 40.000 lượt khách, chủ yếu là học sinh – sinh viên, các đoàn thể, chuyên gia trong và ngoài nước. Dù đối mặt không ít khó khăn về nhân sự và cơ sở vật chất, nơi đây vẫn nỗ lực từng bước hoàn thiện dịch vụ, nâng cao chất lượng chương trình để phù hợp với từng nhóm đối tượng học sinh.

Cần kết nối bài bản, phát triển chuyên sâu

Dù tiềm năng lớn, mô hình du lịch trải nghiệm gắn với giáo dục tại TP.HCM vẫn đối mặt nhiều thách thức cần được giải quyết.

Thứ nhất, cơ sở hạ tầng tại nhiều địa điểm, đặc biệt là các khu nông nghiệp CNC, chủ yếu được đầu tư cho nghiên cứu và sản xuất. Ông Lê Sĩ Ngọc thừa nhận: "Khi khai thác du lịch thì cơ sở vật chất hạ tầng đó chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế nên chúng tôi cũng gặp nhiều trở ngại." Điều này dẫn đến hạn chế trong việc đáp ứng nhu cầu học tập đặc thù và các dịch vụ đi kèm như ăn uống, lưu trú đạt chuẩn.

Thứ hai, nguồn nhân lực là một thách thức lớn. Ông Ngọc chia sẻ: "Hầu hết các nhân sự phải kiêm nhiệm các hoạt động chuyên môn như chăm sóc, quản lý, vận hành các mô hình lại vừa phải tự học tập trau dồi kỹ năng thuyết minh, hướng dẫn để phục vụ khách tham quan." Dù vậy, sau hơn 10 năm thực hiện hoạt động du lịch sinh thái, Khu Nông nghiệp CNC đã xây dựng được một đội ngũ nhân sự với số lượng và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cao.

Ngoài ra, phụ huynh và nhà trường vẫn lo ngại về an toàn cho học sinh khi tham gia các hoạt động ngoài trời, đặc biệt tại những địa điểm xa trung tâm. Việc phối hợp giữa các đơn vị du lịch và giáo dục còn rời rạc, thiếu kế hoạch dài hạn để phát triển sản phẩm chuyên nghiệp và phù hợp với từng nhóm đối tượng học sinh.

Hướng tới phát triển bền vững và dài hạn

Để mô hình du lịch trải nghiệm gắn với giáo dục phát triển bền vững, cần có sự chung tay từ nhiều phía và những giải pháp đồng bộ.

Trước hết, việc hoàn thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ là yếu tố then chốt. Cần đầu tư nâng cấp các khu vực phục vụ du khách tại các trang trại, làng nghề và khu nông nghiệp CNC, bao gồm khu dịch vụ ăn uống, nghỉ ngơi, và các tiện ích vệ sinh để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thực tế. Ông Lâm Ngọc Tuấn, Giám đốc HTX Nông nghiệp Tuấn Ngọc (TP. Thủ Đức), cũng nhấn mạnh rằng để thu hút và giữ chân du khách tại các trang trại cần có khu dịch vụ ăn uống, lưu trú đạt chuẩn.

Song song đó, đào tạo và nâng cao chất lượng nhân lực là không thể thiếu. Các đơn vị cần tiếp tục đào tạo chuyên sâu cho nông dân và nhân viên về kỹ năng phục vụ du khách, thuyết minh, và tổ chức hoạt động giáo dục. Ông Tuấn cũng đã có dự định đi học các lớp ngắn hạn và khóa huấn luyện khởi nghiệp chuyên sâu để học hỏi, tích lũy kiến thức làm du lịch, sau đó về hỗ trợ chia sẻ, truyền đạt lại kiến thức đã học được cho nhân viên, đây là một hướng đi đáng học hỏi.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên cũng đóng vai trò quan trọng. Chủ tịch Hội Nông dân huyện Củ Chi, ông Võ Văn Thuận, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đào tạo nông dân, xây dựng cơ chế quản lý đất đai linh hoạt, và hỗ trợ các hộ gia đình, doanh nghiệp tham gia vào ngành du lịch. Đồng tình với quan điểm này, ông Lê Minh Dũng, Chủ tịch Hội Nông dân TP.HCM, cho rằng thành phố cần có một quy hoạch tổng thể về du lịch nông nghiệp, dựa trên thế mạnh của từng địa phương, và chú trọng quảng bá qua các kênh truyền thông số.

Từ phía phụ huynh, chị Nguyễn Thị Hằng (Quận 5) mong muốn nhà trường và công ty du lịch phối hợp kỹ hơn để đảm bảo an toàn tuyệt đối, có thêm nhân viên y tế đi cùng. Chị Trần Thùy Trang (Quận 12) cũng đề xuất tổ chức nhiều hoạt động thực hành kỹ năng sống như dạy các con cách tự nấu ăn, dựng lều hay trồng cây để tăng tính tự lập.

Việc xây dựng chương trình giáo dục chuyên biệt là một giải pháp hiệu quả, với nhiều đơn vị lữ hành đã tiên phong. Điển hình, Vietlove Travel cùng với Hoa Sen Tourist, Theme Travel đã phát triển các tour nông nghiệp CNC trong ngày. Vietlove Travel đặc biệt tập trung vào việc thiết kế các chương trình mang tính liên môn, kết hợp kiến thức văn hóa, lịch sử và trải nghiệm thực tiễn, đồng thời ưu tiên hợp tác với các khu ứng dụng CNC để phục vụ mô hình giáo dục STEAM, thực hành trồng nông sản bằng phương pháp thủy canh. Điều này giúp học sinh hiểu biết về quy trình sản xuất bền vững và ý thức bảo vệ môi trường.

Cuối cùng, thiết lập chuẩn an toàn và chất lượng là nền tảng vững chắc. Các cơ quan quản lý cần xây dựng chiến lược phát triển rõ ràng, hỗ trợ đầu tư vào cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng dịch vụ, và thiết lập các chuẩn an toàn cụ thể. Tổ chức tập huấn cho hướng dẫn viên và giáo viên để đảm bảo các chuyến đi diễn ra hiệu quả và an toàn.

Với sự hỗ trợ và phối hợp hiệu quả từ chính quyền, doanh nghiệp, nhà trường và phụ huynh, TP.HCM hoàn toàn có thể trở thành điểm đến lý tưởng cho các chương trình du lịch trải nghiệm gắn với giáo dục, mang lại giá trị lâu dài và toàn diện cho thế hệ trẻ.