Ở tuổi 62, nhà sáng lập Vinamit miệt mài “bay” giữa Đà Lạt, TP.HCM, Hà Nội... để chia sẻ cho những người xung quanh về lối sống lành mạnh, giải pháp ăn uống để cải thiện sức khỏe. Ông nói bây giờ không còn là thời ăn ngon, ăn sang nữa mà phải ăn an toàn, sống khỏe mạnh.
Ở tuổi 62, nhà sáng lập Vinamit miệt mài “bay” giữa Đà Lạt, TP.HCM, Hà Nội... để chia sẻ cho những người xung quanh về lối sống lành mạnh, giải pháp ăn uống để cải thiện sức khỏe. Ông nói bây giờ không còn là thời ăn ngon, ăn sang nữa mà phải ăn an toàn, sống khỏe mạnh.
“Bây giờ làm gì mà mang lợi ích cho cộng đồng, bản thân thấy hạnh phúc thì tôi làm, để cảm ơn cuộc đời đã cho tôi trọn vẹn đến thời điểm này”, ông chủ Vinamit chia sẻ lý do gần đây ông tất bật với câu chuyện thực phẩm thay đổi sự sống.
QUA RỒI THỜI ĂN NGON, ĂN SANG…
- Những câu chuyện của ông gần đây không chỉ có nông nghiệp organic, quản trị doanh nghiệp hay công nghệ, mà còn quản trị sức khỏe để phòng bệnh tật. Vì sao bây giờ ông lại miệt mài với vấn đề này?
- Sức khoẻ tốt, một cơ thể khoẻ mạnh là điều mà ai cũng mong có được. Chúng ta đều biết thực phẩm nhằm mang lại sức khỏe, nuôi dưỡng sự sống của con người. Nếu chúng ta tiếp cận với những thực phẩm không có sự sống, thì không nuôi sống cơ thể mình đúng cách. Tôi may mắn tiếp cận được một chương trình về khoa học lối sống và thấy được tầm quan trọng của việc ăn uống tác động cơ thể ra sao. Rồi chính mình lại ứng dụng trên cơ thể để thấy sự chuyển biến tích cực hằng ngày của sức khoẻ. Nên tôi đã quyết định đưa chiến lược khoa học lối sống vô chương trình phát triển của Vinamit.
Tôi tự tin nói với cộng đồng rằng, thực phẩm hoàn toàn có thể chữa được bệnh nếu biết ăn đúng chứ không phải “cứ ăn là sẽ tốt". Nếu thay đổi được quan điểm, lối sống này, mọi người có thể tránh và thậm chí là chữa được bệnh tật.
- Cụ thể cách của ông là như thế nào? Vì sao bây giờ ông mới nói chuyện này, mà không phải sớm hơn?
- Thật ra tôi làm từ nhiều năm trước rồi, nhưng mới từ bản thân tôi thôi. Sau đó, đến nội bộ nhân viên của tôi. Tôi kiểm tra khoảng 1.000 nhân viên của mình và phát hiện có đến 60% đang bị bệnh, nên đã nghiên cứu đưa từng loại thực phẩm vào thực đơn từng người tùy theo thể trạng và bệnh, để xem lại có phù hợp với nhiều người không. Kết quả, các bệnh đều thuyên giảm tốt.
Đến năm 2018, thời điểm tôi tập trung đưa khu vườn vào căn bếp với các sản phẩm sấy đông khô chính là lúc tôi bắt đầu cho chiến lược này.
Tôi tin tương lai sẽ tốt hơn, dù chưa biết có đủ sức khỏe, thời gian, tiền bạc để làm nhiều hơn hay không, nhưng tôi thấy có thể chăm sóc được cho nhiều người, nhất là những người bệnh liên quan đến đường ruột, hệ tiêu hóa như tôi đã từng bị.
"Tôi đã có cuộc đời doanh nhân trọn vẹn cho đến giờ phút này. Tôi muốn làm việc để trả ơn cuộc đời đã ưu ái cho tôi những điều tốt đẹp". Ảnh: Q.Hương
Cách của tôi là hỗ trợ cho họ có kiến thức, tự chăm sóc mình, tiếp cận được thị trường thức ăn thiên về tự nhiên, lành mạnh hơn. Từ đây tôi cũng tạo ra một hệ sinh thái mà các doanh nghiệp khởi nghiệp sản xuất ra các sản phẩm cho thị trường này. Nhưng quan trọng hơn, tôi muốn hướng họ vào việc kinh doanh vững chắc, tạo ra các sản phẩm an toàn, không vì kiếm lợi nhuận nhanh mà làm ăn chụp giựt, bất chấp sức khỏe con người.
Tôi luôn có niềm tin những sản phẩm sức khỏe này sẽ có thị trường tốt, đặc biệt thị trường nước ngoài khó tính. Nếu chưa bán được trong nước, mình bán cho nước ngoài rồi lại quay về nội địa, như Vinamit đã từng đi với mít sấy. Và khi đó, thị trường sẽ có thực phẩm tốt nhiều hơn. Đó là chiến lược rất dài, nhưng tôi và các doanh nghiệp trẻ sẽ làm được.
- Khoảng 2018, tôi thấy ông đang làm rất tốt và liên tục cho ra nhiều sản phẩm sấy đông khô như bột nước mía, rau má, bột thơm… rất được thị trường đón nhận. Và đó cũng là những sản phẩm mới, tại sao ông đột ngột chuyển hướng?
- Những sản phẩm này hiện tại tôi vẫn làm rất tốt và thực tế nó là những sản phẩm của hành trình tìm kiếm nguồn thực phẩm thay đổi sự sống đó chứ. Chỉ là lúc đó tôi chưa có trung tâm trải nghiệm thôi. Thời điểm đó tôi nói với mọi người là tôi có gắng đem khu vườn vào gian bếp, để có thể tiện dụng cho mọi người ăn rau nhiều hơn, dùng các sản phẩm sạch từ thực vật nhiều hơn, bằng nhiều cách.
Mà tôi thấy chưa hài lòng lắm. Bởi tôi chưa có “rút ruột” chia sẻ với mọi người vì sao chúng ta phải thay đổi thói quen ăn uống như vậy, và hỗ trợ những người không may có vấn đề về sức khỏe ăn uống đúng cách hơn.
Thế nên tôi mới đầu tư trung tâm trải nghiệm tại Đà Lạt. Nó như một nơi nghỉ dưỡng, chữa lành. Và tôi bắt đầu chia sẻ với mọi người câu chuyện ăn uống đúng cách từ chính bản thân tôi, một bệnh nhân mang nhiều bệnh liên quan đến đường ruột, dạ dày, đã từng chạy chữa khắp nơi.
Chúng tôi nhờ sự hỗ trợ thêm của các bác sĩ chuyên khoa, chia sẻ kiến thức y khoa, kiến thức dinh dưỡng trên góc nhìn của người làm thực phẩm.
"Tôi theo quan niệm kinh tế vừa đủ, làm gì cũng vừa đủ là đủ, là hạnh phúc. Mình tính cái gì cũng phải có kế hoạch và vừa đủ". Ảnh: FBNV
KHI KHỎE MẠNH THÌ LÀM GÌ CŨNG ĐƯỢC
- Thực sự tôi muốn biết lý do chính từ bản thân ông đã trải nghiệm cách thay đổi này?
- Ban đầu là tôi mắc bịnh, đó là khoảng năm 2010. Thời gian này tôi ít gặp gỡ với mọi người không phải chỉ vì bận rộn kinh doanh, mà vì tôi phát hiện mình bị tiền ung thu đại tràng, trào ngược dạ dày, viêm gan siêu vi B, tiểu đường lại còn mỡ máu, huyết áp cao, thêm cả trĩ nữa. Thê thảm nhất là đại tràng, cảm giác đường ruột của tôi rất tệ, cơ thể yếu, nói chuyện vài phút đã tuột đường huyết nên đi đâu cũng sợ, chỉ loanh quanh làm việc ở nhà để mệt thì nghỉ tại chỗ chứ không dám ra ngoài. Tôi không thể đứng lâu để phát biểu ở các hội thảo hay những buổi chia sẻ như trước.
Tôi sang Đài Loan chữa bệnh đến 2016 thì thấy đỡ hơn. Nhưng vì chỉ uống thuốc, ăn để uống thuốc, vận động không nhiều nên cơ thể tôi tăng cân rất nhanh, hơn 90kg.
Thực ra tây y ở đâu cũng giống nhau cả. Tôi sang Đài Loan điều trị là vì tôi muốn thay đổi môi trường thôi. Nhưng ở đây tôi thường xuyên gặp một số bạn bè, đối tác, cũng là người làm nông nghiệp, sinh học. Họ kết nối tôi gặp những người cũng có bệnh như tôi và tôi được chia sẻ cách thay đổi chế độ ăn uống, giữ gìn sức khỏe theo phương pháp sinh học. Nếu tính thời gian tôi lấy mình ra để thử nghiệm thì dài lắm. Nhưng tóm gọn lại là sản xuất sạch, ăn rau củ trái cây, uống men vi sinh, giảm hẳn ăn thịt.
Khi đó tôi nhiều bệnh quá, nói thiệt tôi cũng bất chấp rồi. Nên được chỉ là tôi nghe thôi, dù không tin lắm. Tôi ở trong trạng thái là ăn gì, làm gì cũng được, miễn tôi giảm uống thuốc tây, hết bệnh. Mình còn quá nhiều dự định của doanh nghiệp chưa làm. Thế là tôi mang mình ra thử nghiệm.
- Ông mất bao lâu để thử nghiệm, để nghiên cứu và tự tin chia sẻ với mọi người về thực phẩm thay đổi sự sống?
- Cũng không phải đơn giản ngày một ngày hai mà cả một quá trình rất dài. Để hiểu về sinh học một cách bài bản mình phải học, phải nghiên cứu đúng. Thế là tôi quay lại trường nông nghiệp ngày xưa tôi học, nhờ các giáo sư hướng dẫn. Nguyên lý các thầy tôi dạy cũng giống như tôi được học ngày trước.
Thầy tôi nói: Con người cũng giống cây cỏ vậy. Cây cỏ trồng trong đất mà thiếu vi sinh, nhiều hóa chất sẽ sinh nấm bệnh. Chúng ta lại sử dụng hóa chất để tiếp tục điều trị thì chỉ có cách tiêu diệt cây, hư hại đất thôi, nên phải bổ sung vi sinh. Hiểu sinh học là gì rồi mình ứng dụng vào đất, vào cây cũng giống như cho cơ thể mình.
Khi đó tôi lại như một sinh viên, đi học, nghiên cứu về các chủng vi sinh, chủng nào có lợi, chủng nào hại, chủng nào đối kháng, đâu là thiên địch. Tôi nói mình có nông trường làm rau, trái cây. Thầy tôi biểu vậy quá tốt. Anh về ứng dụng trồng sản phẩm hữu cơ để chữa bịnh cho mình đi. Nếu hết bịnh thì nhân rộng cách làm sản phẩm kiểu như vậy bán cho người tiêu dùng.
Tất nhiên tôi làm ngay chứ. Do vậy mà mọi người thấy những sản phẩm đông khô như bột rau má, bột gừng, bột thơm, nước mía, dừa nước… mà Vinamit làm trong 5 năm qua, tất cả đều liên quan đến sinh học.
Tại vì muốn nuôi và giữ được men vi sinh thì phải có công nghệ đông khô này. Tôi làm từ 2017 nhưng đến 2018 mới chỉ dám nói là mình có sản phẩm đó thôi, không nói nhiều về sức khỏe. Vì lúc đó tôi hết bệnh nhưng chưa khỏe hẳn, tôi muốn có thời gian để quan sát mình nhiều hơn.
Đến 2020 thì tôi mới mạnh dạn chia sẻ với mới người. Hành trình chia sẻ của tôi gắn với câu chuyện thực phẩm thay đổi sự sống là như vậy. Bây giờ tôi tự tin khẳng định các bệnh của tôi đã lành. Tôi cũng giảm được khoảng 20kg, người nhẹ nhõm, khỏe mạnh.
Tính ra tôi bắt đầu hành trình của mình từ 2012-2013, tròn 10 năm.
Cũng may tôi có sự đồng hành của con gái tôi, một bác sĩ ở Mỹ. Trong quá trình nghiên cứu về y khoa, con đã giúp tôi rất nhiều trong việc đọc tài liệu về y khoa, dinh dưỡng, giúp tôi cách nghiên cứu để hiểu về cơ thể mình, để biết cơ thể mình cần gì. Con tôi cũng là động lực, là người đồng hành trong hành trình chữa bệnh của tôi. Bây giờ tôi có thêm một bác sĩ trẻ rất giỏi về nội tổng quát cũng đồng hành hỗ trợ.
- Ban đầu khi chữa bệnh cho mình hiệu quả, ông có ý định mang ra thị trường để chia sẻ với nhiều người không?
- Không, nhưng tới bây giờ thì tôi nghĩ tôi không được phép giữ riêng cho mình. Sau đại dịch COVID-19, người ta dần quan tâm tới việc làm sao ăn để nâng hệ miễn dịch, tăng sức đề kháng cơ thể, cải thiện bệnh nền... Và điều này phù hợp với giải pháp tôi đưa ra, với bằng chứng là chính tôi. Khi sử dụng thực phẩm đúng sẽ là một giải pháp y khoa để cải thiện sức khỏe, để chữa bệnh.
Tôi muốn mọi người nhìn nhận nghiêm túc về sức khỏe, hiểu và lắng nghe cơ thể mình nhiều hơn. Bây giờ có tiền mà bịnh, mà lo lắng thì nên không. Tôi chỉ mong mọi người có sức khỏe nên tôi cần mẫn, nghiêm túc chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức của mình cho mọi người.
Tôi lập cộng đồng, mở nhiều sự kiện, lớp học để truyền bá các kiến thức về cơ thể con người. Học viên ban đầu là những doanh nhân, bởi chỉ có họ mới có thể làm nhanh và mạnh được. 25 nhân viên của tôi, là những kỹ sư nông nghiệp, cũng đã đi học thêm về y khoa, dinh dưỡng, để có kiến thức cùng tôi nhân rộng công việc này.
Tôi cũng đã từng rất thiếu thốn từ nhỏ và đi kiếm tiền sớm, đến khi thành lập doanh nghiệp thì lo lắng, suy nghĩ rất nhiều làm sao để doanh nghiệp phát triển thuận lợi để cho người lao động đỡ vất vả hơn. Nhưng mà rồi có nhiều tiền để làm gì khi cơ thể bệnh tật, mình lại quay vòng căng thẳng, lo lắng.
"Cuộc đời con người có hình sin. Lên rồi phải xuống chứ không thể ở trên cao mãi được, nhưng xuống rồi sẽ đi lên, nên mình phải chuẩn bị bước đi thật vững". Ảnh: Hải An
Tôi thấy rất tâm đắc với nền kinh tế vừa đủ, biết đủ của những người làm nông nghiệp ở Thái Lan. Tôi muốn mọi người dành thời gian thư giãn, ngủ nhiều một chút, thường xuyên nghỉ ngơi, đi dạo ngoài thiên nhiên, ăn uống khoa học để khỏe mạnh hơn. Khi khỏe mạnh thì không có gì phải lo nghĩ hết, làm gì cũng được.
TÔI ĐÃ CÓ MỘT CUỘC ĐỜI DOANH NHÂN TRỌN VẸN
- Nhưng ông tập trung quá nhiều cho việc câu chuyện sức khỏe cộng đồng thì liệu có ảnh hưởng đến việc kinh doanh của Vinamit?
- Không đâu. Lớp kế cận của tôi họ “xịn” lắm. Có nhiều người đã đi cùng tôi 20 năm rồi. Họ thay tôi điều hành nhiều năm nay và làm rất tốt. Thật ra bây giờ tôi không còn trẻ. Tôi còn “ngồi” chẳng qua nhân viên bên dưới họ nể thôi, chứ đôi khi không có tôi họ càng thoải mái làm việc và làm việc chất lượng (cười).
Tôi tin không có tôi thì Vinamit vẫn ổn, rất ổn. Tôi chỉ tham gia chiến lược, vĩ mô thôi.
- Ông nghĩ như thế nào về Vinamit trong 20-30 năm nữa khi ông đã không còn sức trẻ, con cái thì không thừa kế?
- Tôi vẫn nghĩ Vinamit là một công ty sản xuất thực phẩm mới cho tương lai, không phải đơn thuần là thực phẩm mà luôn luôn là doanh nghiệp dẫn đầu về thực phẩm mới, chất lượng. Nông nghiệp và thực phẩm vẫn là ngành sẽ giúp chúng ta làm tròn vai trò y tế dự phòng.
Tôi cũng thay đổi cách nhìn về phát triển Vinamit. Trước đây tôi cố gắng giữ doanh nghiệp, không đồng ý cổ phần, hợp tác. Nhưng bây giờ, tôi thấy cần phải đi theo hướng phù hợp nhất để Vinamit phát triển, chứ tôi không thể khỏe mãi bên công ty mình gầy dựng được. Có thể tôi sẽ tìm một đối tác uy tín, có tầm nhìn để cùng đưa Vinamit phát triển tốt hơn.
Tôi đã có một cuộc đời doanh nhân trọn vẹn cho đến giờ phút này. Và tôi muốn thời gian sau này của mình tôi làm việc vì cộng đồng nhiều hơn, để trả ơn cuộc đời đã ưu ái cho tôi những điều tốt đẹp. Tôi cũng muốn có thời gian để hỗ trợ các bạn trẻ trong hệ sinh thái khởi nghiệp vì nông nghiệp, vì tôi rất yêu, rất tâm huyết với lĩnh vực này. Với tôi như vậy là đủ.
"Tôi hợp làm ăn, chia sẻ với nhóm những doanh nghiệp nhỏ, yếu thế, cùng nhau nghiên cứu, cùng nhau sản xuất, cùng đi lên". Ảnh: Q.Hương
- Ví dụ 10-20 năm nữa, mít không còn là sản phẩm chủ lực, hoặc mất hẳn ở Vinamit, thì ông cảm thấy thế nào?
- Tôi nghĩ là điều đó tốt. Bởi bản thân tôi cũng không nghĩ mít sẽ là sản phẩm chủ lực của Vinamit trong tương lai. Đến bây giờ thì tôi thấy đã là quá tốt rồi, mít ở Vinamit đã làm tròn vai, và cần phải chuyển sang một giai đoạn mới.
Các sản phẩm organic chúng tôi đang làm hiện nay dù đi theo thị trường ngách nhưng sẽ bùng nổ. Bởi người ta không còn nghĩ tới ăn ngon, ăn sang nữa mà ăn an toàn, bền vững.
Doanh nghiệp cũng đừng nghĩ làm an toàn thì lãi ít. Mình hãy nghĩ xa hơn. Khi tất cả đều nghĩ tới sản phẩm sạch thì sẽ có lãi như kỳ vọng thôi. Chắc chắn những người tạo làn sóng, tạo xu hướng sẽ vất vả, nhưng người ta đã mở đường rồi, mình còn ngại gì mà không đi.
TÔI CHỈ LÀM NÔNG NGHIỆP VÀ TÔI BIẾT THẾ NÀO LÀ ĐỦ
- Hai năm dịch bệnh và bây giờ lại khủng hoảng kinh tế, ông có gặp khó khăn không?
- Không nhiều thì ít chứ 3 năm liên tiếp thì không ai dám nói chắc chắn rằng mình ổn. Giữa lúc thị trường khó khăn, mình đâu có buôn bán được nhiều như trước thì chắc chắn có ảnh hưởng rồi.
Nhưng tôi làm nông nghiệp, chỉ là không lời chứ lỗ thì không bao giờ lỗ đâu. Kiểu nào tôi cũng đủ trang trải, và tôi không bao giờ để người lao động của doanh nghiệp mình chật vật.
Tôi cũng không bao giờ để mình bị động cả. 3 năm qua tôi tập trung đầu tư 2 trung tâm nghiên cứu và một dự án văn phòng, để khi thị trường bình thường trở lại thì bắt nhịp sản xuất.
"Nếu chẳng may bạn lỡ rơi từ trên cao xuống, thì đừng cưỡng lại mà thoải mái thả rớt xuống tận đáy đi, rồi bước lên. Bởi vì không vùng vẫy nên bạn vẫn còn dư sức để bước". Ảnh: Hải An
- Tôi hỏi thật, ông cũng là một nhà đầu tư sừng sỏ nhưng mấy chục năm chỉ đi làm nông nghiệp, mảng kinh doanh được coi là chậm sinh lời. Ở thời điểm này, có lúc nào ông nghĩ đây là cơ hội để tham gia lĩnh vực mới, hoặc M&A, ví dụ như bất động sản, tài chính?
- Tôi không làm bất động sản được. Nếu làm thì tôi đã làm 30 năm trước rồi. Thực ra tôi dành nhiều tiền mua đất đấy chứ, nhưng là để làm nông trại, phục vụ sản xuất, nên tôi muốn gọi đúng tên của nó là mua đất, chứ không phải kinh doanh bất động sản.
Trong đầu tôi không có khái niệm lướt sóng bất động sản. Tôi chỉ mua đất để có quỹ đất sản xuất, nên khi nào có tiền và có nhu cầu tôi sẽ mua, không mua khi thị trường nóng sốt. Có thể tôi kinh doanh bảo thủ nhưng mà tôi làm nông nghiệp và chỉ muốn có đất cho sản xuất nông nghiệp, không mua bán sang tay kiếm lời.
Tôi cũng khuyên các nhà đầu tư nhỏ lẻ không đầu tư bầy đàn, không lướt sóng bất động sản nếu mình không có kiến thức. Không hiểu thị trường thì đừng tham. Muốn đầu tư đất thì mua đất sản xuất như tôi (cười).
Còn M&A lúc này, tôi không thuộc típ đầu tư như vậy. Nếu có dòng tiền tốt thì lúc này là thời điểm tôi tập trung cho sản xuất và hoàn thiện các dự án của mình, chứ tôi không làm được kiểu đi mua lại tài sản của những người khó khăn. Tất nhiên mình hiểu là quy luật thị trường có cạnh tranh, có phát triển, có đào thải, nhưng tôi chỉ muốn bắt đáy ở thời điểm thị trường hồi phục lại.
Nói chứ mua món hàng dù nhỏ dù lớn, mình hạnh phúc thì mới giữ được. Chuyện người khó khăn bán cho người thừa tiền, với cách nhìn như giải cứu, nó không hợp với tôi.
Tôi hợp làm ăn, chia sẻ với nhóm những doanh nghiệp nhỏ, yếu thế, cùng nhau nghiên cứu, cùng nhau sản xuất, chia sẻ với nhau để cùng đi lên. Cũng không phải điều gì to tát, mình có thông tin thị trường, kinh nghiệm sản xuất, kinh nghiệm xuất khẩu thì mình chia sẻ với nhau.
Với tôi, làm gì cũng phải bền vững, an toàn. Người làm kinh doanh, nhất là với thực phẩm còn phải biết tỉnh ngộ. Nếu không biết tỉnh ngộ, bán thực phẩm kém chất lượng cho người tiêu dùng thì đó là tội ác.
- Ông nhận thấy nhóm doanh nghiệp nào sẽ có lợi thế trong tình hình hiện nay. Và trong năm 2023 đầy thách thức, doanh nghiệp sẽ ứng xử thế nào?
- Trong khoảng thời gian này cho đến đầu năm sau, nhóm nông sản, xuất khẩu lương thực thực phẩm, tiêu dùng thiết yếu sẽ ổn, và tốt lên. Riêng lương thực sẽ là mảng phát triển tốt nhất trong thời gian tới. Bởi vì thế giới vẫn đang khủng hoảng, cả năng lượng, lượng thực, biến đổi khí hậu, chiến tranh… nên sẽ rất cần kết nối với những nơi đáp ứng được lương thực thực phẩm chất lượng.
Nhưng nhóm làm lương thực luôn là nhóm thế yếu. Tôi nghĩ lúc này là lúc cần đầu tư đúng cho nông nghiệp, dành vốn ưu đãi cho sản xuất nông nghiệp, lương thực thực phẩm nhiều hơn.
Với doanh nghiệp, quản trị rủi ro lúc này là quan trọng nhất. Tôi nghĩ cần cù và tiết kiệm là điều nên làm trong năm 2023 đầy thách thức này. Còn nếu ai đã lỡ khó khăn rồi, đã rớt xuống đáy rồi thì tôi thấy không cần phải cố leo lên bằng mọi giá. Đó là bài học kinh nghiệm từ tôi.
Câu nói tôi hay nói với bạn bè thân, những bạn trẻ khởi nghiệp, là khi bạn lỡ rơi từ trên cao xuống, thì đừng sĩ diện cưỡng nó lại. Thử thoải mái thả cho nó rớt xuống tận đáy đi. Tới đáy rồi mình sẽ bắt đầu bước lên. Bởi vì bạn không vùng vẫy nên bạn vẫn còn dư sức để bước. Nếu càng vùng vẫy, càng bám víu, sĩ diện hay giấu diếm thì bạn càng mất sức. Và như vậy là không còn sức nữa, sẽ tuyệt vọng. Mà tuyệt vọng thì rất nguy hiểm. Mình nên giành sức để có sức làm lại.
Nếu có ý chí, kinh doanh bằng lòng tự trọng thì 5 năm sau tôi chắc bạn sẽ quay lại thị trường một cách đàng hoàng, khỏe mạnh.
"Người làm kinh doanh, nhất là thực phẩm phải biết tỉnh ngộ". Ảnh: Hải An
- Nhưng đó là những người bản lĩnh, tỉnh táo và ý chí?
- Bởi vậy tôi mới động viên. Tôi thường giành lúc vinh quang nhất để nói với các startup, rằng cuộc đời con người nó có hình sin. Lên rồi phải xuống chứ không thể ở trên cao mãi được, đó là điều vô lý. Nhưng xuống rồi sẽ đi lên. Bởi vậy mình phải chuẩn bị tâm lý này trước. Để khi đi lên thì thật vững vàng và nếu xuống thì mình bình tĩnh chấp nhận và chuẩn bị để lại vươn lên.
- Trong cuộc đời kinh doanh của ông, ông có từng thả cho mình rơi xuống đáy như ông nói chưa?
- Lúc còn trẻ, tôi đã vài lần rớt xuống đáy chứ. Nhưng tôi khác một chút là không phải rớt xuống đáy trong khủng hoảng, mà rớt do tôi bị tai nạn, phải lãnh hậu quả. Bởi như tôi nói, tôi không có khái niệm kinh doanh mạo hiểm, không “đu” theo thị trường. Tôi luôn biết đủ để dừng, nên không có những kiểu rớt như vậy.
Làm gì tôi cũng có kế hoạch, căn cơ đàng hoàng. Tôi không có những khoản lời lớn, bất thường mà từ gom góp, vừa đủ. Tôi theo quan niệm kinh tế vừa đủ, làm gì cũng vừa đủ là đủ, là hạnh phúc. Mình tính cái gì cũng phải có kế hoạch và vừa đủ.
Cứ thế tôi đi thôi. Với tôi không có cạnh tranh để phát triển mà cùng phát triển. Có thể vài người sẽ cho như thế là thiếu động lực cho sự phát triển, nhưng tôi làm nông nghiệp, tôi thấy vừa đủ là đủ.
Xin cảm ơn ông!
