Chủ tịch Tân Long Group: “Nhược điểm của ngành lúa gạo là cạnh tranh bán, thiếu cạnh tranh mua”

Vụ Đông Xuân ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có trên 10 triệu tấn lúa, tương đương 5-6 triệu tấn gạo, cho dù thị trường gạo xuất khẩu có trầm lắng nếu các doanh nghiệp trong nước tăng thu mua dự trữ được khoảng 30% sẽ ngăn được đà giảm giá. Song, thị trường lúa gạo trong nước được nhận định thiếu cạnh tranh mua và cạnh tranh bán là chính.

Khi lực mua trên thị trường không có thì lúa gạo do nông dân sản xuất ra sẽ khó bán, dẫn đến giảm giá vì nông dân không thể thu hoạch xong chờ giá lên mới bán và thường thì họ phải bán ngay.

Nhận định được ông Trương Sỹ Bá, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Tân Long chia sẻ với phóng viên xoay quanh câu chuyện giá lúa gạo đang được đề cập nhiều hiện nay.

PV: Giá lúa gạo trong nước đang giảm sâu được cho là do các nước nhập khẩu giảm nhu cầu mua. Theo ông đó có phải là nguyên nhân chính của câu chuyện giá lúa gạo đang giảm?

Ông Trương Sỹ Bá: Ngành lúa gạo Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là tình trạng giá lúa gạo xuống thấp khi vào vụ thu hoạch rộ. Nguyên nhân chính là do tâm lý chờ đợi của người mua. Mặc dù người mua có nhu cầu, nhưng không phải nhu cầu giao ngay nên họ cứ chờ và kỳ vọng giá lúa gạo Việt Nam sẽ giảm sâu khi rộ vụ.

Vì người mua lúc nào cũng muốn mua rẻ, khi thấy có nguồn cung dồi dào thì xác định giá sẽ giảm thêm nên chờ đợi không mua. Điều này khiến nông dân phải bán lúa ngay sau khi thu hoạch với giá thấp.

Tuy nhiên, vấn đề quan trọng của ngành lúa gạo và đang tác động mạnh lên giá là đầu mối xuất khẩu quá nhiều nhưng năng lực hạn chế, nên chỉ tạo ra cạnh tranh bán mà không tạo ra cạnh tranh mua. Tôi cho rằng, giảm đầu mối xuất khẩu chắc chắn sẽ tăng cạnh tranh mua.

PV: Ông có thể chia sẻ rõ hơn về nhận định này?

Ông Trương Sỹ Bá: Tại Thái Lan, mỗi năm xuất khẩu đến 10 triệu tấn gạo cũng chỉ có 20 doanh nghiệp đầu mối xuất khẩu. Vào vụ, Chính phủ hỗ trợ lãi suất thấp cho doanh nghiệp mua lúa vào cho nông dân, còn Việt Nam thì chưa có.

Việt Nam có đến 170 doanh nghiệp xuất khẩu gạo, nhưng phần lớn chỉ tập trung vào thương mại, thiếu đầu tư vào hệ thống sấy trữ. Khi thị trường xuất khẩu gặp khó khăn, doanh nghiệp không đủ năng lực để thu mua tạm trữ, dẫn đến tình trạng giá giảm sâu.

Bên cạnh đó, hạn mức giải ngân vốn ngân hàng của nhiều doanh nghiệp luôn có điều khoản là đầu ra xuất khẩu phải có L/C, trong 170 doanh nghiệp này sẽ có nhiều đơn vị tìm cách bán được hàng trước để có L/C mang về thì ngân hàng mới cho vay. Từ đó tạo ra cạnh tranh bán cho bằng được, giá nào cũng bán để lấy L/C về vay vốn.

PV: Để giải quyết vấn đề này, chúng ta cần phải làm gì thưa ông?

Ông Trương Sỹ Bá: Vấn đề hiện nay là tại sao ngành lúa gạo có rất ít doanh nghiệp ngành gạo đầu tư bài bản vào hệ thống sấy trữ? Tôi cho rằng do lãi suất trung dài hạn hiện còn cao, chi phí đầu vào khấu hao lớn, trong khi ngành gạo rủi ro trong đầu tư rất cao nên ít doanh nghiệp dám đầu tư.

Do vậy, vấn đề trước tiên là cần giảm số lượng doanh nghiệp xuất khẩu xuống còn khoảng 10 doanh nghiệp. Cần chuẩn hóa năng lực sấy trữ của họ bằng chính sách cho vay trung dài hạn với lãi suất ưu đãi để 10 doanh nghiệp này mạnh dạn đầu tư bài bản cơ sở hạ tầng sấy trữ, bảo quản sau thu hoạch. Khi có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng hạ tầng sấy trữ trung dài hạn với lãi suất hợp lý thì họ sẵn sàng đầu tư ngay.

Cũng cần nâng cao năng lực của doanh nghiệp xuất khẩu bằng cách quy định chặt chẽ hơn về điều kiện xuất khẩu gạo, yêu cầu doanh nghiệp phải có kho trữ lớn (từ 100.000 tấn trở lên), và phải có dự trữ bắt buộc trong kho. Như vậy sẽ tạo ra cú hích từ cạnh tranh bán chuyển sang cạnh tranh mua. Mặt khác, cũng cần có chính sách hỗ trợ vốn vay lưu động để doanh nghiệp vay thu mua tạm trữ lúa gạo cho nông dân, đặc biệt đến mùa vụ rộ như hiện nay.

Có 10 doanh nghiệp xuất khẩu đủ mạnh có hệ thống sấy trữ hoàn chỉnh và được hỗ trợ từ chính sách, ngành lúa gạo Việt Nam sẽ ổn định hơn, giá lúa gạo không bị giảm sâu và nông dân sẽ được hưởng lợi.

Đầu tư khối tài sản lớn và thu mua một lượng lớn lúa gạo với lãi suất như hiện nay chi phí vốn lớn, mà tương lai không biết bán ra có lãi hay không, trong khi có đến 170 đấu mối cạnh tranh đầu ra nhưng đầu tư rất ít, hoặc không đầu tư hạ tầng sấy trữ thì chi phí của họ gần như không có gì sẽ rất khó cạnh tranh.

PV: Được biết Tân Long đang xây dựng đề án phát triển ngành lúa gạo đến 2030 của tập đoàn. Xin ông chia sẻ về đề án này?

Ông Trương Sỹ Bá: Tân Long đã liên kết với nông dân và có gần 1 triệu tấn lúa. Chúng tôi đang xây dựng đề án phát triển ngành lúa gạo đến 2030 của tập đoàn, đầu tư sấy trữ là 5 triệu tấn lúa/năm, chiếm đến 20% tổng lượng lúa vụ Đông Xuân ở ĐBSCL. Nếu có khoảng 10 doanh nghiệp đầu tư như Tân Long tới mùa vụ sẵn sàng mua liên tục sẽ đảm bảo thu mua hết lượng lúa gạo cho bà con, giúp họ an tâm sản xuất vì đã ký hợp đồng liên kết với doanh nghiệp.

Tuy nhiên, vay trung dài hạn với lãi suất 7%/năm như hiện nay là khá cao, nếu được vay ở mức lãi suất 4-5%/năm thì doanh nghiệp sẽ vay đầu tư hạ tầng sấy trữ ngay, khi đến vụ Đông Xuân họ có khả năng dự trữ khoảng 1 triệu tấn. Mặt khác, nếu doanh nghiệp được vay vốn lưu động thấp hơn vốn vay ngoài thị trường, sẽ kích thích họ mua tạm trữ hết lượng lúa gạo của nông dân.

Tâm lý của người mua khi thấy giá xuống sẽ nghĩ giá còn giảm thêm, nhưng khi giá bắt đầu tăng họ sẽ mua ngay. Chúng ta cần một lượng vốn không quá nhiều cho bài toán thu mua tạm trữ để giữ không cho giá rớt, mà chỉ đi ngang trong chính vụ và nhích dần lên khi lúa càng về cuối vụ, hết vụ giá lúa sẽ tăng cao buộc nhà nhập khẩu phải mua vào.

Nhằm giải quyết triệt để vấn đề khi rộ vụ giá lúa giảm, đặc biệt, khi các nhà nhập khẩu giảm thu mua, cần thiết phải xem xét giảm đầu mối xuất khẩu gạo xuống ở con số hợp lý, và những đầu mối này phải có đầu tư bài bản về hạ tầng sấy trữ đủ lớn, như vậy sẽ đảm bảo giá lúa gạo nội địa không giảm sâu.

Trân trọng cảm ơn ông!