Ở miền đất trầm tích núi lửa hàng triệu năm tuổi, chàng trai trẻ Nguyễn Văn Nhật (38 tuổi, Đặc khu Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) đang viết câu chuyện mới cho “vương quốc tỏi”. Đó là sản phẩm đầu tiên của đảo tiền tiêu của Tổ quốc đạt chuẩn OCOP 5 sao quốc gia.
Khát vọng của chàng lính trẻ
“Người lính không chỉ nằm ở màu áo xanh, mà ở ý chí kiên định mà cha ông để lại,” Nhật nói, mắt hướng về phía biển, nơi thế hệ cha anh từng là Đội hùng binh Hoàng Sa năm xưa giong buồm ra khơi cắm mốc khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc.
Năm 2008, Nhật tình nguyện viết đơn vào quân đội. Những năm tháng rèn luyện trong quân ngũ, chàng trai trẻ đã hun đúc sự bền gan, kỷ luật và tinh thần kiên định không lùi bước trước khó khăn.
Toàn cảnh Đặc khu Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.
Nhật bên ruộng tỏi hữu cơ của gia đình.
Sau khi xuất ngũ, Nhật rong ruổi khắp nơi học nghề, tích lũy kinh nghiệm sống và làm việc: học nghề hàn tại Trường Cao đẳng Lilama Đồng Nai. Sau đó anh về tham gia thi công ở Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Kết thúc gói thầu, anh trở lại TP Quảng Ngãi tiếp tục học thêm nghề điện và làm việc ngày đêm. Anh gọi đó là “những năm rèn mình,” dù không hề biết rằng mọi thứ đang chuẩn bị cho một hành trình lớn hơn.
Năm 2016, Nhật trở về Lý Sơn. Anh mở cửa hàng điện, phụ cha mẹ buôn bán nông sản. Cuộc sống tưởng như sẽ an phận trong nhịp sống bình yên nơi xứ đảo.
Ruộng tỏi Lý Sơn.
Cánh đồng tỏi hữu cơ ở Đặc khu Lý Sơn của doanh nghiệp Phú Sinh.
“Năm 2018, có lần phụ mẹ bán hàng, tôi chợt nhận ra tỏi Lý Sơn không chỉ là nông sản. Nó là linh hồn của đảo.” Một nhận thức giản dị nhưng đủ mạnh để thay đổi cuộc đời chàng thanh niên trẻ. Từ khoảnh khắc đó, Nhật đã chọn tỏi, chọn quê hương và chọn con đường làm thế nào để sản phẩm tỏi Lý Sơn xứng tầm là nông sản độc đáo của Việt Nam.
Năm 2021, sau nhiều năm học hỏi, tích lũy kinh nghiệm, tròn 32 tuổi, Nhật quyết định thành lập Công ty TNHH TM&DV Phú Sinh với mong muốn xây dựng thương hiệu tử tế, có trách nhiệm và bền vững từ chính miền đất đảo nuôi mình lớn lên.
Phú Sinh đầu tư máy móc, bắt đầu hướng đi chế biến sâu nhằm nâng cao giá trị tỏi – thay vì chỉ bán tỏi thô như truyền thống hàng chục năm qua. Cuối năm 2022, với sự hỗ trợ của Chi cục Quản lý Chất lượng Nông lâm Thủy sản tỉnh Quảng Ngãi, Nhật cùng anh Nguyễn Văn Thảo và cô Ngô Thị Phấn xây dựng 1ha tỏi VietGAP đầu tiên. Mùa vụ thành công mở ra cánh cửa mới: con đường sản xuất chuyên nghiệp hóa.
Đến năm 2023, Phú Sinh đã liên kết với 85 hộ dân đồng hành sản xuất 39 ha tỏi, và bất ngờ hơn cả là doanh nghiệp này đã ký được hợp đồng cung ứng tỏi với Masan – điều mà Nhật kể rằng “chưa từng dám nghĩ tới”.
Hiện doanh nghiệp sở hữu: Sản phẩm OCOP 5 sao: Tỏi Lý Sơn (200 tấn/năm); Hai sản phẩm OCOP 4 sao: Cao tỏi đen – 200 lọ/tháng ,Tỏi đen cô đơn Phú Sinh – 1.000 kg/năm; một sản phẩm OCOP 3 sao: Tỏi đen nhiều nhánh – 300 kg/tháng và đang trong quá trình nâng hạng lên 4 sao.
Tháng 5/2023, Nhật bắt đầu chế biến sâu các sản phẩm từ tỏi. Gian bếp nhỏ của gia đình được cải tạo thành xưởng thử nghiệm. Nhưng thiếu kiến thức công nghệ thực phẩm, anh liên tiếp thất bại: Nhiều mẻ tỏi đen bị hỏng vì sai nhiệt độ.
Sản phẩm cao tỏi đen, một trong những sản phẩm mới được khách hàng ưa chuộng của Công ty TNHH TM&DV Phú Sinh.
Nhật bên sản phẩm tỏi đen ngâm mật ong được bảo quản trong kho lạnh của gia đình.
Hàng chục ký tỏi sấy cháy đen vì lỗi kỹ thuật. Chi phí đội lên theo từng lần thử nghiệm.“Có những ngày, tôi đứng nhìn cả thùng tỏi hỏng mà đau như cắt,” anh kể. “Nhưng đã chọn con đường này thì không thể lùi.”
Bằng nghị lực của người lính, Nhật kiên trì hơn 300 lần thử cho đến khi hoàn thiện 8 dòng sản phẩm: tỏi đen, cao tỏi, tỏi ngâm mật ong… Phú Sinh từng bước được thị trường đón nhận. Giá trị tỏi tăng lên, nông dân được hưởng lợi nhiều hơn.
Chinh phục OCOP – cuộc chạy đua khắc nghiệt
Cuối năm 2024, Nhật quyết định đưa sản phẩm tham gia OCOP. Những tiêu chuẩn khắt khe đòi hỏi anh phải làm lại gần như mọi thứ: Xây dựng nhà xưởng chuẩn an toàn thực phẩm; truy xuất nguồn gốc QR, tem chống hàng giả - bao bì chuẩn hóa; kiểm nghiệm chất lượng; hoàn thiện hồ sơ kỹ thuật - ISO - ATTP; biên soạn câu chuyện sản phẩm
“Một mình xoay xở, nhiều lúc tôi muốn bỏ cuộc. Riêng chi phí hồ sơ và bao bì đã hơn 150 triệu đồng,” Nhật nhớ lại. Nhờ sự hỗ trợ từ chương trình OCOP tỉnh Quảng Ngãi, huyện đoàn Lý Sơn và gia đình, anh từng bước vượt qua. Đầu 2025, bộ sản phẩm của Phú Sinh đạt OCOP 4 sao cấp tỉnh và được đề xuất nâng hạng.
Tháng 6/2025 - tỏi Lý Sơn Phú Sinh chính thức được công nhận OCOP 5 sao quốc gia. Đây là sản phẩm đầu tiên của Lý Sơn đạt danh hiệu cao nhất trong chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”.
Nhật tham gia giới thiệu trưng bày sản phẩm tỏi Lý Sơn ở nhiều phiên chợ, triển lãm quốc gia.
Tháng 6/2025 – tỏi Lý Sơn Phú Sinh chính thức được công nhận OCOP 5 sao quốc gia.
OCOP 5 sao giúp tỏi Lý Sơn đủ điều kiện xuất khẩu sang Nhật Bản, EU; tạo đầu ra ổn định cho hàng trăm hộ dân; nâng tầm thương hiệu tỏi đảo Lý Sơn và góp phần xây dựng nền kinh tế biển bền vững của địa phương.
Nhật chia sẻ, sau thời gian dài tìm hiểu, doanh nghiệp dày công nghiên cứu, thiết kế ra mắt logo Phú Sinh không chỉ là dấu hiệu nhận diện, mà là câu chuyện văn hóa mang hình chữ S, dáng hình đất nước Việt Nam, biểu tượng của nguồn cội và niềm tự hào. Giọt nước mang hình dáng tép tỏi Lý Sơn, đại diện cho sự tinh khiết và tâm huyết. Ba gợn sóng – nhịp thở Hoàng Sa, Trường Sa, khát vọng vươn ra biển lớn. Logo kèm theo slogan “Sứ mệnh trao sức khỏe đến mọi nhà” khẳng định cam kết nhân văn: mang lại sản phẩm sạch – chuẩn – an toàn cho cộng đồng.
Năm 2024, Phú Sinh đầu tư 1ha tỏi GlobalGAP theo định hướng hữu cơ, đặt nền móng cho nông nghiệp xanh trên đảo. Hướng đi này giúp nông dân: Giảm chi phí phân bón, thuốc hóa học, tăng chất lượng tỏi, bảo vệ đất – nước – hệ sinh thái biển
Từ một cơ sở kinh doanh nhỏ, Nhật đã phát triển thành doanh nghiệp tiên phong áp dụng VietGAP – HACCP, liên kết hơn 100 hộ dân, xây dựng vùng nguyên liệu 40ha và tiếp tục mở rộng.
Xây dựng thương hiệu nông sản mạnh của quốc gia
Sau thành công OCOP 5 sao, Nhật triển khai kế hoạch mở rộng vùng nguyên liệu, hỗ trợ nông dân canh tác hữu cơ; xây dựng nhà máy chế biến đạt chuẩn xuất khẩu,thành lập không gian trải nghiệm tỏi Lý Sơn phục vụ du lịch. Tham gia các hội chợ quốc tế, hướng đến thương hiệu quốc gia ngành hàng “Muốn tỏi Lý Sơn sống tốt, nông dân phải được hưởng lợi nhiều nhất,” Nhật nói.
Sinh ra trong gia đình ba đời trồng tỏi, hơn ai hết, Nhật thấu hết nỗi nhọc nhằn của bà con nông dân đất đảo. Những năm tỏi giả tràn lan, giá rớt thê thảm, nhiều hộ bỏ ruộng. Anh chọn đứng lên khi nhiều người muốn dừng lại.
Người dân xuống giống vụ tỏi mới ở Đặc khu Lý Sơn.
Tỏi cô đơn Lý Sơn.
Người lao động phân loại tỏi ở xưởng của Công ty TNHH TM&DV Phú Sinh.
Giữa biển trời Lý Sơn mênh mông, nơi từng con sóng như còn thấp thoáng bóng hùng binh Hoàng Sa, chàng trai trẻ vẫn miệt mài cùng lao động tất bật trong xưởng. Anh tin rằng những củ tỏi trắng nhỏ bé ấy xứng đáng đi xa hơn – trở thành niềm tự hào của đất đảo tiền tiêu.
Hành trình của Nguyễn Văn Nhật không chỉ là câu chuyện khởi nghiệp, mà còn là biểu tượng của thế hệ trẻ Lý Sơn hôm nay. Hành trình ấy vẫn đang được viết tiếp, trên mảnh đất đỏ bazan của đảo núi lửa, nơi những củ tỏi bé nhỏ mang trong mình không chỉ vị mặn của biển, mà cả một khát vọng vươn xa của người dân ở xứ sớ “Vương quốc tỏi Lý Sơn”.
Định hướng phát triển thương hiệu sản phẩm tỏi thời gian tới, ông Nguyễn Văn Huy, Chủ tịch UBND Đặc khu Lý Sơn khẳng định địa phương xác định phát triển thương hiệu tỏi theo hướng giá trị cao, bền vững và gắn với văn hóa - du lịch biển đảo.
Địa phương tập trung bảo vệ tính độc nhất của tỏi Lý Sơn thông qua chuẩn hóa vùng trồng, nâng cao chất lượng và mở rộng sản xuất an toàn. Đặc khu sẽ tăng cường quản lý chỉ dẫn địa lý, áp dụng truy xuất nguồn gốc bằng QR. Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu để nâng cao giá trị gia tăng và đa dạng hóa sản phẩm. Hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối thị trường, phát triển kênh phân phối chính thức sẽ được đẩy mạnh trong và ngoài nước.
"Đặc khu cũng định hướng gắn sản phẩm tỏi với du lịch trải nghiệm và các sự kiện quảng bá đặc sắc của địa phương. Địa phương đặt mục tiêu xây dựng sản phẩm tỏi Lý Sơn trở thành thương hiệu nông sản mạnh của quốc gia, bảo đảm sinh kế cho người dân và phát triển bền vững cho đảo”, ông Huy nói.
