Ngay giữa trung tâm TP.HCM – nơi mỗi mét vuông đất được xem là tài nguyên vô giá – nhiều khu đất vàng với vị trí đắc địa lại rơi vào cảnh bỏ hoang, sử dụng sai mục đích hoặc tồn tại dưới dạng dự án treo kéo dài hàng thập kỷ.
LTS: Trong những năm qua, công tác phòng, chống lãng phí luôn được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm và đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, chính sách, pháp luật về vấn đề này. Tuy nhiên, lãng phí còn diễn ra khá phổ biến, dưới nhiều dạng thức khác nhau, đã và đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho sự phát triển. Tại TP.HCM, nhiều khu đất vàng giữa trung tâm đang bị lãng phí suốt nhiều năm qua, hoặc do vướng pháp lý, hoặc bởi chủ đầu tư thiếu năng lực triển khai. Lãnh đạo thành phố đang ráo riết triển khai nhiều biện pháp tháo gỡ, với kỳ vọng khơi thông điểm nghẽn này. Tạp chí Du lịch TP.HCM giới thiệu loạt 3 bài viết: Lãng phí "đất vàng" ở TP.HCM: Gỡ vướng hiện tại, tránh lặp lại ở tương lai.
Bài 1: Lãng phí "đất vàng" tại TP.HCM: Hàng nghìn tỷ ‘đắp chiếu’
“Ai cũng nói mảnh đất đó là vàng, là quý, trị giá bao nhiêu tiền nhưng cả chục năm vẫn để cỏ mọc, vậy ai chiu trách nhiệm?”
Tổng Bí thư Tô Lâm
Những mảnh đất vàng “nằm nghe nắng mưa”
Dù được cấp phép đầu tư đã 30 năm, dự án Golden Saigon Plaza trên "đất vàng" 130 Hàm Nghi có nguồn gốc từ đất công tại TP.HCM vẫn trong tình trạng bỏ hoang, gây lãng phí tài nguyên suốt nhiều năm qua.
Dự án 130 Hàm Nghi có tên thương mại là Golden Saigon Plaza với quy mô 1.482 m2, được cấp phép đầu tư năm 1994. Chủ đầu tư dự án là Công ty TNHH Liên doanh Golden Saigon Plaza
Khu đất 130 Hàm Nghi tọa lạc tại vị trí đắc địa với 3 mặt tiền trên các tuyến đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Hàm Nghi và Huỳnh Thúc Kháng, ngay trung tâm Quận 1, TP.HCM. Dự án này đã nhiều lần điều chỉnh tiến độ, nhưng chủ đầu tư vẫn không triển khai, dẫn đến lãng phí tài nguyên. Vì vậy, UBND TP.HCM quyết định chấm dứt hoạt động của dự án, thu hồi giấy chứng nhận đầu tư của liên doanh và đến 2015 đã thu hồi khu đất tại số 130 Hàm Nghi.
Khu đất 130 Hàm Nghi chỉ cách chợ Bến Thành chưa tới 500 m.
Cách dự án Golden Saigon Plaza khoảng 1,5 km, dự án căn hộ và văn phòng cao cấp tại số 11D Thi Sách hiện đã được cất nóc, hoàn thiện phần bê tông cốt thép. Dự án nằm ngay ngã tư Thi Sách và Nguyễn Siêu.
Chủ đầu tư của công trình này là Công ty TNHH trung tâm thương mại và căn hộ Sài Gòn, liên doanh giữa Công ty In Trần Phú (tỷ lệ 30%) và nhà đầu tư trong nước khác (70%).Theo ghi nhận, dự án đã hoàn thiện cơ bản phần ngầm, hoàn thành cất nóc bê tông cốt thép. Tuy nhiên, từ tháng 11/2020, do hết tiến độ thực hiện các văn bản pháp lý đầu tư nên dự án đã ngưng thi công.
Từ tháng 11/2020, do hết tiến độ thực hiện các văn bản pháp lý đầu tư nên dự án căn hộ và văn phòng cao cấp này đã ngưng thi công.
Tình trạng tương tự cũng diễn ra tại dự án tháp SJC Tower, vốn được kỳ vọng là công trình biểu tượng cho ngành kim hoàn thành phố, đã có chủ trương đầu tư từ gần 20 năm trước. Nhưng đến nay, trên khu đất hơn 4.000 m² giao giữa các tuyến phố Lê Lợi, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Lê Thánh Tôn… vẫn chỉ là một bãi đất trống, cỏ mọc um tùm.
Dự án tháp SJC Tower nằm ở "đất vàng" TPHCM có 4 mặt tiền là đường Lê Lợi - Nam Kỳ Khởi Nghĩa - Lê Thánh Tôn - Nguyễn Trung Trực.
Nằm cạnh dự án tháp SJC Tower, Thương xá Tax (công trình có hơn 130 năm lịch sử) bị đập bỏ vào năm 2016 để triển khai khu phức hợp cao 40 tầng cũng chịu cảnh bỏ hoang nhiều năm nay. Khu đất Thương xá Tax tọa lạc tại khu vực đẹp nhất thành phố với diện tích 9.000 m2, nằm trên hai mặt tiền là đường Lê Lợi và Nguyễn Huệ, thuộc quyền quản lý của Tổng công ty Thương Mại Sài Gòn - TNHH MTV (Satra).
Thương xá Tax bị đập bỏ vào năm 2016 để triển khai khu phức hợp cao 40 tầng cũng đang chịu cảnh... bỏ không nhiều năm nay.
Cách đó không xa, Khu đất rộng 6.274,5 m² tại 33 Nguyễn Du và 34‑36‑42 Chu Mạnh Trinh (phường Bến Nghé, Quận 1) từng thuộc quyền quản lý của Vinafood 2, được UBND TP.HCM giao cho xây dựng cao ốc khách sạn, văn phòng, trung tâm thương mại.
Trước khi bị thu hồi, phần lớn diện tích khu đất bị sử dụng sai mục đích (như bãi giữ xe), nhiều vị trí có hạ tầng xuống cấp, tường rào bị nứt toác, mất an toàn.
Cũng nằm tại trung tâm TP.HCM, Dự án Nhà thi đấu Phan Đình Phùng có vốn đầu tư gần 2.000 tỷ đồng, nằm trên khu đất vàng hơn 14.000 m² giữa trung tâm thành phố. Sau khi tháo dỡ nhà thi đấu cũ từ năm 2017 để xây mới theo hình thức BT, đến nay dự án vẫn bị bỏ hoang, cỏ mọc um tùm, khu đất thành nơi tập kết rác. Nguyên nhân chính là do vướng thủ tục thanh toán quỹ đất đối ứng cho nhà đầu tư.
Dự án Nhà thi đấu Phan Đình Phùng trở thành nơi tập kết rác
Tại số 419 Lê Hồng Phong (Quận 10), khu đất gần 11.000 m² có ba mặt tiền được ví như “kim cương” trong mắt các nhà đầu tư. Tuy nhiên, sau nhiều năm không triển khai đúng mục đích, nơi đây hiện bị biến thành bãi trung chuyển xe khách và hàng hóa. Chính quyền đã nhiều lần yêu cầu thu hồi, nhưng doanh nghiệp vẫn chiếm dụng mặt bằng.
Lãng phí nguồn lực, gây thiệt hại lớn cho kinh tế
Trong khi nhu cầu về đất đai cho các dự án phát triển đô thị, nhà ở và cơ sở hạ tầng là rất lớn thì việc các khu đất vàng nằm "đắp chiếu" là sự lãng phí không thể biện minh ngay giữa trung tâm kinh tế sôi động nhất nước.
Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, Chuyên gia Kinh tế, Đại học Fulbright Việt Nam cho rằng khi những tài sản không được đưa vào khai thác sử dụng, để hoang, để lãng phí như thế thì tài sản đó không được vốn hóa, không trở thành nguồn lực phát triển. Nếu tài sản đó được đưa vào sử dụng thì chắc chắn là nhà nước có nguồn thu ngân sách rất đáng kể.
Trăn trở về vấn đề lãng phí, ông Dương Anh Đức, Bí thư Quận ủy Quận 1, nhìn nhận, hiện nay “tự chúng ta đang làm khó chúng ta”. Theo ông Đức, cơ chế quản lý đất đai, tài sản công có hai luồng ngược nhau. “Có một số doanh nghiệp của TP.HCM muốn trả lại những phần đất họ quản lý vì không sử dụng hiệu quả, phải đóng thuế, nhưng họ lại chờ năm này sang năm khác mà không thể trả được. Ngược lại, có những nơi mà Nhà nước, chính quyền muốn thu hồi đất thì lại gặp khó khăn, không thể thu hồi” - ông Đức chia sẻ.
Ông cũng dẫn chứng trường hợp Công ty Dịch vụ công ích Quận 1 dù đã hết thời gian thuê đất nhưng không chịu trả mặt bằng, buộc phải đưa ra tòa, gây tốn kém thời gian. Lợi dụng thời gian này, họ còn trục lợi từ việc cho thuê lại đất, trong khi Nhà nước không nhận được lợi ích gì.
Ông Đức kiến nghị UBND TP.HCM cần rà soát lại các quy định, cơ chế và quy trình để có biện pháp siết chặt việc quản lý tài sản công, đồng thời sử dụng công nghệ thông tin để quản lý và khai thác các nguồn lực đất đai một cách hiệu quả hơn.
Ông Huỳnh Thanh Hùng, Phó trưởng Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND TP.HCM, cũng đề nghị thành phố cần xem xét, đánh giá hết sức cụ thể đối với công tác đầu tư trên địa bàn. Điều này xuất phát từ việc một số dự án hiện nay dù hết thời gian thực hiện nhưng vẫn chưa hoàn thành.
“Điển hình như Trung tâm triển lãm thành phố, khu tái định cư Vĩnh Lộc B. Đầu tư xong hầu hết bỏ trống, hạ tầng xuống cấp. Một số dự án chậm, kéo dài, điều chỉnh tổng mức đầu tư… đã làm lãng phí nguồn lực và kinh phí xã hội”, ông Hùng cho hay.
Theo ông Nguyễn Hoàng Hải, Giám đốc Sở Tài chính TP.HCM, hiện địa phương có khoảng 13.000 địa chỉ nhà, đất là tài sản công. Trong đó hơn 2.000 địa chỉ do Trung ương quản lý; hơn 10.000 địa chỉ do thành phố quản lý. Giám đốc Sở Tài chính khẳng định khoảng 95% tài sản công đang được quản lý có hiệu quả. Tuy nhiên, hơn 1.000 địa chỉ đang bỏ trống nhiều năm nay do các nguyên nhân khác nhau.
Cuối năm 2022, thực hiện hợp tác giữa TP.HCM và Đại học Quốc gia TP.HCM, Trường Đại học Kinh tế - Luật TP.HCM đã thành lập nhóm chuyên gia cùng Sở Tài chính nghiên cứu đề án quản lý, khai thác và số hóa tài sản công trên địa bàn thành phố. Đến nay, đề án sắp hoàn thành và đưa ra kiến nghị với những địa chỉ nhà đất quản lý, khai thác chưa hiệu quả.
Ông Nguyễn Hoàng Hải cho biết, việc số hóa 13.000 địa chỉ nhà đất công này sẽ giúp người quản lý đọc bản đồ dễ dàng nhận diện những địa chỉ đang khai thác không hiệu quả. Đề án cũng đưa ra các khuyến nghị, giải pháp về tình hình quản lý tài sản công trên địa bàn thành phố.
Bài 2: Lãng phí "đất vàng" tại TP.HCM: Khối tài sản khổng lồ cần được "hồi sinh"
