Con đường hiện thực hóa tầm nhìn siêu đô thị du lịch TP.HCM

TP.HCM đang chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ, quyết tâm hiện thực hóa khát vọng trở thành siêu đô thị du lịch quốc tế "xanh, thông minh, hấp dẫn hàng đầu khu vực và là trung tâm du lịch châu Á" vào năm 2045. Hành trình này đòi hỏi Thành phố phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng, khẳng định vai trò "đầu tàu" bằng những giải pháp đột phá, sự cải cách toàn diện.

Bài 1: TP.HCM: Các trụ cột động lực cho tầm nhìn siêu đô thị du lịch quốc tế hàng đầu châu lục

Mục tiêu trở thành "điểm đến xanh" gắn chặt với tính bền vững hiện đang đối diện với tốc độ thực hành chậm, đòi hỏi chiến lược phải lồng ghép yếu tố môi trường và cộng đồng từ giai đoạn đầu xây dựng sản phẩm và hạ tầng. Thách thức lớn nhất đặt ra, như PGS. TS. Nguyễn Ngọc Vinh - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Tư vấn phát triển vùng, chỉ ra là sự xung đột giữa phát triển kinh tế du lịch biển với bảo tồn các khu vực nhạy cảm như Cần Giờ, cùng với áp lực hiện hữu từ biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn. Trong bối cảnh đó, ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM, cảnh báo quy hoạch cần đảm bảo không đánh đổi tăng trưởng với môi trường, yêu cầu các siêu dự án đô thị, cảng biển, metro phải tuân thủ nghiêm ngặt các chuẩn mực bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu.

Để hiện thực hóa cam kết này, quyết tâm của Thành phố được thể hiện qua chỉ đạo đẩy mạnh chuyển đổi xanh, ưu tiên năng lượng sạch để đến 2030, toàn bộ xe buýt và taxi sử dụng năng lượng sạch, cùng với việc tăng diện tích cây xanh đô thị đạt 5,5m2/người. Đáng chú ý, việc khẩn trương thiết lập hành lang bảo vệ sinh thái ven sông Sài Gòn và bảo vệ hệ sinh thái rừng ngập mặn Cần Giờ, cùng với việc quy hoạch sông Sài Gòn để khai thác kinh tế, du lịch kết hợp tạo không gian xanh, công viên ven sông, là những bước đi thực tiễn nhằm cân bằng giữa phát triển và bảo tồn.

Không dừng lại ở việc bảo vệ môi trường, Thành phố còn cần tập trung giải quyết bài toán nâng tầm chất lượng dịch vụ. Với lợi thế siêu đô thị biển, du lịch du thuyền được xem là đòn bẩy tái thiết địa giới và hệ thống dịch vụ. Tuy nhiên, ông Ruurd Van Putten, Giám đốc khu vực Đông Nam Á của Marinetek, tập đoàn quốc tế hàng đầu về giải pháp bến du thuyền và hạ tầng nổi thẳng thắn nhận định sản phẩm dịch vụ hiện nay còn hạn chế và chưa đạt chuẩn quốc tế. Vì thế. ông đề xuất một lộ trình phát triển chuyên biệt, có sự tham vấn của chuyên gia quốc tế, ưu tiên 5 yếu tố then chốt: quy hoạch vị trí xây dựng bến du thuyền, cảng hành khách và cầu tàu; quy hoạch vị trí cho các dịch vụ bảo dưỡng/sửa chữa; hoàn thiện khung pháp lý, quy trình cấp phép đầu tư và vận hành minh bạch; xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu cho thuyền trưởng, thủy thủ đoàn và nhân viên bến cảng; và cải thiện chất lượng môi trường đường thủy, kiểm soát ô nhiễm.

TP.HCM đặt mục tiêu thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa kết hợp với du lịch và kinh tế ban đêm trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, vươn tầm Đông Nam Á và thế giới. Việc này gắn với đầu tư hoàn thành khu liên hợp thể thao quốc gia, Công viên lịch sử văn hóa dân tộc và đẩy mạnh các chuỗi sự kiện tầm cỡ. Đặc biệt, sự tái thiết này cần tư duy làm thị trường cá nhân hóa để khai thác giá trị mới, tiếp cận với những thị trường “tỷ đô” mà hiện nay vẫn đang đi sau khu vực, điển hình là thị trường Halal.

TS Phú Văn Hẳn, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Dân tộc học - Nhân học TP.HCM, cho rằng: sự đồng hành của chính sách là then chốt. Chính quyền Thành phố cần ban hành cơ chế hỗ trợ phát triển dịch vụ Halal, tổ chức đào tạo hướng dẫn viên am hiểu tôn giáo, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp khai thác các di sản Hồi giáo như một phần trong bức tranh văn hóa đa dạng.

Để đạt được mục tiêu điểm đến thông minh, việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đẩy mạnh chuyển đổi số là yếu tố then chốt, đáp ứng nhu cầu du khách bằng cách ứng dụng công nghệ như AI và Big Data để cá nhân hóa trải nghiệm. GS Nguyễn Quang Trung - đồng lãnh đạo Trung tâm Nghiên cứu thành phố thông minh và bền vững châu Á - Thái Bình Dương, Đại học RMIT Việt Nam, cho rằng để đạt tầm nhìn 2050, TP.HCM cần ưu tiên giao thông công cộng, nền tảng số và nhân lực số. AI, dữ liệu và hạ tầng số là những điều thiết yếu cho đô thị, nhưng hạ tầng thôi là chưa đủ. "Chuyển đổi thực sự đòi hỏi đổi mới mạnh mẽ hơn trong tư duy lãnh đạo, hệ thống và thiết kế thể chế", GS Trung nhấn mạnh.

Th.s Huỳnh Ngọc Thái Anh, Giảng viên Khoa học máy tính trường công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Cần Thơ đặt ra bài toán về nhân sự chuyên môn: “Hiện nay, nhóm ngành công nghệ thông tin chỉ chiếm 5-10% tổng số sinh viên, và sinh viên có năng lực về AI, chuyển đổi số còn ít hơn nữa. Điều này dẫn đến sự thiếu hụt nhân sự có khả năng triển khai mô hình AI trong doanh nghiệp du lịch.” Ông đề xuất mô hình doanh nghiệp gắn với nhà trường để xây dựng các khóa huấn luyện AI cho cộng đồng, doanh nghiệp và cơ quan ban ngành. Các trường đại học có thể thiết lập cơ chế Sandbox, nơi doanh nghiệp đặt ra bài toán thực tiễn để sinh viên nghiên cứu, qua đó chuyển giao kết quả về doanh nghiệp. Ông cũng lưu ý các doanh nghiệp cần bắt đầu với việc học, xác định mục tiêu và thực hiện bài bản từng giai đoạn chuyển đổi số thay vì "nhảy cóc" đến giai đoạn AI.

Ở góc độ điểm đến mang đậm bản sắc văn hóa, việc giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa đặc trưng của từng vùng trong một tổng thể đô thị mới là một thách thức lớn, với nguy cơ bị hòa tan nếu không có định vị rõ ràng. Để tránh “đô thị hóa cưỡng bức” khiến mất đi bản sắc nhanh chóng, TS Nguyễn Đức Trí, Trưởng khoa Du lịch Đại học Kinh tế TP.HCM, khuyến nghị: "Cần cơ chế bảo tồn - phát huy văn hóa bản địa như nghề cá, lễ hội, ẩm thực ven biển." Đồng thời, ông đề xuất áp dụng nguyên tắc phát triển thương hiệu song hành (dual branding). Trong đó, có thương hiệu chung như: “Siêu đô thị biển TP.HCM” hay “Bờ biển Rồng”, kết hợp cùng thương hiệu riêng giúp giữ dấu ấn đặc thù từng khu vực mới sáp nhập (ví dụ: Vũng Tàu vui chơi giải trí, Long Hải là nghỉ dưỡng, Xuyên Mộc hướng tới Wellness, liên kế với Cần Giờ định vị du lịch rừng sát).

Mở rộng góc nhìn, GS.TS. Eric Jose Olmedo Panal, Viện trưởng Viện Quốc tế kiêm Giám đốc, Trung tâm Nghiên cứu và Đổi mới liên ngành trường Đại học Kinh tế Tài chính UEF lại đưa ra một kiến nghị thú vị về định vị tổng thể. Thay vì tìm kiếm một đặc trưng duy nhất, ông cho rằng TP.HCM nên tận dụng lợi thế giao thoa văn hóa đặc biệt của mình để định vị là cửa ngõ văn hóa sống động của cả nước, với các cụm từ thương hiệu tiềm năng như "Gateway" hay "House of Vietnam".

Để diễn giải ý tưởng này, GS.TS Eric đề xuất mô hình tích hợp du lịch văn hóa với du lịch MICE nhằm tận dụng lợi thế siêu đô thị kinh tế. Theo đó, TP.HCM sẽ trở thành trung tâm hội nghị - văn hóa đại diện cho toàn thể Việt Nam, hoạt động như một bảo tàng sống kết hợp điểm dừng một cửa (one-stop center) cho du khách. Mô hình này không chỉ dừng lại ở việc trưng bày tĩnh lặng; văn hóa Việt Nam sẽ được tái hiện sống động qua từng hoạt động, từ biểu diễn nghệ thuật, múa dân tộc, đến ẩm thực và giao lưu cộng đồng. Ông hình dung một "Ngôi nhà Việt Nam" đầy màu sắc, nơi các nhóm dân tộc luân phiên biểu diễn và phục vụ buffet đặc trưng của 54 dân tộc, đồng thời mỗi tỉnh thành có thể có văn phòng đại diện giới thiệu điểm đến và sản phẩm du lịch.

Đặt mình vào vị trí du khách quốc tế, Giáo sư Eric phân tích rõ giá trị cộng dồn của mô hình này: khách tham dự hội nghị có thể dễ dàng mua ngay tại trung tâm các gói du lịch bền vững, chất lượng được chứng nhận. Nếu chỉ có nửa ngày, họ có thể xem biểu diễn, mua quà lưu niệm, thưởng thức đặc sản ngay tại trung tâm thành phố; nếu có thêm thời gian, họ có thể đặt tour đi Đà Nẵng, Nha Trang hay Hà Nội, tất cả chỉ trong một điểm dừng duy nhất tại TP.HCM.

Những chuyển động mới đang bắt đầu mở ra một kỳ vọng lớn, yêu cầu Thành phố phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh bằng những giải pháp phù hợp, linh hoạt và hiệu quả. Đây cũng là động lực để TP.HCM phát huy toàn diện hệ thống năng lực hiện có, khẳng định vai trò "đầu tàu" trong nước và trở thành siêu đô thị du lịch quốc tế xanh, thông minh, hấp dẫn hàng đầu khu vực.