Ngành ngân hàng Việt Nam quý I/2025: Nền tảng trụ cột giữa biến động, biên lãi ròng sụt giảm nhưng sức hút cổ phiếu vẫn mạnh

Từng được ví như “trụ cột” không thể thay thế của nền tài chính quốc gia, ngành ngân hàng Việt Nam kết thúc quý I/2025 với một bức tranh nhiều sắc thái. Dưới áp lực suy giảm biên lãi ròng (NIM), chi phí vốn neo cao và sức cầu tín dụng chưa thật sự bứt phá, bức tranh lợi nhuận và hiệu quả hoạt động của nhiều nhà băng bị đặt trong thế khó. Nhưng vượt qua tất cả, cổ phiếu ngân hàng vẫn là trái tim của thị trường chứng khoán, giữ vai trò đầu tàu trong bối cảnh dòng tiền đang tìm đến những điểm tựa lớn và ổn định.

Tính đến hết tháng 4/2025, tín dụng toàn hệ thống tăng 3,9% so với đầu năm – một tín hiệu tích cực dù chưa thực sự mạnh mẽ. Trong số 11 ngân hàng lớn được khảo sát, mức tăng trưởng trung bình đạt 3,3%, cao hơn nhiều so với cùng kỳ năm trước (2,1%), nhưng vẫn chưa thể trở lại đà cao của năm 2023 (4,5%). Một số ngân hàng như Vietcombank dù chỉ đạt mức tăng trưởng 1,2%, nhưng nếu tính thêm phần chuyển giao cho VCB Neo thì con số thực tế cao hơn trung bình ngành. BIDV đạt mức lợi nhuận trước thuế hơn 7.400 tỷ đồng – một con số ấn tượng nếu xét đến bối cảnh lãi suất và chi phí vốn không còn thuận lợi như các năm trước.

Tuy nhiên, điểm gây chú ý nhất vẫn là sự suy giảm đáng kể của NIM, khi lợi suất tài sản sinh lãi bình quân giảm 68 điểm cơ bản (bps), trong khi chi phí vốn chỉ giảm 20 bps. Kết quả là biên lãi ròng toàn ngành tiếp tục đi xuống – đặc biệt rõ rệt ở nhóm ngân hàng quốc doanh như Vietcombank (2,6% – mức thấp nhất nhiều năm), BIDV và VietinBank. Trái ngược với bức tranh có phần ảm đạm của các ngân hàng quốc doanh, nhóm ngân hàng tư nhân lại thể hiện sự phân hóa mạnh mẽ. ACB và Techcombank chứng kiến NIM thấp nhất kể từ năm 2017, trong khi MBB và TPBank giữ được phong độ: MBB duy trì NIM 4,2%, TPBank thậm chí tăng 30 bps lên 3,5%.

Thu nhập ngoài lãi (NOII) toàn ngành tăng 13,9% so với cùng kỳ năm trước, nhưng điều đáng chú ý là phần lớn đến từ các khoản mục thiếu ổn định như "thu nhập khác" thay vì từ nguồn thu bền vững là phí dịch vụ. Thu từ phí dịch vụ giảm tới 7,6%, khiến tỷ trọng trong cơ cấu NOII chỉ còn 40,9%. Đặc biệt, phần lớn “thu nhập khác” lại đến từ xử lý nợ xấu – chiếm đến 84% ở Vietcombank, 88% tại BIDV và 79% ở VietinBank trong năm 2024. Riêng quý I/2025, khoản này tăng thêm 51% so với cùng kỳ, trở thành điểm sáng hiếm hoi trong cơ cấu thu nhập.

Cùng với đó, nhiều ngân hàng chọn giảm chi phí dự phòng để giữ vững lợi nhuận: tỷ lệ dự phòng/dư nợ giảm từ 0,30% còn 0,24%. Dù mức giảm không quá lớn, nhưng cũng đủ để kéo lợi nhuận sau thuế toàn ngành tăng 9,1%. Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo: nếu nợ xấu không được kiểm soát thực chất, việc “nới tay” dự phòng có thể phản tác dụng trong trung hạn. Thực tế, các ngân hàng có tăng trưởng TOI hai chữ số trong quý này như HDB, VPB (riêng lẻ), MBB và STB vẫn là nhóm được đánh giá cao hơn về chất lượng tăng trưởng.

Song song với các chỉ số ngành, bức tranh lợi nhuận quý I/2025 của từng ngân hàng cũng phần nào phản ánh năng lực thích ứng với môi trường lãi suất thấp và chi phí vốn tăng cao. Trong số các nhà băng đã công bố kết quả kinh doanh, nổi bật là VietinBank với lợi nhuận trước thuế riêng lẻ đạt 9.417 tỷ đồng – tăng gần 20% so với cùng kỳ, củng cố vị thế trong nhóm "big4". SHB gây ấn tượng mạnh khi báo lãi gần 4.400 tỷ đồng, hoàn thành 30% kế hoạch cả năm chỉ sau ba tháng. SeABank là một trong những điểm sáng hiếm hoi về tốc độ tăng trưởng khi đạt 4.350 tỷ đồng lợi nhuận – tăng gần 189%, lần đầu tiên ghi nhận con số cao nhất trong lịch sử hoạt động, nhờ đóng góp mạnh mẽ từ thu nhập ngoài lãi. TPBank và VIB cũng lần lượt ghi nhận 2.100 và hơn 2.200 tỷ đồng lợi nhuận, trong đó TPBank ghi nhận tăng trưởng tín dụng lên đến 30% – phản ánh sự hồi phục tích cực ở mảng bán lẻ.

Các ngân hàng tầm trung cũng thể hiện sức bật đáng kể. LPBank thu về hơn 3.100 tỷ đồng lợi nhuận chủ yếu nhờ cắt giảm chi phí nhân sự. Nam A Bank lần đầu vượt mốc 1.200 tỷ đồng, thiết lập kỷ lục mới. ABBank với quy mô nhỏ hơn vẫn đạt gần 400 tỷ đồng, bám sát kế hoạch năm. VietABank không chỉ tăng trưởng lợi nhuận hơn 42% (đạt 352,9 tỷ đồng) mà còn giảm nợ xấu hơn 50% – một điểm cộng rõ rệt về chất lượng tài sản. Ngược lại, PGBank là trường hợp hiếm hoi ghi nhận kết quả kém tích cực: lợi nhuận giảm 17,3% xuống còn 96 tỷ đồng do áp lực dự phòng tăng mạnh, kéo theo tỷ lệ nợ xấu tăng từ 2,57% lên 2,71%. NCB dù quy mô nhỏ, song đã có sự cải thiện rõ ràng khi ghi nhận 125 tỷ đồng lợi nhuận và giữ đà tăng trưởng tín dụng.

Nhìn tổng thể, bức tranh lợi nhuận cho thấy ngành ngân hàng vẫn giữ được sức sống nhờ sự linh hoạt trong cấu trúc nguồn thu và kiểm soát chi phí, nhưng cũng đồng thời phản ánh thách thức ngày càng lớn từ biên lãi ròng thu hẹp và nguồn thu phí bền vững suy giảm. Trong bối cảnh đó, cổ phiếu ngân hàng vẫn duy trì sức hút mạnh mẽ, không chỉ nhờ nền tảng tài chính ổn định mà còn bởi chính sách cổ tức hào phóng. SHB dẫn đầu về thanh khoản với khối lượng giao dịch bình quân 30 ngày lên tới 72,6 triệu cổ phiếu, LPBank chi trả hơn 7.400 tỷ đồng cổ tức tiền mặt – mức cao kỷ lục, còn VietABank dự kiến chia cổ tức lên tới 52,8%. Nhiều ngân hàng như ACB, MBB, VIB, MSB hay Nam A Bank cũng đưa ra kế hoạch chia cổ tức từ 20–50%, góp phần củng cố lòng tin của nhà đầu tư.

Nới room ngoại: Cơ hội gọi vốn của ngân hàng tư nhân

Nguồn: ACBS

Từ ngày 19/5/2025, trần sở hữu nước ngoài tại các ngân hàng tham gia tái cơ cấu tổ chức tín dụng yếu kém chính thức được nâng lên 49%. Chính sách này không áp dụng cho ngân hàng quốc doanh như Vietcombank (VCB), dù cùng tham gia tái cơ cấu. Trong nhóm 4 ngân hàng gồm HDBank, MBBank, VPBank và VCB, chỉ có HDB, MBB và VPB được hưởng lợi từ quy định mới.

Động lực này đến đúng lúc, tăng trưởng tín dụng nhanh buộc các ngân hàng phải bổ sung vốn để duy trì hệ số an toàn vốn (CAR). Theo VISRating, nếu không tăng vốn, CAR của nhóm ngân hàng này có thể "bốc hơi" 150–300 điểm cơ bản trong vòng 2 năm tới. MBB có thể cầm cự bằng lợi nhuận giữ lại và trái phiếu cấp 2, nhưng HDB và VPB cần dòng vốn mới từ nhà đầu tư chiến lược – một cuộc chơi lâu dài, nhiều thương lượng như bài học từ thương vụ SMBC – VPB kéo dài tới hai năm.

Quan trọng hơn, vốn ngoại không chỉ giúp tăng lực, mà còn kéo theo quản trị quốc tế và mở rộng kênh cho vay FDI. VPB là ví dụ sống động khi hợp tác SMBC đã mang về khoản vay hợp vốn 1 tỷ USD. Trong khi đó, VCB kỳ vọng thương vụ bán 6,5% vốn cho Mizuho sẽ giúp CAR tăng hơn 200 điểm cơ bản – nếu hoàn tất trong 2025–2026.