Những người phụ nữ góp hương sắc cho sản phẩm OCOP Cà Mau
Chia sẻ
Phong trào OCOP ở cực Nam Tổ quốc đang phát triển nhờ những phụ nữ sáng tạo, dám nghĩ dám làm. Họ gìn giữ di sản, dẫn dắt hợp tác xã, và góp phần vào nông nghiệp bền vững cho vùng đất giàu tiềm năng.
Bản tồn vị ngọt di sản Khmer của bánh gừng, bánh ớt Hưng Hội
Tọa lạc ở phía Nam thành phố Bạc Liêu, thuộc tỉnh Cà Mau, xã Hưng Hội mang đặc thù văn hóa nổi bật với gần 80% cư dân là người Khmer. Trong dòng chảy xã hội hiện đại, dù nhiều loại bánh mới xuất hiện, bánh gừng và bánh ớt truyền thống vẫn âm thầm tồn tại trong đời sống cộng đồng.
Tuy nhiên, nguy cơ mai một đang hiện hữu khi phương pháp làm bánh thủ công gia truyền dần ít được truyền dạy. Trước thực trạng này, Nghệ nhân Tăng Thị Lang (ấp Cái Giá, xã Hưng Hội) đã đứng lên gầy dựng lại nghề làm bánh gừng từ năm 2012.
Bằng đôi bàn tay khéo léo, bà Lang và gia đình vẫn miệt mài tạo ra những chiếc bánh hoàn toàn thủ công từ bột nếp, trứng, bột nang mực và nước cốt chanh. Bánh được tạo hình nhánh gừng tinh xảo, chiên vàng và ngào đường, giữ trọn hương vị ký ức của ẩm thực Khmer. Sản phẩm này là minh chứng sống động cho tinh thần gìn giữ văn hóa của người dân Hưng Hội.
Bánh gừng và bánh ớt Cà Mau mang ý nghĩa tượng trưng cho sự đoàn tụ, gắn kết gia đình và lời chúc may mắn, thịnh vượng. Bánh gừng còn được hiểu là biểu tượng cho sự thủy chung, gắn bó trong hôn nhân, đặc biệt là trong cộng đồng người Khmer và Chăm.
Năm 2016, nỗ lực của bà được công nhận với danh hiệu nghệ nhân. Đến năm 2018, hưởng ứng chủ trương của Nhà nước, bà Lang cùng người dân, cán bộ và chính quyền xã đã thành lập Hợp Tác Xã (HTX) Hưng Hội, đưa bánh truyền thống từ khuôn khổ lễ hội trở thành thức quà đặc sản đại diện cho cộng đồng Khmer, xã Hưng Hội nói riêng và tỉnh Cà Mau nói chung.
Đến năm 2022, bánh gừng đã vươn lên đạt chuẩn OCOP 3 sao, bà con vừa có thu nhập, vừa giữ nghề cha ông và chiếc bánh mang theo sứ mệnh chia sẻ tinh hoa ẩm thực dân tộc Khmer đến thực khách gần xa.
Theo chị Hoa Dy, cán bộ Phòng Văn hóa Xã hội tỉnh Cà Mau và là người con Hưng Hội, hiện HTX đã ổn định được lực lượng lao động cơ hữu từ 15-20 người đang tiếp tục học và truyền nghề, theo gương nghệ nhân Tăng Thị Lang. So với ngày bà Lang cần mẫn làm một mình, tối đa mỗi ngày hai vợ chồng chỉ được 5 ký bánh, con số hiện tại đã đạt khoảng 40 ký, cho thấy tín hiệu tích cực sau bao nỗ lực.
Bà Lang cùng chồng làm bánh. Ảnh: Báo Cà Mau.
Bà con HTX Hưng Hội học nghề cùng giữ phương pháp làm bánh truyền thống.
Gần đây nhất, tại ngày hội “Tinh hoa văn hóa Ẩm thực Cà Mau” lần đầu diễn ra vào tháng 9 vừa qua, gian hàng bánh gừng đã được bà con địa phương đón nhận nhiệt tình. Thành công bước đầu khi ra thị trường của “Bánh Gừng Hưng Hội” là câu chuyện đẹp về sự kết hợp giữa truyền thống và kinh tế hiện đại, cho thấy tiềm năng gia tăng thu nhập dựa vào chính bản sắc dân tộc.
Bánh gừng, bánh ớt - Sản phẩm OCOP xã Hưng Hội. Ảnh: TTXVN.
Tiên phong nghiên cứu tạo đặc sản mới cho địa phương tại xã Vĩnh Hậu
Tại xã Vĩnh Hậu, nơi những cánh đồng muối nâu hồng trải dài dưới nắng, HTX Nông nghiệp Sinh thái Hương Rừng lại chứa chan trong mình một câu chuyện đẹp về giá trị sản phẩm OCOP kết tinh từ sự nghiên cứu khoa học nghiêm túc và tinh thần lao động bền bỉ của phụ nữ Việt.
Câu chuyện nâng tầm loại rau dại trên đồng muối Vĩnh Thịnh phải bắt đầu từ Tiến sĩ Ngô Kiều Oanh. Vị chuyên gia du lịch nông nghiệp, dù đã quá tuổi nghỉ hưu, vẫn miệt mài nghiên cứu dọc miền Tổ quốc.
Hậu COVID-19, trong chuyến tham quan của một tổ chức phi chính phủ thuộc Liên Hợp Quốc mời vào đồng muối của xã Vĩnh Thịnh, huyện Hòa Bình, tỉnh Bạc Liêu cũ, bà Oanh bắt gặp những vạt rau sam biển xanh mướt, ôm lấy hạt muối mà mọc lên.
Nữ tiến sĩ nhận ra ngay đây là loại rau quý giá, từng được bà nghiên cứu nhiều năm trước về khả năng phục hồi hệ sinh thái và xứng danh “kho báu dinh dưỡng” với hàm lượng protein, chất béo, và các hợp chất chống oxy hóa cao.
Trớ trêu thay, phần lớn người dân nơi đây chỉ xem đó là “rau heo”. Tuy nhiên, chị Nguyễn Thị Thủy, người lập nghiệp trên đất Bạc Liêu, lại có cảm tình đặc biệt. Nhiều lần, chính rau sam biển này đã giúp gia đình trị các vấn đề tiêu hóa, tiểu đêm, hun đúc dự cảm về giá trị lớn hơn.
Cơ duyên đã đưa hai người phụ nữ ấy gặp nhau. Chị Thủy, với tình yêu quê hương và khao khát cùng bà con thoát nghèo trên nguồn nông sản địa phương, đã được Tiến sĩ Oanh hướng dẫn nghiên cứu.
Dựa trên đề tài khoa học nghiêm túc, với sự hỗ trợ của tổ chức thuộc Liên Hợp Quốc, họ đã cùng nhau tiên phong phát triển sản phẩm trà rau sam biển và nâng thành sản phẩm OCOP 3 sao. Loại trà được làm từ lá ngọn, thân rau sam biển thu hái tại địa phương và cỏ ngọt, mang lại công dụng quý giá như đào thải độc tố, bổ sung muối khoáng, chất chống oxy hóa và hỗ trợ cân bằng huyết áp.
Trà rau sam biển được sản xuất theo quy trình khép kín, tỉ mỉ và khắt khe. Để phát triển sản phẩm bền vững, chị Thủy cùng HTX Nông nghiệp Sinh thái Hương Rừng áp dụng mô hình cộng sinh tự nhiên của rau sam biển trên nền đồng muối, giúp bà con gia tăng sinh kế trên tập quán canh tác quen thuộc.
Bên cạnh việc tự thân cố gắng quảng bá 2 sản phẩm địa phương, cùng sự giúp đỡ của bà con hợp tác xã, cán bộ xã. Chị Thủy cùng cô Oanh hiện cũng đang xây dựng hệ sinh thái cộng đồng du lịch muối, tận dụng thế mạnh của xã. Đây cũng là sản phẩm OCOP du lịch 3 sao đầu tiên của OCOP, mở ra hướng phát triển gắn kết giữa nông nghiệp và du lịch bền vững.
Vừa qua, các sản phẩm của HTX tự hào góp mặt tại triển lãm thành tựu đất nước A80. Chị Thủy bày tỏ mong ước giản dị: “Tôi muốn đưa rau sam biển thành sản phẩm đặc trưng của tỉnh, góp phần giúp bà con nông dân thoát nghèo”.
Chị Thủy và gian hàng trà rau sam biển tại triển lãm thành tựu quốc gia A80. Ảnh: Báo Cà Mau.
Tháo nhãn “rau dại” cùng bà con lên đời kinh tế với dưa bồn bồn HTX Minh Duy
Cách đó hơn 88km, tại xã Hưng Mỹ, hành trình thay đổi nhận thức để cây rau dại từng bị “hắt hủi” như rau sam biển trở thành đặc sản như hiện nay, có sự đóng góp của một nữ doanh nhân kiêm nông dân giàu nghị lực đổi mới sáng tạo, chị Phạm Thị Dung, Giám đốc HTX Bồn bồn Minh Duy.
Cây bồn bồn, thuộc họ lau sậy, vốn sinh trưởng tốt ở vùng đất ngập nước Cà Mau nhưng từng bị người dân xem là “rau dại”, kém giá trị và chặt bỏ. Năm 2010, chị Phạm Thị Dung bắt đầu nhận thấy tiềm năng lớn từ loại rau dại, sạch, có hương vị độc đáo khi cùng bà con bày bán ven Quốc lộ.
“Khách ghé qua rất thích loại rau dại, sạch, hương vị độc đáo của quê mình. Tôi nhận ra, cây bồn bồn có rất nhiều triển vọng phát triển”, chị Dung chia sẻ. Đến năm 2015, chị chính thức trở thành hộ kinh doanh với sản phẩm chủ lực là dưa bồn bồn.
Bước ngoặt lớn đến vào năm 2017 khi sản phẩm “Bồn bồn Cái Nước - Cà Mau” được Cục Sở hữu trí tuệ công nhận nhãn hiệu tập thể, xác lập vị thế và thương hiệu cho ngành hàng này. Được tiếp thêm động lực, đến năm 2021, sản phẩm dưa bồn bồn của Minh Duy đã đạt chuẩn OCOP 3 sao. Ngay sau đó, vào năm 2022, chị vận động thành công 9 hộ, cùng mở HTX Bồn bồn Minh Duy.
Chị Phạm Thị Dung thu hoạch bồn bồn đã đạt chuẩn.
HTX tiếp tục vươn xa với chiến lược đa dạng hóa, chủ động vùng nguyên liệu và chế biến sâu các sản phẩm như chè bồn bồn, kim chi bồn bồn, và bồn bồn chua ngọt, đưa thương hiệu xuất hiện trên các kệ hàng của Co.op Food và hệ thống nhà hàng liên tỉnh.
Hiệu quả kinh tế rất rõ rệt: “Trung bình mỗi tháng cơ sở xuất đi TP.HCM và các tỉnh miền Tây khoảng 4 đến 5 tấn thu lãi khoảng vài trăm triệu đồng/năm. Cơ sở cũng tạo việc làm cho hàng chục lao động góp phần xóa đói giảm nghèo tại địa phương”, chị cho biết.
Sản phẩm dưa bồn bồn HTX Minh Duy được xử lý cẩn thận, đạt chuẩn OCOP 3 sao.
Không nghỉ ngơi sớm trước thành công, để ứng phó với biến đổi khí hậu và tránh phụ thuộc vào nguyên liệu tươi, HTX Minh Duy đang hợp tác với chuyên gia, giáo sư để nghiên cứu, cải tiến máy móc, hướng tới sản phẩm dưa bồn bồn sấy trong tương lai và đồng thời tiếp tục phát triển sản phẩm mới như bồn bồn kim chi, chè bồn bồn. Hiện, riêng xã Tân Hưng Đông xưa, nay là xã Hưng Mỹ, nơi HTX Minh Duy đang phát triển, cũng là điểm trồng bồn bồn lớn nhất trên địa bàn tỉnh Cà Mau.
Hình ảnh những người phụ nữ, có người đã ngoài 50, 70 tuổi, cần mẫn làm nông nghiệp bền vững từ nghiên cứu, bảo tồn di sản, gắn với khát vọng nâng cao đời sống bà con đã làm nên vẻ đẹp dịu dàng riêng của HTX nơi cực Nam Tổ Quốc. Họ không chỉ tạo ra sản phẩm OCOP chuẩn sao mà còn tiên phong trong mô hình sản xuất nông nghiệp mới, tận dụng điều kiện tự nhiên khắc nghiệt của vùng đất mặn để nâng cao sinh kế một cách bền vững, tiến tới tích hợp cùng du lịch tạo nên hương sắc đầy lạc quan cho Cà Mau.
Tuy nhiên, để những “mầm cây” mà các chị gieo tiếp tục vươn cao, thiết nghĩ cần có sự đồng hành mạnh mẽ từ chính quyền và chuyên gia. Việc cải thiện hoạt động thương hiệu bài bản, từ thiết kế bao bì đến xúc tiến thương mại, là điều kiện quan trọng để những sản phẩm tử tế, mang đậm hương sắc và giá trị lao động của họ lan tỏa vững mạnh.
Vượt qua vai trò món ăn, nghề làm bún Long Kiên là câu chuyện về sự kiên cường của cộng đồng đã “di thực“ văn hóa ẩm...
