Trận địa Pháo cổ Vũng Tàu

Thành phố biển Vũng Tàu không chỉ được biết đến bởi những bãi biển nên thơ, lãng mạn mà còn là một nơi lưu giữ những giá trị vô giá và độc đáo. Một trong số đó là Trận địa pháo cổ do thực dân Pháp xây dựng từ hơn một thế kỷ trước, nhằm tạo ra hành lang an toàn tuyệt đối cho cửa ngõ vùng Đông Nam Bộ mà Pháp cai trị. Trận địa Pháo cổ Vũng Tàu là bộ sưu tập vũ khí cổ có giá trị và lớn nhất Đông Dương,  được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Việt Nam) xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia

Trận địa Pháo cổ Vũng Tàu do Pháp xây dựng năm 1895 được bố trí liên tiếp từ Tây-Bắc sang Đông-Nam Núi Lớn và Núi Nhỏ (TP Vũng Tàu). Hệ thống trận địa pháo cổ gồm 23 khẩu trọng pháo, phân chia thành ba cụm: Trận địa pháo Núi Lớn, Trận địa pháo Tao Phùng (Núi Nhỏ) và Trận địa pháo Cầu Đá.

Trận địa pháo cổ Núi Lớn nằm trên Núi Lớn

Từ con hẻm 444 Trần Phú, Phường 5, Vũng Tàu, du khách đi theo con đường nhựa rợp bóng cây xanh, uốn khúc quanh co lưng chừng núi để đến với Trận địa pháo cổ và hầm thủy lôi có từ thời Pháp-Nhật chiếm đóng. Trận địa pháo cổ Núi Lớn là một trong ba tuyến phòng thủ quân sự do thực dân Pháp xây dựng cuối thế kỷ XIX, với quy mô kiên cố, hiện đại nhất lúc bấy ở Đông Dương nhằm phòng thủ, tấn công và kiểm soát toàn bộ cửa biển Miền Đông Nam bộ và trấn giữ an toàn cho trung tâm nghỉ dưỡng của thực dân Pháp tại Vũng Tàu. Được khởi công năm 1885 và kéo dài trong vòng 15 năm mới hoàn thành. Ở độ cao 100m so với mực nước biển, rộng hơn 1ha. Trận địa pháo gồm có 6 khẩu trọng pháo do Pháp chế tạo từ năm 1872-1876, được đặt trên bệ, bố trí theo hình vòng cung, mỗi khẩu cách nhau khoảng 17,5m. Các khẩu pháo được đặt trên mâm pháo có thể quay 360⁰ và nâng cao hay hạ thấp tầm bắn nhờ vào hệ thống đĩa có răng cưa gắn với bệ pháo cố định. Những khẩu đại pháo đều hướng ra biển Đông phía Cần Giờ TP. HCM. Phía sau mỗi khẩu pháo đều có hầm chứa đạn và hệ thống giao thông hào, liên kết với các cổ pháo khác xung quanh là hệ thống kho đạn và hầm pháo thủ.

Pháo cổ núi Lớn

Trận địa pháo cổ Núi Nhỏ (Núi Tao Phùng)

Nằm trên Núi Tao Phùng, đến đây du khách tận mắt chiêm ngưỡng 11 khẩu đại pháo, mỗi khẩu có trọng lượng 2 tấn đang ghếch nòng về phía biển, được thực dân Pháp xây dựng cùng thời điểm với trận địa pháo Núi Lớn, có chức năng là chốt tiền tiêu, do phải quản lý vùng biển Phước Tỉnh, Long Hải, vùng Biển Đông và Nam Vũng Tàu nên được Pháp bố trí thành 3 cụm theo thế vòng cung để có thể bao quát toàn bộ ba vùng.

Cụm thứ nhất nằm trên đỉnh núi Tao Phùng, ngay dưới chân tượng Chúa Kitô cao 32m. Cụm này có 3 khẩu trọng pháo ở độ cao 136m so với mực nước biển và được đặt trong một công sự đào sâu dưới mặt đất, có đường kính 10,5m, kiểu dáng, cấu tạo giống nhau và cỡ đạn là 240mm, nòng dài 12,33mm.

Cụm thứ hai đặt tại Hải Đăng có từ năm 1870. Cụm này nằm cách cụm pháo thứ nhất 300m về phía Bắc; gồm 5 khẩu đại pháo nằm ở độ cao 91m so với mực nước biển; có cùng kiểu dáng, cấu tạo và cỡ đạn là 300mm. Hiện nay chỉ còn  4 khẩu, một khẩu chỉ còn lại mâm pháo (do súng được chuyển về trưng bày trong bộ sưu tập súng cổ ở sân Bạch Dinh).

Pháo cổ núi Nhỏ

Bộ Pháo cổ Bạch Dinh

Cụm thứ ba tại Tịnh xá Ngọc Bích (đường Hạ Long), gồm 3 khẩu đại pháo cùng kiểu dáng, cấu tạo và cỡ đạn là 140mm, nằm ở độ cao 90m so với mực nước biển, được đặt riêng biệt trong ba công sự, cách đều nhau 27m và được nối thông với nhau bằng hệ thống giao thông hào và hầm trú ẩn. cụm pháo này cách cụm thứ hai 300m

Trận địa pháo cổ Cầu Đá là một bộ phận trong phòng tuyến Vũng Tàu của thực dân Pháp, được xây dựng cuối thế kỷ XIX nằm ở phía Bắc Núi Nhỏ ở độ cao 15 m, gồm 4 khẩu pháo cỡ đạn 240mm, nòng dài 5,5m, bố trí theo hình cánh cung nòng hướng ra biển Bãi Trước - Cần Giờ, cách nhau 18 m, được đặt lên mâm pháo có thể quay tròn 360 độ, nâng cao hay hạ thấp tầm bắn nhờ hệ thống chuyển động tầm hướng bằng bánh răng cưa.

Để xây dựng một trận địa pháo có thế nói là lớn nhất lúc bấy giờ, thực dân Pháp đã bắt người dân lao dịch khổ sai dùng sức người xẻ đá, phá núi làm đường, đào hào giao thông, xây hầm công sự đều làm bằng thủ công, phương tiện thô sơ. Năm 1944 quân đội Nhật đã sử dụng hầm chứa thủy lôi để phong tỏa vịnh Gành Rái và cửa biển Vũng Tàu. Thời chống Pháp (1945-1954) quân và dân Vũng Tàu bí mật lấy khoảng 50 đến 60 trái thủy lôi (nặng trên 100kg/trái) chế bom mìn tự tạo, tiêu diệt địch. Đây là một trong những bộ sưu tập “pháo cổ” lớn nhất Đông Dương còn lại tại Vũng Tàu, đồng thời là nơi in đậm dấu ấn lịch sử, một thời của thuộc địa Pháp tại Việt Nam.

Nghi thức bắn Thần công

Nghi thức bắn súng Thần công là nét văn hóa độc đáo của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, được công nhận bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) chứng nhận qui trình, giải pháp, kỹ thuật, nghi thức bắn súng Thần công. Sau hàng trăm năm ngủ yên, những khẩu đại pháo hiên ngang chĩa nòng ra biển, như thách thức giặc ngoại bang lại có dịp được âm vang nhân mỗi dịp Khai hội Văn hóa -Du lịch được tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu tổ chức hàng năm vào dịp Tết Nguyên đán. Du khách gần xa được sống lại trong khí thế hào hùng của quân dân Bà Rịa - Vũng Tàu quyết tâm bảo vệ cương thổ, giữ gìn giá trị truyền thống thiêng liêng và sự bình yên của dân tộc.

Thông tin chi tiết về Trận địa pháo cổ Vũng Tàu  được đăng tải trên Website chính thức của du lịch Bà Rịa-Vũng Tàu: www.bariavungtautourism.com.vn.

K.L